Ο Αριστείδης Παγκρατίδης, ο φερόμενος ως «ο Δράκος του Σέιχ Σου», εκτελέστηκε τον Φλεβάρη του '68 έξω από το Γεντί Κουλέ στα 28 χρόνια του.
Αν και υπήρχαν αμφιβολίες για την ενοχή του λόγω ανεπαρκών στοιχείων, το δικαστήριο τον καταδίκασε «τετράκις εις θάνατον» με την κατηγορία του βιασμού και της δολοφονίας πέντε γυναικών. Τότε, αρκετός κόσμος ακούγοντας την απόφαση του δικαστηρίου είχε φωνάξει «αίσχος». Τα τελευταία λόγια του μελλοθάνατου στο απόσπασμα ήταν «Μανούλα μου, είμαι αθώος».Σαράντα δύο χρόνια αργότερα ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας Θωμάς Κοροβίνης στο βιβλίο του «Ο γύρος του θανάτου» (εκδ. «Αγρα») σκιαγραφεί με αξιοθαύμαστη αμεσότητα την περιπετειώδη ζωή του Παγκρατίδη που, ως παιδί, βιάστηκε και κακοποιήθηκε, έζησε στον δρόμο σαν επαναστημένο αγρίμι και είχε αρκετές ερωτικές σχέσεις με γυναίκες και άντρες. Την ίδια στιγμή, ο συγγραφέας αναβιώνει τολμηρά την εποχή που έζησε ο ήρωας, από τα μέσα της δεκαετίας του '50 ώς το '60. Και επαναφέρει ολοζώντανη μπροστά μας μια Ελλάδα σκοτεινή, ανελεύθερη, φοβισμένη από το παρακράτος και τις προκαταλήψεις.
- Πώς προέκυψε η ιδέα να γράψετε ένα βιβλίο για τον Παγκρατίδη;
«Συνδέεται με τις ιστορίες που άκουγα παιδί σ' ένα καφενείο επαρχιακό κοντά στη Θεσσαλονίκη, τη σύλληψη και την εκτέλεση του Παγκρατίδη και τη δολοφονία του Λαμπράκη. Είναι οι πιο εφιαλτικές σκιές που ακόμα πέφτουν βαριές πάνω στη Θεσσαλονίκη. Υπήρχε κι ένας πόνος αδερφικός προς το πρόσωπό του. Ηταν βασανισμένη περίπτωση. Εζησε 28 χρόνια. Τα 4 τελευταία στη φυλακή, στο μπουντρούμι του Γεντί Κουλέ, έναν φριχτό μεσαιωνικό, οθωμανικό πύργο όπου μαρτύρησαν πολιτικοί και ποινικοί κρατούμενοι σε διάφορες φάσεις της νεοελληνικής ιστορίας αλλά και της προγενέστερης οθωμανικής».
- Ηταν προορισμένος για το χαμό;
«Ο καθένας κουβαλάει έναν σταυρό, αλλά ο δικός του σταυρός ήταν πολύ βαρύς. Η βιογραφία του καθενός δεν είναι μόνο κισμέτ αλλά και κοινωνικές συνθήκες και χαρακτήρας. Ο Παγκρατίδης ήταν ένα ζωντανό, αγράμματο παιδί που διεκδικούσε τη ζωή του, άτσαλα βέβαια. Παράδερνε ορφανό, χωρίς προστασία, εξασκώντας όλα τα νόμιμα και παράνομα επαγγέλματα που μπορούσε, για να επιβιώσει».
- Αρκετοί εκφράζουν την πεποίθηση ότι τον εκτέλεσαν ενώ ήταν αθώος...
«Η αθωότητά του είναι ακράδαντη πεποίθηση, η οποία συνοδεύεται και με ενοχές. Τζάμπα καταδικάστηκε το παιδάκι».
- Οι κατηγορίες που εξαπέλυσε εναντίον του στο δικαστήριο ο «επιφανής» ιατροψυχίατρος σκιαγραφούν τον πολιτικό και κοινωνικό φασισμό της εποχής. Τον αποκαλούσε εγκληματία επειδή άλλαζε επαγγέλματα, έπινε και πήγαινε και με άντρες.
