Η μαγική βιογραφία του Μπέργκμαν=

• Ο μέγας σουηδός σκηνοθέτης, συγγραφέας

• Από τον Γιάννη Κοντό, Βιβλιοθήκη, Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2010

• Ινγκμαρ Μπέργκμαν
• Ο μαγικός φανός - Αυτοβιογραφία
• μτφρ.: Γρηγόρης Ν. Κονδύλης
• εκδόσεις Ποταμός, σ. 395, ευρώ 22,10

Ο σκηνοθέτης Ινγκμαρ Μπέργκμαν, Σουηδός αλλά μέσα στο αίμα του κυκλοφορεί όλη η Ευρώπη με τη φιλοσοφία της, τον γκρίζο ουρανό του Βορρά και τον ήλιο της Μεσογείου. Αλλά το βασικότερο σ' αυτόν τον καλλιτέχνη είναι το δόγμα του προτεσταντισμού, που τον καταπίεσε και του έπλασε τον χαρακτήρα που κουβάλησε όλη τη ζωή του. Να το σημειώσω από την αρχή. Αυτή η αυτοβιογραφία ουσιαστικά είναι ένα υπέροχο μυθιστόρημα. Είναι η δομή του αξιοπρόσεκτη, πώς το χτίζει, κομμάτι - κομμάτι, (πλάνο - πλάνο για την ακρίβεια), ιστορεί και εξιστορεί τα προσωπικά του, τις διεργασίες της δουλειάς του, την κοινωνιολογία, την καλλιτεχνική εμφάνιση των ανησυχιών του και των οραμάτων του. Το πώς παρουσιάζει το νησάκι όπου γύριζε τις ταινίες του, πώς ανέβαζε ως διευθυντής και σκηνοθέτης στο Βασιλικό Θέατρο της Στοκχόλμης τα μεγάλα κλασικά έργα. Ετσι, μας μάγεψε κι εμάς, παιδιά της Μεσογείου, και ανιχνεύσαμε την ύπαρξή μας με εκείνα τα βαριά σουηδικά. Πρωτοδιάβασα σενάριά του το 1964 από τις εκδόσεις Γαλαξίας, της κυρίας Βλάχου, σε μετάφραση της Ροζίτας Σώκου. Από τότε κατάλαβα ότι ο Μπέργκμαν είναι κατεξοχήν συγγραφέας. Οι λεπτομέρειες, οι αναμνήσεις -που είναι μια βροχή αποκαλύψεων- το πρεσβυτέριο, οι γονείς του, το φως, οι σκιές -είναι αυτό που λέει ο Σεφέρης «κατά βάθος είμαι ζήτημα φωτός»- οι συμμαθητές του, το ερωτικό ξύπνημα, η κριτική στον εαυτό του. Και το τραύμα του από την περιπέτεια με την εφορία της πατρίδας του. Οι αριθμοί, οι αποφάσεις και τα τερτίπια του Δημοσίου, σε έναν άνθρωπο που οι αριθμοί τού δημιουργούσαν ίλιγγο. Η φυγή του στο Παρίσι. Και κυρίως το ευαίσθητο στομάχι του, που τον παιδεύει πολύ σε όλον τον βίο του. Με τι μαεστρία ξεδιπλώνει, πώς αποκαλύπτει τον εαυτό του και τους γύρω. Οι έξοχες παρατηρήσεις κυρίως για την παιδική του ηλικία. Ο Μπέργκμαν ήταν παιδί. Ενας μικρός Φρόιντ, με όλα τα επακόλουθα! Πολλά κομμάτια από την αυτοβιογραφία του θυμίζουν σκηνές από τις ταινίες του. Μία από τις σημαντικότερες καλλιτεχνικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, που τον σφράγισε με το έργο του. Είναι μοντέρνος, πρωτοπόρος, γιατί αγαπά και διερευνά τους κλασικούς θεατρικούς συγγραφείς που τους ανέβασε στο βασιλικό θέατρο της Στοκχόλμης. Αν και η Σουηδία είναι προοδευτική και σοσιαλιστική χώρα, έναν τέτοιου μεγέθους καλλιτέχνη τον ταλαιπώρησε και τον δυσκόλεψε πολλές φορές. Μάλλον οι συντεταγμένες πολιτείες και όλα τα πολιτικά συστήματα είναι συνήθως αρνητικά με τις επιλογές και τη βαθύτερη ουσία του καλλιτέχνη. Μέγας μάγος και μάστορας, ο Μπέργκμαν οδήγησε την Τέχνη του ώστε να μας αποκαλύψει την αλήθεια. Πολλά στοιχεία από αυτό το γλαφυρό βιβλίο περιέχονται στην αποκαλυπτική ταινία του «Φάννυ και Αλέξανδρος». Ανθρωπος αγχώδης, μελαγχολικός και μεταφυσικός, δημιούργησε έργο καθαρό σαν κρύσταλλο, όπου μέσα βλέπουμε το πρόσωπό μας και τις παραμορφώσεις του. Θυμίζει το κινηματογραφικό του έργο «Μέσα από τον σπασμένο καθρέφτη». Από πολύ νέος παραμένω θαυμαστής αυτού του ιερού τέρατος και χωρίς επιφυλάξεις όλη η δουλειά του με βοήθησε στην ποιητική μου ωρίμανση και γενικότερα στην ποιητική μου εργασία. Η μετάφραση του Γρηγόρη Ν. Κονδύλη μιλάει με στρογγυλά και καθαρά ελληνικά. Σαν σύνολο, μια καλή δουλειά, βοηθάει το βιβλίο. Ας έρθουμε όμως πάλι στο υπέροχο αυτό βιβλίο. Διαβάζεται μονορούφι, πρωί και βράδυ: μας διδάσκει τρόπους στα φυσικά και στα μεταφυσικά, γι' αυτό είναι ένα πρακτικό βιβλίο. Διαβάστε το με πάθος και διαδώστε το. *