Πέτρος Μάρκαρης: Η κρίση θα μας αφήσει τραύματα

• Μιλά για το κοινωνικοπολιτικό με αστυνομική πλοκή, νέο μυθιστόρημά του «Ληξιπρόθεσμα δάνεια» και για την «αλλαγή νοοτροπίας που έχουμε ανάγκη» 

Η Αθήνα ξαφνικά γεμίζει με αφίσες που προτρέπουν όσους χρωστούν στις τράπεζες να μην πληρώνουν τα δάνεια και τις πιστωτικές τους κάρτες. Οχι, αυτό δεν συμβαίνει στ’ αλήθεια, αλλά στο νέο μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη, «Ληξιπρόθεσμα δάνεια» (εκδ. Γαβριηλίδης). Και είναι το λιγότερο. Ο αστυνόμος Κώστας Χαρίτος, γνωστός πια σε είκοσι χώρες όπου έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν τα βιβλία του Μάρκαρη, θα πρέπει να μάθει πολλά για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, και όχι μόνο, μέχρι να ανακαλύψει τον δολοφόνο των τραπεζιτών. Ενα βιβλίο πολιτικό, σημερινό, με αστυνομική πλοκή, το πρώτο της «Τριλογίας της Κρίσης». Στο φόντο η Ελλάδα της κρίσης, του μνημονίου και της τρόικας.

Μήπως τα «Ληξιπρόθεσμα δάνεια» προσφέρουν κάποιες ιδέες σε πολίτες για να εκτονώσουν την αγανάκτησή τους προς τις τράπεζες;

«Οχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως, οι πολίτες έχουν κάθε λόγο να είναι αγανακτισμένοι με τις τράπεζες. Σκεφθείτε μόνο τα δισ. που δόθηκαν από τους φόρους των πολιτών, για να στηριχτούν οι τράπεζες στην κρίση του 2008, και τα οποία θα μπορούσαν να είχαν διατεθεί σε επενδύσεις με πολύ μεγαλύτερο όφελος για τους πολίτες. Στην Ελλάδα, οι τράπεζες έχουν ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης για την καταναλωτική μανία που μας είχε κυριεύσει. Οσο για το επιχείρημα των τραπεζών ότι και οι πολίτες ήθελαν τον δανεισμό, μου θυμίζει λίγο το επιχείρημα του βιαστή, που προσπαθεί να πείσει για τη συναίνεση του θύματος στον βιασμό».

Αν ακούσετε κάποια παρόμοια με αυτή στο βιβλίο «ανταρσία» κατά των τραπεζών, όπως να μην πληρώνουν πολίτες τα δάνεια ή τις πιστωτικές τους κάρτες, τι θα σκεφτείτε;

«Ας φύγουμε από την Ελλάδα. Μια φίλη μου, Ισπανίδα δημοσιογράφος, και μάλιστα γνωστή, η οποία απολύθηκε από την εφημερίδα και το κανάλι, όπου εργαζόταν, κυριολεκτικά εν μια νυκτί, μου έλεγε ότι πήγε στην τράπεζά της και τους είπε ότι, αν θέλουν μπορούν να πάρουν το σπίτι της, η ίδια δεν έχει να πληρώσει το δάνειο. Η τράπεζα ως σήμερα δεν το έχει πάρει. Ξέρετε γιατί; Γιατί όταν περπατήσετε σε ισπανικές πόλεις θα δείτε γύρω σας αμέτρητες αγγελίες πώλησης ακινήτων, τα οποία κανείς δεν αγοράζει».

Η Ελλάδα της κρίσης, της τρόικας και του μνημονίου αποτελεί το φόντο και την ουσία του μυθιστορήματος. Αυτή η επιλογή όμως δεν περιορίζει, από τον ίδιο τον συγγραφέα, τη «χρονική διάρκεια» του ενδιαφέροντος για το βιβλίο; ‘Η μήπως δεν βλέπετε κανένα φως στο τούνελ;

«Πρώτον, ο Βλασόπουλος ισχυρίζεται στο μυθιστόρημα ότι η τρόικα δε θα φύγει. Οι συζητήσεις για την επιμήκυνση της διάρκειας του μνημονίου τον βγάζουν αληθινό. Δεύτερον, αυτή η κρίση θα μας αφήσει τραύματα και ως άτομα και ως κοινωνία, από τα οποία θα μας πάρει χρόνο να συνέλθουμε. Αλλωστε, καλό θα είναι να τα θυμούνται και οι επόμενες γενιές, για να μην επαναλάβουν τα ίδια λάθη. Και τρίτον, βλέπω φως στην άκρη του τούνελ, αλλά αισθάνομαι ότι βρίσκεται σε απόσταση εκατό χιλιομέτρων περίπου, που εμείς επιχειρούμε να διανύσουμε με τα πόδια».