«Αυτός ο μάρτυρας κατηγορίας που θεωρούσε όσους έπιναν τομάρια, τού απέσπασε, διά της βίας όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων, και την ομολογία των εγκλημάτων. Η επιστήμη θεωρούσε το '50 την ομοφυλοφυλία ανωμαλία της φύσης. Δεν αντέδρασε όμως κανείς στην αίθουσα όταν έγινε γνωστό ότι αυτό το παιδί βιάστηκε για να φάει ένα πιάτο φασολάδα. Λέγανε, απλώς, ότι ήταν ένα αμαρτωλό, ελεεινό τομάρι που πουλούσε το κορμί του, άρα "τα ήθελε". Οταν ένας μάρτυρας είπε ότι ασελγούσε στον ανήλικο Παγκρατίδη, κανένας από τους δικαστές δεν αντέδρασε. Και η κοινωνία στιγμάτιζε το παιδί που βιάστηκε και όχι όσους το βίασαν. Τρέχουν και κάνουν το σταυρό τους στην εκκλησία αλλά στα φώτα των δικαστηρίων, των εφημερίδων και της κοινωνίας δεν μιλάνε. Ηταν και εποχές δύσκολες, βέβαια. Φοβόντουσαν να πουν ότι είναι φτωχοί για να μην τους θεωρήσουν κομμουνιστές».
- Πιστεύετε ότι η εξουσία της εποχής ήθελε πάση θυσία να συλλάβει και να εκτελέσει τον «Δράκο του Σέιχ Σου» για να κουκουλώσει δικές της ανομίες;
«Να στρέψει το ενδιαφέρον του κόσμου προς μια κατεύθυνση κοινωνική και να πάρει ρεβάνς για τη δρακολογία και την ανικανότητά της να συλλάβει ανθρώπους επικίνδυνους. Μην ξεχνάτε την τεράστια ευκολία με την οποία έστελνε, χωρίς αποδείξεις, ανθρώπους στην εξορία. Αυτός ήταν ο άσος τους. Λίγα χρόνια πριν είχαμε Εμφύλιο. Υπήρχε μια κοινωνία τρομοκρατημένη απ' τους χαφιεδισμούς».
- Κυκλοφορεί η άποψη ότι ο Παγκρατίδης ήταν εξιλαστήριο θύμα για να καλυφθούν τα εγκλήματα ενός γόνου εύπορης οικογενείας της Θεσσαλονίκης. Εσείς τι πιστεύετε;
«Δεν υιοθετώ καμιά άποψη ούτε και την περνάω στο βιβλίο. Θα ήταν αφέλεια. Διάφοροι παράγοντες συνηγόρησαν ώστε να είναι εκτεθειμένη η υπόθεση του Αριστείδη και ανοιχτή η πιθανότητα συγκάλυψης άλλων προσώπων. Και σήμερα ένα παιδί που εμπλέκεται σε γεγονότα ανατρεπτικά και είναι γόνος πλούσιας οικογενείας θα έχει, με πιέσεις, τηλέφωνα ή και χρήματα, διαφορετική τύχη από ένα άλλο που δεν έχει στον ήλιο μοίρα και θα μπει εκατό τοις εκατό στη φυλακή. Μην ξεχνάτε και την περίπτωση του μεγάλου μας ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη. Ηταν καταδικασμένος σε θάνατο στο Γεντί Κουλέ και σώθηκε από μια ευεργετική διαταγή, επειδή ανάμεσα στους συγκρατουμένους του ήταν ο ανιψιός ενός πολιτικού της Δεξιάς».
- Πώς συνδέεται η Θεσσαλονίκη με τη δολοφονία Λαμπράκη και την εκτέλεση Παγκρατίδη;
«Η Θεσσαλονίκη υπήρξε Μητρόπολη, μια κοσμόπολη για δυο αυτοκρατορίες: ήταν η δεύτερη πόλη του Βυζαντίου και η δεύτερη των Οθωμανών. Οταν το '12 περιήλθε στο νεοελληνικό κράτος, έγινε συμπρωτεύουσα, χωρίς όμως το μέγεθος και τη δόξα του παρελθόντος. Με τα χρόνια, έγινε ένας τόπος τον οποίο οι ιθύνοντες χρησιμοποίησαν σαν εργαστήριο πειραματισμού στα πολιτικά τους παιχνίδια. Στην Αθήνα η δολοφονία Λαμπράκη θα είχε σίγουρα άλλο αντίκτυπο και μία δίκη σαν του Αριστείδη Παγκρατίδη θα προκαλούσε μεγαλύτερες αντιδράσεις. Αλλωστε και σήμερα στην Αθήνα δεν θα μπορούσε να υπάρξει ένας Ψωμιάδης. Κάποιοι θα αντιστέκονταν. Η Θεσσαλονίκη, μεταδικτατορικά, έζησε μια περίοδο όπου η κοινωνική και πολιτιστική ζωή της ήταν εφάμιλλη και καλύτερη αυτής της Αθήνας. Μετά έπεσε σε μια καταβόθρα. Την τελευταία εικοσαετία εμπεριέχει συρρικνωμένο όλον το συντηρητισμό της Ελλάδας. Τώρα, κάτι πάει να αλλάξει. Θα δούμε...»*
No comments:
Post a Comment