Βίος και πολιτεία σε ερείπια

• Από την Νένα Κοκινάκη, Βιβλιοθήκη, Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2010

• Δημοσθένης Κορδοπάτης
• Τζόναθαν Σουίφτ Ο βίος και η πολιτεία του
• Βιογραφία, εκδόσεις Μελάνι, σ. 228

Ο,τι κυρίως χαρακτηρίζει το βιβλίο του Δημοσθένη Κορδοπάτη Τζόναθαν Σουίφτ, Ο βίος και η πολιτεία του, στον καλαίσθητο τόμο των εκδόσεων Μελάνι, είναι η τολμηρή έρευνα της αλήθειας, που συχνά εμφανίζεται σύνθετη και μυστηριώδης στη συναισθηματική και πνευματική εξέλιξη ενός μεγαλοφυούς, όπως ο Σουίφτ. Η αλήθεια αυτή, συχνά μυστηριώδης, αγνοούμενη κάποτε και από τον ίδιο τον βιογραφούμενο, προϋποθέτει, εκτός από την τήρηση αυστηρών κανόνων (σεβασμός της χρονολογικής τάξης, συστηματική έρευνα ντοκουμέντων, ημερολογίων, έργων, επιστολών), το μέσο έκφρασης που θα αναπλάσει μια ζωή. Ο Τζόναθαν Σουίφτ, πρωτοπρεσβύτερος του καθεδρικού ναού του Αγίου Πατρικίου στο Δουβλίνο, σατιρικός συγγραφέας, λιβελογράφος και ποιητής, κακότροπος και μισάνθρωπος σε σημείο που να εκτιμάται ότι δεν πρέπει να έχει έλεος ακόμα και μετά θάνατον, βρήκε στο πρόσωπο του βιογράφου του, αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Δημοσθένη Κορδοπάτη, τον τίμιο διαμεσολαβητή της αλήθειας του, τον συγγραφέα που τον κατανοεί και τον δικαιώνει. Το πανόραμα της ζωής του συγγραφέα των Ταξιδιών του Γκιούλιβερ, ανηλεής μαστίγωση της ανθρώπινης περηφάνιας και ανοησίας που κατέληξε σε θλιβερή τραγωδία δυστυχίας και ντροπής, αναδεικνύει το ποικιλόμορφο της βιογραφίας τόσο ως επιστήμης όσο και ως έργου τέχνης. Η ανάπλαση της ιστορίας μιας προσωπικότητας, το έργο της οποίας κάνει ακόμα κι έναν Βολταίρο να ντρέπεται για τα βιβλία του, εξεικονίζει προφανείς αναλογίες με την επικαιρότητα που βιώνουμε. Η εικόνα του ανθρώπου που αποστρέφεται και πολεμά τη «δημοκρατία των ανοήτων» δεν είναι πάντα αξιαγάπητη. Αποτελεί, ωστόσο, μαρτυρία τού πώς μέσα από ένα περιβάλλον ηθικής μικρότητας αναδεικνύεται μια μορφή «πεφωτισμένη».

• Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής
• Λόγος ερειπίων
• Δοκίμιο, εκδόσεις Γαβριηλίδης, σ. 155

Πεζογράφος, μεταφραστής κλασικών κειμένων από τα γαλλικά και τα ισπανικά και δοκιμιογράφος που αναζητεί την ταυτότητα της κοινωνίας στον καθρέφτη της φιλοσοφίας και των τεχνών της, ο Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, στο νέο του κριτικό δοκίμιο Λόγος ερειπίων των εκδόσεων Γαβριηλίδης, χωρίς να θέτει εν αμφιβόλω τη σημασία των βεβαιοτήτων του παρελθόντος και τις απαντήσεις που δίδονται για τη ζωή, τον βίο, το κράτος, τον λαό, το πολίτευμα και το δίκαιο, επικεντρώνεται στο ερώτημα τι; Τι κράτος, τι λαός, τι πολίτευμα, τι δίκαιο και εντέλει: τι ζωή, τι βίος, τι άνθρωπος. Με χαρακτηριστικό του τη δημιουργική και συνδυαστική φαντασία, ο δοκιμιακός λόγος του Δρακονταειδή υποστηρίζει ότι τα κεκτημένα του παρελθόντος ακόμα και ως ερείπια αξίζουν προσοχής. Η ανασκαφή είναι εμπειρία ακόμα κι όταν έχουμε να κάνουμε με αποσύνθεση, ακόμα κι όταν η υπόθεση της αναμονής του καινούργιου ενδέχεται να καθυστερήσει την έλευση του «τέλους». Θα υπάρξει όμως μια τέτοια προοπτική; Ή μήπως «όταν η ζωή τελεί υπό προστατευτική φύλαξη» και «το άδικο δεν παίρνεται πίσω», το δίκαιο τελικά «δεν βρίσκει δρόμο να περάσει;» Με την επιλογή του να σπάσει τη σιωπή, ο συγγραφέας ψηλαφεί με τον λόγο της σκέψης την αγωνία της εποχής. Το βιβλίο του στον απόηχο της απάλυνσης του αναπόφευκτου δεν έρχεται να γεφυρώσει απλώς το χάσμα, αλλά συνιστά ένα δραστικό αντίδοτο στα προβλήματα του μέλλοντος.

