Υπάρχει «κρυφή» γοητεία στα ευπώλητα μυθιστορήματα;

• Συχνά οι εκπρόσωποι της αμιγούς λογοτεχνίας κοιτάζουν με μισό μάτι τις πωλήσεις των «απέναντι»

• Tης Ολγας Σελλα, Η Καθημερινή, Σάββατο, 20 Nοεμβρίου 2010

H «ζήλια» είναι αμφίπλευρη, αλλά για διαφορετικούς λόγους: οι εκπρόσωποι της αμιγούς λογοτεχνίας κοιτάνε με μισό μάτι τις ιλιγγιώδεις πωλήσεις των λεγόμενων light συναδέλφων τους. H πλευρά των ευπώλητων και light, πάλι, έχει κρυφό καημό επειδή η επίσημη κριτική δεν ασχολείται μαζί τους, πλην ελαχίστων και σποραδικών εξαιρέσεων. Kι εδώ που τα λέμε, ως προς αυτό έχουν δίκιο. H αλήθεια είναι ότι συνήθως κατηγοριοποιούμε αυτά τα βιβλία και αυτούς τους συγγραφείς χωρίς να κάνουμε τον κόπο ούτε καν να τα ξεφυλλίσουμε. Σκεφτήκαμε λοιπόν να επιχειρήσουμε να ακυρώσουμε τις αιτίες της «ζήλιας», τουλάχιστον όσον αφοράν τη μια πλευρά. Σκεφτήκαμε να αναζητήσουμε, με τον τρόπο της κριτικής, όσα βρίσκουν στις σελίδες αυτών των ευπώλητων βιβλίων όλες αυτές οι χιλιάδες αναγνώστες. Aρκετοί εκφράζουν τον ενθουσιασμό τους στα site των συγγραφέων και ομολογουμένως το πιο συγκρατημένο είναι «Nα 'ναι καλοτάξιδο και ευλογημένο!».

Eτσι, δύο επαρκείς αναγνώστες, δύο από τους ανθρώπους που διαβάζουν πολύ περισσότερα από 1 - 5 βιβλία τον χρόνο και έχουν άποψη για την ιστορία της λογοτεχνίας, διάβασαν για τις «Aντιπαραθέσεις» κάποιους τίτλους, από αυτούς που ανήκουν στην κατηγορία της λεγόμενης light λογοτεχνίας, όπως θα διάβαζαν ένα οποιοδήποτε άλλο βιβλίο. Kαι τους ζητήσαμε να γράψουν τη γνώμη τους, την κριτική τους για ό, τι διάβασαν. H επιλογή των τίτλων ήταν τυχαία και έγινε από τους δύο κριτικούς. Mε μόνο ίσως κριτήριο ότι όλοι οι συγγραφείς είναι ιδιαίτερα αναγνωρίσιμοι στο ευρύ κοινό, αφού είναι ευπώλητοι.

Ξεκινήσαμε με το σκεπτικό ότι είναι βιβλία που αφορούν ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας και οφείλουμε να δούμε πιο προσεκτικά όσα γοητεύουν τους πολλούς αναγνώστες τους. Παραμένουμε με το ερώτημα, αν οι σελίδες της light λογοτεχνίας μπορούν να γίνουν εφαλτήριο για άλλες λογοτεχνικές σελίδες...

AΠOΨH : Σταθερές αξίες, σταθερές αποδόσεις

• Της Ελισαβετ Κοτζια

Πασχαλία Τραυλού, Λένα Μαντά, Χρυσηίδα Δημουλίδου. Κανένας δεν θέλει να είναι επηρμένος, αλαζών, προσβλητικός απέναντι στους καλότυχους συγγραφείς αδιαμφισβήτητων εμπορικών επιτυχιών, και στους δεκάδες χιλιάδες συμπαθείς αναγνώστες των ογκωδέστατων βιβλίων τους που επί βδομάδες καταλαμβάνουν πρώτες θέσεις στον κατάλογο των ευπώλητων. Και ο κυριότερος λόγος είναι ότι κανείς ποτέ δεν ζήτησε τη γνώμη της κριτικής, ούτε προέβαλε λογοτεχνικές-αισθητικές αξιώσεις. Πρόκειται αντιθέτως για μια πολυπληθή κοινότητα ενός αφηγηματικού είδους που η ιστορία του ξεπερνά τους δύο αιώνες, και η οποία απολαμβάνει σχετικώς αθόρυβα αυτό που αγαπά.

Oταν ωστόσο ο συστηματικός αναγνώστης της λογοτεχνίας θα πάρει στα χέρια του τη «Γυναίκα του φάρου», «Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι» ή το «Μερσέντες Χιλ» δύσκολα αποφεύγει το σοκ όσο καλοπροαίρετα δεκτικός κι αν είναι. Και θα θλιβεί γιατί τόσες δεκάδες χιλιάδες, κυρίως γυναίκες, βρίσκουν ξεκούραση, καταφύγιο και παρηγοριά σε αναγνώσματα στα οποία κυριαρχούν τα πιο φτηνά στερεότυπα και τα πιο τετριμμένα κλισέ για τα διακριτικά των δύο φύλων, για τις σχέσεις των ζευγαριών, για τις εθνικές αξίες και τις κοινωνικές επιδιώξεις.

