Γερμανοί υπαξιωματικοί και στρατιώτες, τις πρώτες μέρες της
Κατοχής σε καφενείο της Πανεπιστημίου (Συλλογή Μ.Γ. Τσαγκάρη).
Ο χαρακτηρισμός «άπταιστα» για τα
ελληνικά της Ανριέτ Λαζαρίδη-Πάουερ είναι μεν έγκυρος, αλλά σχεδόν...
προσβλητικός για μια γυναίκα που μεγάλωσε και αυτοπροσδιορίζεται ως
Ελληνίδα. Γεννημένη στη Βοστώνη, έμαθε να μιλάει ελληνικά προτού μάθει
αγγλικά, αφού οι γονείς της, που μετακόμισαν στις ΗΠΑ το 1958, ουδέποτε
θεώρησαν μόνιμη την εγκατάστασή τους εκεί. «Είχαν πάντα τη σκέψη ότι θα
γυρίσουν, και όντως, όταν ο πατέρας μου βγήκε στη σύνταξη, έρχονταν έξι
μήνες τον χρόνο», εξηγεί η συγγραφέας. «Πάντα μου έλεγαν: “Εσύ δεν είσαι
Ελληνοαμερικάνα, είσαι Ελληνίδα”. Μιλούσαμε συνέχεια ελληνικά στο σπίτι
και διατηρήσαμε μια τυπική ελληνική νοοτροπία... καλώς ή κακώς».
Ως παιδί, περνούσε τα καλοκαίρια της στην Ελλάδα, και όταν επέστρεφε, μαυρισμένη από τον ήλιο, με ευρωπαϊκά ρούχα, πέδιλα και δερμάτινη τσάντα στην πλάτη, αναπόφευκτα προσέλκυε τα απορημένα βλέμματα των συμμαθητών της, που φορούσαν αθλητικά παπούτσια, ήξεραν τα πάντα για το μπέιζμπολ και δεν είχαν καμία αμφιβολία για την αμερικανική τους ταυτότητα. «Πιο πολύ ένιωθα ξένη στην Αμερική παρά στην Ελλάδα», παραδέχεται. «Θυμάμαι το αίσθημα ότι γύριζα και η γλώσσα μου είχε κολλήσει στα ελληνικά. Τις πρώτες μέρες πάντα μιλούσα με μια προφορά και τη διέκρινα, όπως τώρα καταλαβαίνω ότι έχω μια ελαφριά αμερικανική προφορά. Την ακούω και θυμώνω».
Πού ανήκει;
Οπως και ο κεντρικός χαρακτήρας του πρώτου μυθιστορήματός της, «Το σπίτι με τα μυστικά», η Ανριέτ Λαζαρίδη-Πάουερ σημαδεύτηκε από το γεγονός πως προέρχεται από δύο διαφορετικούς και ενίοτε ασύμβατους κόσμους. «Το ζήτημα των δύο ταυτοτήτων, των δύο γλωσσών, των δύο λαών... είναι κάτι που με έχει απασχολήσει πάρα πολύ. Και βεβαίως αυτό το ερώτημα είναι στην καρδιά του βιβλίου», εξηγεί. Σε αντίθεση, όμως, με το φανταστικό alter ego της, η συγγραφέας ουδέποτε επιχείρησε να «διαλέξει» ανάμεσα στα δύο διαφορετικά κομμάτια του εαυτού της, αντιμετωπίζοντας τη «διπλή» της ταυτότητα ως μια ανεξάντλητη πηγή πλούτου.
Η ηρωίδα, η Ελληνοαμερικανίδα Καλλιόπη Νόταρη-Μπράουν, επιστρέφει στην Πάτρα έπειτα από χρόνια απουσίας και έρχεται αντιμέτωπη με το παρελθόν, που επιχείρησε να διαγράψει κόβοντας κάθε σχέση με τη χώρα καταγωγής της. «Αν και έλεγα πόσο πιο απλή θα ήταν η ζωή μου αν ήμουνα μόνο ένα πράγμα, δεν έκανα αυτό που έκανε η Καλλιόπη. Εχω διατηρήσει σχέσεις με τις δύο χώρες, τις δύο οικογένειες», διευκρινίζει η συγγραφέας. «Αισθάνεσαι σαν να μην ανήκεις πουθενά. Αλλά είναι και ωραίο γιατί έχεις πάντα δύο φωνές στο κεφάλι σου».
