Ο Καζαντζάκης για τη γλώσσα

«(...) Εμάς οι λέξεις μυρίζουν ακόμα χώμα, χόρτο κι ανθρώπινο ιδρώτα (...)». Πέντε χειρόγραφες και μία δακτυλογραφημένη επιστολές του Νίκου Καζαντζάκη προς τον αρχαιολόγο και αντεπιστέλλον μέλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας, Πιερ Αμαντρύ, απέκτησε το Μουσείο Καζαντζάκη στη σημερινή Μυρτιά του Ηρακλείου, από τη χήρα του Αμαντρύ, Αγγελική Αμαντρύ-Παυλίδη.

Την περίοδο που ο Καζαντζάκης αλληλογραφεί με τον Αμαντρύ, από τον Δεκέμβριο του 1953 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 1954, ο τελευταίος μεταφράζει στα γαλλικά το μυθιστόρημα «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Ο Καζαντζάκης κάνει παρατηρήσεις στα μεταφρασμένα κεφάλαια που του στέλνει ο Αμαντρύ, συστήνοντάς του, κάθε τόσο, λέξεις που θα μπορούσαν να αποδώσουν καλύτερα το ύφος του πρωτότυπου. Επισημαίνει, μάλιστα, ο ίδιος τη δυσκολία να μεταφραστεί τέλεια ένα νεοελληνικό κείμενο στη γαλλική γλώσσα. Γράφει στον Αμαντρύ στις 17/3/54: «(...) Εμάς οι λέξεις μυρίζουν ακόμα χώμα, χόρτο κι ανθρώπινο ιδρώτα, οι γαλλικές λέξεις είναι πια πολύ εξευγενισμένες». Και σε άλλη επιστολή: «(...) φυσικά η γαλλική γλώσσα σήμερα δεν μπορεί να αποδώσει όλο το πρωτόγονο της νεοελληνικής, μονάχα στην εποχή του Rabelais, μπορούσε κι ιδιαίτερα η γλώσσα η δική μου είναι πολύ τραχιά, ο ρυθμός πολύ ορμητικός, καθόλου πολιτισμένος και γλαφυρός, όπως λένε...». Ετσι περιγράφει την ελληνική γλώσσα, τη γλώσσα του λαού μας και όχι του «λογιοτατισμού», ο Νίκος Καζαντζάκης. Ετσι αντιλαμβανόταν τον λόγο του και αυτόν υπεράσπιζε. Οχι μόνο στην πρόζα του, αλλά ακόμη και στην αλληλογραφία του.

 

Σε ανακοίνωσή της η διοίκηση του Μουσείου εκφράζει τις ευχαριστίες της για τη σημαντική αυτή προσφορά και την ελπίδα ότι το παράδειγμά της θα ακολουθήσουν και άλλοι που πιθανόν κατέχουν ντοκουμέντα του σπουδαίου λογοτέχνη. Το αρχείο του Μουσείου αριθμεί 4.500 επιστολές με αποστολέα και παραλήπτη τον Νίκο Καζαντζάκη και η πολιτική εμπλουτισμού του είναι σήμερα μια από τις προτεραιότητες του Μουσείου. «Αρκετοί μελετητές του Καζαντζάκη, έχουν επισημάνει τη λογοτεχνική αξία της επιστολογραφίας του και την ανάγκη να συγκεντρωθεί σε Ιδρύματα και Φορείς, όπου οι ερευνητές μπορούν να έχουν πρόσβαση. Καταστατική ευθύνη του Μουσείου Καζαντζάκη είναι η συγκέντρωση, συντήρηση, φύλαξη και ανάδειξη κάθε "καζαντζακικού" υλικού και η διευκόλυνση της ερευνητικής κοινότητας για τη μελέτη και δημοσίευσή του» σημειώνεται στην ανακοίνωση.