• Μ.Ι. Μπαχαράκης
• Δημοκρατία και πολιτικό ήθος στον Θουκυδίδη
• Μελέτη, εκδόσεις Μπαχαράκη, σ. 284 μεγάλου σχήματος

«Μια μέρα το παρελθόν θα μας αιφνιδιάσει με τη δύναμη της επικαιρότητάς του». Με μότο τον στίχο αυτό του Ελύτη κυκλοφόρησε η εκτενής μελέτη του φιλολόγου Μιχάλη Μπαχαράκη, που πραγματεύεται το μνημειώδες έργο του Αθηναίου ιστορικού Θουκυδίδη, του πρώτου πολιτικού αναλυτή. Στο πέρασμα των αιώνων οι σελίδες του Θουκυδίδη συνεχίζουν να εντυπωσιάζουν καθώς καθιστούν την ιστορία «κτήμα ες αεί», ενώ παράλληλα στοιχειοθετούν ένα διαχρονικό ψυχογράφημα της ελληνικής φυλής. Μέσα από τις θουκυδίδειες σελίδες, ο έμπειρος και συστηματικός μελετητής ενδοσκοπεί το αθηναϊκό πολίτευμα αναδεικνύοντας όχι μόνο τα ζωτικά στοιχεία του αλλά και την κοινωνική παθογένεια, αντίρροπη δύναμη σ' ένα σύστημα πολιτικής οργάνωσης. Με τον τρόπο αυτό η μελέτη δεν λειτουργεί απλώς ως μεμονωμένο ειδικό μάθημα, αφού ζωντανεύει μια πολύτιμη πραγματικότητα χρήσιμη σε κάθε περίσταση.

• Kahlil Gibran
• Σπασμένα φτερά
• μυθιστόρημα, εκδόσεις Printa, σ. 144
• μτφρ.: Μαρίνα Φανιουδάκη

Τα Σπασμένα φτερά είναι το μοναδικό μυθιστόρημα του ποιητή και φιλοσόφου Kahlil Gibran και ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα της αραβικής λογοτεχνίας, που μοιάζει με ρομαντικό, πεζόμορφο ποίημα. Η υπόθεσή του πραγματεύεται την ιστορία ενός ανέφικτου έρωτα και αποτελεί ουσιαστικά το πρόσχημα για τις συχνές στοχαστικές παρεμβάσεις του συγγραφέα πάνω σε θέματα που τον προβλημάτισαν και τον απασχόλησαν (όπως οι παραδόσεις που κρατούν δέσμια τη γυναίκα της Ανατολής, η εκκλησιαστική φεουδαρχία και, φυσικά, η ομορφιά και η ζωή, ο θάνατος και η επανάσταση). Η δημοσίευση του βιβλίου για πρώτη φορά στα αραβικά ταύτισε τον πρωτοπρόσωπο αφηγητή με τον συγγραφέα, πράγμα που προκάλεσε τη δυσφορία του ιδεαλιστή Gibran. Αντίθετα από τις ψευδαισθήσεις που ενθαρρύνει η όποια αυτοβιογραφία, το «εγώ» μπορεί να είναι ο οιοσδήποτε.

• Ivan Ward
• Φοβίες
• Σειρά: Ψυχολογία-Ψυχανάλυση
• εκδόσεις Ροές, σ. 139
• μτφρ.: Δέσποινα Σαραφείδου

Τις ποικίλες ερμηνείες της φοβίας εξετάζει στη μελέτη του ο Ivan Ward. Φοβίες που αντιμετωπίζονται άλλοτε ως εξαρτημένη αντίδραση σε μια εκφοβιστική εμπειρία (συμπεριφοριστές) και άλλοτε ως εξελικτική κληρονομιά απέναντι σε πραγματικές απειλές του περιβάλλοντος (γενετιστές). Η βίωση ωστόσο της φοβίας εμπεριέχει το άλογο στοιχείο, όπως αποδεικνύει η ψυχαναλυτική ερμηνεία στηριγμένη σε παραδείγματα, βιώματα αλλά και ιστορίες τρόμου (παράδειγμα οι ταινίες του Χίτσκοκ ή οι φοβίες του Πόε). Ως όχημα ωστόσο για τα συναισθήματα μίσους ή επιθετικότητας, οι φοβίες συντελούν στη σταθεροποίηση της φαντασιωτικής δραστηριότητας. Η λειτουργία τους παρέχει και τη θετική-προοδευτική όψη: «Ιδού τι πρέπει να ξεπεράσεις».

• Roger Kennedy Λίμπιντο
• εκδόσεις Ροές, σ. 135

Η προσπάθεια να συλλάβουν τα ασυνείδητα κίνητρα της δημιουργίας οδήγησε, όπως είναι γνωστό, τους κριτικούς σε ψυχαναλυτικές βιογραφίες (παράδειγμα: ο Πόε της Μαρίας Βοναπάρτη). Η εφαρμογή της ψυχανάλυσης που χρησιμοποιήθηκε ευρέως και στην κριτική της λογοτεχνίας παραπέμπει στη λίμπιντο, τη θεωρητική σύλληψη του Φρόιντ ως προς την ψυχική όψη της σεξουαλικής ενέργειας. Το βιβλίο του Kennedy πραγματεύεται θέματα που αφορούν τη λίμπιντο και τις μεταλλαγές της σεξουαλικής ενόρμησης. Με παραδείγματα από την αρχαία τραγωδία, τη λογοτεχνία αλλά και την κλινική πρακτική, ο συγγραφέας αναδεικνύει τη σημασία της για την κατανόηση της ψυχικής λειτουργίας, που συνδέεται κυρίως με τα παιδικά τραύματα. Από τον Φρόιντ στην εποχή μας, από το έργο στον άνθρωπο, από το συνειδητό στο ασυνείδητο, από τον κριτικό στον συγγραφέα, ο κύκλος γυρίζει ασταμάτητα. *