Προκειμένου να βρει την εσωτερική γαλήνη, η Καλλιόπη αναγκάζεται να καταδυθεί στην ιστορία της οικογένειάς της για να αποκαλύψει επιμελώς κρυμμένα, σκοτεινά μυστικά και να επαναδιαπραγματευτεί τη διαταραγμένη σχέση με τη μητέρα της. Φυσικά, η αναζήτησή της δεν την οδηγεί στην «αντικειμενική» αλήθεια, αλλά σε μια εκδοχή των γεγονότων, που της προσφέρει μια μορφή κάθαρσης και ίσως την ευκαιρία για μια νέα αρχή. Ωστόσο, ο αναγνώστης έχει στη διάθεσή του μια πιο ολοκληρωμένη θεώρηση του παρελθόντος, μέσα από την οπτική γωνία της ίδιας της μητέρας: Η έφηβη Κλειώ, η μεγαλύτερη κόρη μιας οικογένειας εύπορων γαιοκτημόνων, ονειρεύεται επίσημους χορούς και εντυπωσιακές εμφανίσεις, όμως τα σχέδιά της για το μέλλον ανατρέπονται με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η παιδική αφέλειά της και η επιθυμία της να γνωρίσει τις χαρές της «κανονικής» ζωής εν μέσω Κατοχής πυροδοτούν εξελίξεις που αλλάζουν ριζικά τη μοίρα ολόκληρης της οικογένειάς της.
Το μοίρασμα της πλοκής στο παρόν και στο παρελθόν επέτρεψε στη συγγραφέα να διατηρήσει την ισορροπία, η οποία της διέφευγε στις προηγούμενες απόπειρές της να γράψει ένα βιβλίο εμπνευσμένο από τις αφηγήσεις των γονιών της. «Σιγά σιγά κατάλαβα ότι αυτό που με ενδιέφερε δεν ήταν η λύση κάποιου μυστικού, αλλά η αναζήτηση, και γι’ αυτό χρειάστηκα το σύγχρονο πρόσωπο, την κόρη», αναφέρει. «Κατάλαβα ότι με ενδιέφερε ο Πόλεμος, η Κατοχή και το τι πέρασαν οι άνθρωποι τότε, όμως πιο πολύ με ενδιέφερε το ζήτημα ότι για όλους μας οι γονείς μας είναι ξένοι άνθρωποι. Τους γνωρίζουμε αφού έχουν ζήσει σχεδόν τη μισή ζωή τους και όσα και να μας διηγηθούν για τα γεγονότα της ζωής τους, δεν μπορούμε να τους ξέρουμε πραγματικά», προσθέτει. Πάντως, το μυθιστόρημα σε καμία περίπτωση δεν αφορά το αληθινό παρελθόν της οικογένειας της συγγραφέως, το οποίο δεν σημαδεύτηκε από τραγικά γεγονότα. «Περιπέτειες είχαν, όχι τραγωδίες», υπογραμμίζει η κ. Πάουερ, η οποία σύντομα συνειδητοποίησε ότι το τραγικό στοιχείο ήταν απαραίτητο για την πλοκή: «Κατάλαβα πως αν δεν έχει κάποια απώλεια, μια ιστορία δεν προχωράει. Οι ιστορίες της μητέρας μου δεν πήγαιναν πουθενά, απλώς στέκονταν εκεί και έλεγαν “είμαστε χαρούμενες”».
Πλοκή στην Ελλάδα
Η Ανριέτ Λαζαρίδη-Πάουερ δίδαξε λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του
Χάρβαρντ. Το «Σπίτι με τα μυστικά» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη σε
μετάφραση της Ουρανίας Παπακωνσταντοπούλου. Το δεύτερο βιβλίο της
εκτυλίσσεται επίσης στην Ελλάδα.
No comments:
Post a Comment