«Η σκέψη του Φουκό», ερωτήματα και απαντήσεις

• Σπυρος Γιανναρας, Η Καθημερινή, Tετάρτη, 3 Nοεμβρίου 2010

ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ. Προϋπόθεση γόνιμης προσέγγισης του έργου του Μισέλ Φουκό, ενός από τους πιο πολυδιαβασμένους Γάλλους φιλοσόφους του περασμένου αιώνα, είναι η κριτική προσέγγιση και η απόπειρα σκιαγράφησης των ορίων αυτής της γόνιμης φιλοσοφικής σκέψης.

Με αυτό το πνεύμα τοποθετήθηκαν χθες κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου οι Γάλλοι πανεπιστημιακοί φιλόσοφοι Μιριάμ Ρεβό Ντ’ Αλόν και Ντιντιέ Εριμπόν που κλήθηκαν να μετάσχουν στη διήμερη εκδήλωση με θέμα «Τι μας κληροδότησε η σκέψη του Φουκό;» που διοργανώνει από χθες το Γαλλικό Ινστιτούτο και οι εκδόσεις της «Εστίας». «Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση κριτικής και κρίσης την οποία εισηγείται ο Φουκό, χωρίς να προσδίδει υποχρεωτικά αρνητικό χαρακτήρα στην έννοια της τελευταίας», προσθέτει. Ο συγγραφέας του βιβλίου «Οι μη κανονικοί. Παραδόσεις στο κολέγιο της Γαλλίας (1974-1975)» που μόλις κυκλοφόρησε από την «Εστία», ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο, σύμφωνα με τον κ. Εριμπόν, να θέτει διαρκώς ερωτήματα, απ’ ό,τι να βρίσκει απαντήσεις. Η μετάθεση και προσαρμογή των ερωτημάτων του στο παρόν αποτελεί το σημαντικότερο κληροδότημα του Φουκό.

Σύμφωνα με την κ. Ρεβό Ντ’ Αλόν, ο Φουκό επαναπροσέγγιζε διαρκώς (χωρίς να θεωρεί τετελεσμένη καμία απ’ τις προγενέστερες θέσεις του) την έννοια της εξουσίας. Ηδη από τη δεκαετία του ’60 αντιλαμβάνεται και προβλέπει τη δραματική αλλαγή στη φύση της διαμαρτυρίας και της αντίστασης απέναντι στην εκάστοτε εξουσία. Κατανοεί την αλλαγή αυτή μέσω των μετατοπίσεων που εντοπίζει μεταξύ διαφορετικών μικροεξουσιών, στις οποίες στρέφει το ενδιαφέρον του. «Στα μέσα της δεκαετίας του ’70», προσθέτει ο κ. Εριμπόν «τοποθετεί τον νεοφιλελευθερισμό στο κέντρο των αναλύσεών του, υποστηρίζοντας ότι μεταμορφώνει ριζικά τα άτομα, τις υποκειμενικότητες και την έννοια της “κυβερνησιμότητας”». 

Υποστηρίζει με τρομερή διορατικότητα ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν αποτελεί ριζοσπαστικοποίηση του φιλελευθερισμού, αλλά ουσιαστική ρήξη με αυτόν, τον οποίο δεν περιορίζει στον τομέα της οικονομίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει σήμερα η ανάγνωση του έργου του υπό το πρίσμα άλλων πολιτικών στοχαστών, που ανέλυσαν ζητήματα που ο ίδιος δεν έθεσε, όπως π.χ. της σύγχρονης δημοκρατίας, όπως η Χάνα Αρεντ, ο Πολ Ρικέρ ή ο Κλοντ Λεφόρ.