- Ερνεστ Χέμινγουεϊ
- Με υπογραφή Χέμινγουεϊ
- μτφρ.: Κώστας Καλογρούλης, Ηλίας Μαγκλίνης, εκδ. Καστανιώτη, σ. 380, ευρώ 21,10
Ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ (1899-1961), προτού ακόμη ανδρωθεί και καθιερωθεί ως λογοτέχνης, υπήρξε μια σπάνια μορφή δημοσιογράφου, καθώς συνύφανε τη δημιουργική γραφή με το μαχητικό ρεπορτάζ. Οι πολεμικές ανταποκρίσεις σε πεδία ιστορικών μαχών, η άμεση επαφή με τους σκοτεινούς-αθέατους πρωταγωνιστές της ποτοαπαγόρευσης και η ασθματική αναζήτηση της περιπέτειας, συναρθρώνουν την κατ' ουσίαν θεματογραφία των δημοσιογραφικών του κειμένων, που διαπερνά υποδόρια το αμιγώς συγγραφικό του έργο και αποκαλύπτει μια προσωπικότητα πολυσχιδή, εύθραυστη, αλλά υπέρ το δέον δυναμική. Η εσωστρέφεια του δημιουργού και η ερμητική απομόνωση συνοδοιπορεί με την εξωστρέφεια και την εγρήγορση που προϋποθέτει το λειτούργημα της δημοσιογραφίας.
Ο αμερικανός νομπελίστας αρνιόταν κατηγορηματικά την ποιοτική συνάφεια των δύο ειδών γραφής, καθώς οι επικαιρικοί προσανατολισμοί και η στενότητα χώρου και χρόνου καθιστούν τη δημοσιογραφική πένα ανεξάρτητη και ιδιαίτερη. Μια κοινή σταχυολόγηση θα αποτελούσε αν μη τι άλλο αφέλεια, αλλά τον ίδιο χαρακτηρισμό συνιστά και η ανεξάρτητη θεώρησή τους. Τα λογοτεχνικά αριστουργήματα του Χέμινγουεϊ έπονται των δημοσιογραφικών του κειμένων, από τα οποία επηρεάζονται υφολογικά και θεματικά, καθώς καταγράφουν, μεταξύ άλλων, μερικά από τα πιο έντονα βιώματα του συγγραφέα. Από τη θητεία του στον ημερήσιο Τύπο διδάχτηκε τον ευθύ και ταυτόχρονα πυκνό λόγο, που αποδίδει υφέρπουσα ένταση και φέρει τον πολιορκητικό κριό, μέσω του οποίου ο δημιουργός εισβάλλει στον ψυχισμό του αναγνώστη.
Ο Κώστας Καλογρούλης και ο Ηλίας Μαγκλίνης αποδίδουν με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία τα δημοσιογραφικά άρθρα του αμερικανού νομπελίστα, η μεταφραστική δυσκολία των οποίων δεν συνίσταται τόσο στους ενδεχόμενους λεκτικούς ακροβατισμούς του συγγραφέα όσο στη μεταφορά επικαιρικών στοιχείων έναν αιώνα μετά τη συγγραφή των εν λόγω κειμένων. Οι μεταφραστές διατηρούν διακριτούς τους γλωσσικούς ιδιωματισμούς και τις αργκό φράσεις του Χέμινγουεϊ, που «λειαίνονται», προκειμένου να μην ξενίζουν τον έλληνα αναγνώστη.
Στην παρούσα ανθολογία συγκεντρώνονται οι ανταποκρίσεις και τα ρεπορτάζ του Χέμινγουεϊ στην καναδική εφημερίδα The Toronto Star weekly, που τοποθετούνται και αναπτύσσονται χρονικά από τον Φεβρουάριο του 1920 μέχρι και τον Νοέμβριο του 1922.
Πολεμικές ανταποκρίσεις, σπάνιες μαρτυρίες-ντοκουμέντα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και κάλυψη ιστορικών διασκέψεων, στον απόηχο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, πλαισιώνονται από ιστορίες καθημερινές, που αντλούν δυναμική από την υπογραφή και το πρωτότυπο ύφος που τις συνοδεύει. Ανεξάρτητα από το ιδιαίτερο στυλ γραφής και τη μαρτυρική αξία των κειμένων, ο αναγνώστης θέλγεται ομολογουμένως και από την αύρα ενός δυνάμει νομπελίστα, σαν να ανακαλύπτει τις πρώιμες κατασκευές του Ντα Βίντσι ή τις παιδικές ζωγραφιές του Πικάσο.
Ο αυθορμητισμός, οι δηκτικές αναφορές και η κατά διαστήματα επηρμένη στάση του συγγραφέα καθρεφτίζουν το νεαρό της ηλικίας του, αλλά δεν μειώνουν τη μαρτυρική αξία των γραπτών του. Τα άρθρα διακρίνονται άτυπα σε δύο κατηγορίες, όπου άμεσες ή έμμεσες αναφορές σε πολεμικά γεγονότα συνυπάρχουν με κείμενα που τίθενται ανεξάρτητα από εμπόλεμες ζώνες και περιγράφουν τη ζωή στην πόλη ή τις φυσιολατρικές εξορμήσεις του συγγραφέα. Ο δημοσιογράφος αφορμάται από τις τακτικές περιηγήσεις του και αφηγείται περιστατικά που φλερτάρουν με την ταξιδιωτική λογοτεχνία.