Γιατί διαλέξατε για φονικό όπλο ένα σπαθί, στην εποχή των πιο εξελιγμένων όπλων; Υπάρχει συμβολισμός;

«Ο φίλος Τάκης Θεοδωρόπουλος έγραψε σε ένα άρθρο του στα «Νέα» ότι σε ένα μυθιστόρημα που έχει ως θέμα μια τόσο σύγχρονη και επίκαιρη κρίση, ο δολοφόνος χρησιμοποιεί ένα αρχέγονο όπλο, το σπαθί. Η εξήγηση αυτή με καλύπτει απόλυτα, έστω και αν δεν την είχα στο νου μου, όταν έγραφα το μυθιστόρημα».

Η περιήγηση στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα της κρίσης τι παραπάνω προσθέτει στον αναγνώστη που υφίσταται έτσι κι αλλιώς τις συνέπειες; Ο συγγραφέας πρέπει να γράφει για το σήμερα, πριν αυτό «ωριμάσει» στη συνείδησή μας; 

«Εσείς περιμένετε να «ωριμάσει» η κρίση στη συνείδησή σας; Στο πετσί σας δεν τη νιώθετε; Ας μιλήσουμε σοβαρά. Δεν είμαι ούτε δημοσιογράφος ούτε κοινωνικός επιστήμων. Είμαι ένας συγγραφέας που δεν τον ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τα γενικά ή έστω «πανανθρώπινα» θέματα. Αντίθετα, με ενδιαφέρουν πάρα πολύ θέματα που έχουν να κάνουν με την πολιτική, την κοινωνία και τις επιπτώσεις τους πάνω στη ζωή των ατόμων».

Η αστυνομική πλοκή βοηθά περισσότερο από άλλα αφηγηματικά είδη τον συγγραφέα για να θίξει θέματα του καιρού του;

«Βρίσκω την αστυνομική πλοκή ένα πολύ αποτελεσματικό όχημα, για να μιλήσω για κοινωνικά και πολιτικά θέματα που με απασχολούν. Εξάλλου, σήμερα το αστυνομικό μυθιστόρημα, στην Ευρώπη τουλάχιστον, είναι πια ένα κοινωνικοπολιτικό μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή». 

Ο αστυνόμος Χαρίτος θα προλάβει να πάρει σύνταξη πριν από τη λήξη της κρίσης; Εχει άλλα πέντε χρόνια, λέει. ‘Η μήπως θα συνταξιοδοτηθεί με το πέρας της «Τριλογίας της κρίσης»; 

«Γιατί θέλετε να βγει στη σύνταξη ο Χαρίτος; Τι θέλετε, να χάσω το ψωμί μου;»

Είστε αισιόδοξος ή απαισιόδοξος για τη σημερινή κατάσταση την οποία βιώνουμε;

 

«Είμαι βαθιά απαισιόδοξος, γιατί βλέπω να μιλάμε διαρκώς για το μνημόνιο, θετικά και αρνητικά, και να μη μιλάμε καθόλου για τις κοινωνικές τομές που χρειαζόμαστε, για την αλλαγή νοοτροπίας, που επίσης έχουμε ανάγκη, και κυρίως για την κρίση του πολιτικού συστήματος. Η κρίση που περνάμε είναι πρώτα μια κρίση πολιτική και κατά δεύτερο λόγο οικονομική, ως συνέπεια της πολιτικής κρίσης της Μεταπολίτευσης».

• Ο Ολλανδός...
• Η ελληνική κοινωνία έχει εξελιχθεί σε κοινωνία θυλάκων

Ενας ήρωας του βιβλίου, ο Ολλανδός εκπρόσωπος του οίκου αξιολόγησης, υποστηρίζει δημοσίως ότι, από το 1989 κι έπειτα, «δεν υπάρχουν κοινωνίες», παρά «μόνο ομάδες που υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους». Πώς σχολιάζετε την άποψη αυτή; 

«Υποθέτω, γιατί δεν το κουβέντιασα μαζί του, ότι εννοεί πως υπάρχει μια διάσπαση του κοινωνικού ιστού σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, οι οποίες κινούνται σήμερα με τη λογική του οικονομικά ισχυρότερου και ότι κάθε ομάδα επιδιώκει να ισχυροποιήσει τη θέση της εις βάρος των οικονομικά πιο αδύνατων. 

Σύμφωνα με την αντίληψη του Ολλανδού, η οικονομική ισχύς εξασφαλίζει την ευημερία, άρα είναι θετική εξέλιξη. Αλλά, γιατί να πάμε μακριά; Μήπως η ελληνική κοινωνία δεν έχει εξελιχθεί σε μια κοινωνία θυλάκων, στην οποία ο κάθε θύλακας προσπαθεί να υποστηρίξει τα συμφέροντά του εις βάρος των άλλων θυλάκων;».

• Δήμητρα Ρουμπούλα, ΕΘΝΟΣ, 05/11/2010