Oσο για την τεχνική -την ανάπτυξη της πλοκής, τον ρυθμό της εξιστόρησης, τη γλωσσική καλλιέργεια- ούτε λόγος να γίνεται. Οι συγγραφείς δεν υποψιάζονται πως η γραπτή αφήγηση έχει τους τρόπους της, τα πάντα μοιάζουν ριγμένα χύμα. Κατά τα άλλα, οι άντρες έχουν όψη ολύμπιου θεού, βλέμμα αστρίτη και ονειρεύονται να γίνουν ο φόβος και ο τρόμος των Τουρκαλάδων. Οι αιθέριες φιγούρες των γυναικών με τα χειμαρρώδη πυρρόξανθα μαλλιά και τα καταπράσινα σμαραγδένια μάτια μπορεί να γίνουν μυθικές σταρ του βωβού σινεμά και να ερωτευθούν ασφαλώς παράφορα. Αφού πάντως κακοπάθουν στα πέρατα της οικουμένης, θα βρουν εντέλει καταφύγιο στο πατρικό τους για να κάνουν τι -μαντέψτε το- να διαβάσουν την Αγία Γραφή! (Aυτό η συγγραφέας μάλλον το είδε σε κύκλο Κουάκερων στον κινηματογράφο παρά σε ελληνικό σπίτι). Τέλος πάντων. Σταθερές αξίες, σταθερές αποδόσεις.

AΠOΨH : Το φαινόμενο Γιώργος Πολυράκης

• Του Νικου Βατοπουλου

«Πώς σου φαίνεται;». Είχα ήδη φθάσει στη σελίδα 200 και η απάντηση ήταν ήδη έτοιμη. «Μου αρέσει!». Το μυθιστόρημα του Γιώργου Πολυράκη «Μακρινοί ορίζοντες» (εκδ. Ψυχογιός) ήταν ένας ογκόλιθος στο στέρνο μου, με τις 700 σελίδες του να με περιμένουν. Είχα περιέργεια και, ομολογώ, μεγάλη επιφυλακτικότητα πριν αρχίσω την πρώτη μου επαφή με τον κόσμο του ιατρού-συγγραφέα Γιώργου Πολυράκη, του ανθρώπου που με εντυπωσιακή μεθοδικότητα έχει ώς τώρα γράψει 11 μυθιστορήματα, τα οποία έχουν πουλήσει συνολικά 430.000 αντίτυπα. Αν είμαι σε θέση να αποδώσω ένα εύσημο στον κ. Γ. Πολυράκη αυτό είναι η αφηγηματική δεινότητα. Η πλοκή του ξετυλίγεται σαν κορδέλα στον άνεμο και ίσως γι’ αυτό δεν στάθηκα να ρωτήσω τον εαυτό μου αν αυτό που διάβαζα ήταν «καλή» ή «εύκολη» λογοτεχνία. Καθώς διάβαζα τους «Μακρινούς ορίζοντες», που αρχίζουν στη Θεσσαλία της δεκαετίας του 1880 και προχωρούν στον 20ό αιώνα, με έρωτες, θανάτους, εθνικές αναταράξεις και πολύ σοφές δόσεις ιστορικής γνώσης, ξαναγύριζα σε μια ασφαλή αγκαλιά μιας εφηβείας όταν καταβρόχθιζα μυθιστορήματα–ποταμούς του 19ου αιώνα.

Εχω χίλιες απαντήσεις στο γιατί τα βιβλία του κ. Γ. Πολυράκη πουλούν τόσο πολλά αντίτυπα και γιατί τόσες χιλιάδες αναγνώστες τον θαυμάζουν. Η δική του εκδοχή της λογοτεχνίας είναι «παλιομοδίτικα» ουμανιστική και ξεχειλίζει από κατάφαση στη ζωή. Εχει το ταλέντο να συνθέτει «σάγκες», με αποχρώσεις εύληπτες και χαρακτήρες ξεκάθαρους. Εκείνο που θα έλεγα ότι τον διαφοροποιεί είναι τα έντονα στοιχεία ηρωισμού, ιστορικής γνώσης, ωμής καταγραφής και ζωηρής ατμόσφαιρας. Με εντυπωσίασαν οι σκηνές βίας και τραγωδίας, την προσθήκη των οποίων προσέλαβα ως ρεαλιστική αποδοχή της ζωής. Θα απαντήσω σε δύο ερωτήματα που θέτω στον εαυτό μου. Πού εντάσσεται η λογοτεχνία του Γιώργου Πολυράκη; Θα έλεγα ότι είναι μια λογοτεχνία ψυχαγωγική, με μεγάλο σεβασμό στον αναγνώστη. Θα ξαναδιάβαζα βιβλίο του Γιώργου Πολυράκη; Ναι. Η γραφή του έχει την αρετή της συμφιλίωσης και πηγή την καλοσύνη. Χαίρομαι που ανακάλυψα έναν Ελληνα story-teller που στην Αμερική θα ήταν βασιλιάς των βιβλίων τσέπης.