Αντιθέτως, οι ιστορίες από το γνώριμο τοπίο του Παρισιού και τα αστικά κέντρα της Αμερικής σκιαγραφούν υπαινικτικά ή αποδίδουν άμεσα τις κοινωνικές και πολιτικές δομές των εν λόγω περιοχών. Με χιουμοριστική διάθεση, που σχοινοβατεί μεταξύ κυνισμού και ιλαροτραγωδίας, ο δημοσιογράφος παρωδεί την παρουσία-απουσία του κοινωνικού κράτους (βλ. Δωρεάν ξύρισμα), ενώ δεν διστάζει να εκθέσει την υποκρισία των πολιτικών και τη φαυλότητα των εκάστοτε κοινωνικών δομών (βλ. Φίλαθλος δήμαρχος).
Οι καλλιτεχνικοί προσανατολισμοί τού εν δυνάμει συγγραφέα εκφράζονται με ανάλογο ύφος επίκρισης, που εστιάζει στην ελιτίστικη συμπεριφορά της πνευματικής μπουρζουαζίας (βλ. Μαύρο μυθιστόρημα στο επίκεντρο διαξιφισμών). Αναπαριστά και ταυτόχρονα αποτυπώνει ένα πλήθος ανθρώπων που άγεται και φέρεται από αυτά καθεαυτά τα πλασματικά του είδωλα, που αποδεικνύονται φασματικά και εκποιήσιμα (βλ. φωτογραφικά πορτρέτα).
Οι τελευταίες πενήντα σελίδες του βιβλίου προκαλούν το μείζον ενδιαφέρον του έλληνα αναγνώστη, καθώς εκεί ο Χέμινγουεϊ, καλύπτοντας το χρονικό της Μικρασιατικής Καταστροφής, αποτυπώνει «μια πομπή βυθισμένη στη σιωπή και τη θλίψη».
Ο δημοσιογράφος αναφέρεται εκτενώς στη λογοκρισία εν καιρώ πολέμου και στη λυσσαλέα μάχη της επικαιρότητας, που εξωθεί τον πολεμικό ανταποκριτή να ακροπατεί σε μια ιδεατή οριογραμμή ζωής και θανάτου.
Ο αμερικανός συγγραφέας, παρά την κοινή πεποίθηση που κυριαρχεί στο ευρύ κοινό, δεν υπήρξε μάρτυρας στην καταστροφή της Σμύρνης. Τα δημοσιογραφικά του άρθρα αναφέρονται κυρίως στη στρατιωτική εκκένωση της Κωνσταντινούπολης και της Ανατολικής Θράκης και στο αντίστοιχο χρονικό του ελληνικού ξεριζωμού. Το αντικειμενικό ρεπορτάζ -η ψυχρή αποτύπωση ενός ιστορικού γεγονότος- εξελίσσεται σταδιακά σε απόγνωση και κραυγή διαμαρτυρίας για τα δεινά των μετακινούμενων πληθυσμών. Ο δημοσιογράφος, συνδυάζοντας οξεία αντίληψη και ενορατική διάθεση, καταδεικνύει, μεταξύ άλλων, τα ολέθρια διπλωματικά και στρατιωτικά σφάλματα της ελληνικής κυβέρνησης.
Για την αντικατάσταση των «βενιζελικών» αξιωματικών αναφέρει χαρακτηριστικά: «...Οταν ο Κωνσταντίνος ανέλαβε την εξουσία, έδιωξε όλους τους αξιωματικούς του στρατού από το πεδίο της μάχης, από τον αρχιστράτηγο μέχρι τους διοικητές των διμοιριών... Ο λοχαγός Ουίταλ μου είπε πως οι αξιωματικοί του πυροβολικού, που δεν είχαν καμία απολύτως εμπειρία, ανέλαβαν τη διοίκηση της πυροβολαρχίας και πετσόκοψαν το ίδιο τους το πεζικό. Μου είπε για αξιωματικούς του πεζικού που χρησιμοποιούσαν πούδρα προσώπου και ρουζ...» και καταλήγει αναφέροντας: «Αυτή είναι η ιστορία της προδοσίας του ελληνικού στρατού από τον βασιλιά Κωνσταντίνο».
Ο δημοσιογράφος, αν και επηρεάζεται από την ελληνική τραγωδία, αποπειράται να διατηρήσει ουδετερότητα και ορθή κρίση.
Τα στερεότυπα και οι αντίστοιχες εθνικές σημάνσεις εκλείπουν σταδιακά και στο άρθρο που ολοκληρώνει την παρούσα συλλογή, η δυστυχία λαμβάνει καθολική έκταση. Ο Χέμινγουεϊ μετατρέπεται σε ανατόμο της ανθρώπινης ψυχής και αναπαριστά τη μισαλλοδοξία αίροντας τους τοπικούς και χρονικούς περιορισμούς. Ο τυχοδιωκτισμός μιας «λοκαντιέρας-φτωχοδιαβόλισσας» αποτυπώνει γλαφυρά την προαιώνια και οικουμενική - ανθρώπινη φαυλότητα.
Ο δημοσιογράφος ενδύεται απροκάλυπτα τη συγγραφική του ιδιότητα και μετατρέπει το επικαιρικό ερέθισμα σε δυνάμει λογοτεχνική γραφή, χαρίζοντάς μας τα πρώτα ανεξίτηλα σημάδια ενός σπουδαίου δημιουργού. *
No comments:
Post a Comment