Από τον Τύπο (2)

Ιαν ΜακΓιούαν. Δύο νιόπαντροι ορίζουν αυτοκαταστροφικά μια παράλληλη και μοναχική πορεία... Ιαν ΜακΓιούαν, Στην ακτή, μετ. Ελένη Ηλιοπούλου, εκδ. Πατάκης. Ο Ιαν ΜακΓιούαν [Ian McEwan] ο σημαντικός Βρετανός συγγραφέας, γνωρίζει καλά πώς να μην επαναλαμβάνεται στη θεματολογία αλλά και στο ύφος, και έτσι μετά την πρόσφατη επιτυχή του εμφάνιση με το μυθιστόρημα «Σάββατο», στο οποίο τον απασχόλησαν τα θέματα του πολέμου στο Ιράκ και της τρομοκρατίας, επανέρχεται με ένα «επεισόδιο δωματίου», το τελευταίο του έργο «Στην ακτή», ένα αριστοτεχνικά δοσμένο ψυχογράφημα των δύο ηρώων του, που θυμίζει τη μαεστρία του Χένρυ Τζαίημς ή του Μωπασάν. Η ματιά του συγγραφέα από το γενικό και κοινωνικό μεταβαίνει στο ατομικό, το οποίο όμως δεν είναι αποκομμένο από την κοινωνία και την εποχή του... [Η Καθημερινή, Το κόστος της αδράνειας, Της Χρύσας Σπυροπούλου].

Βικτόρ Σερζ. Εγραψε έργα με υψηλή καλλιτεχνική αξία και ακόμη μεγαλύτερη ιστορική αντικειμενικότητα... Βικτόρ Σερζ, Υπόθεση Τουλάγεφ, μετ. Τιτίκα Δημητρούλια, εκδ. Scripta - σελ. 521. Η«Υπόθεση Τουλάγεφ» είναι ένα κλασικό έργο με υψηλή καλλιτεχνική και κυρίως ηθική αξία και με ακόμη μεγαλύτερη ιστορική και κριτική αντικειμενικότητα. Το κατηγορώ ενός εξόριστου και κυνηγημένου Ρώσου επαναστάτη. Ο συγγραφέας Βικτόρ Σερζ από τη στιγμή της απέλασής του από τη σταλινική Σοβιετική Ενωση είχε γίνει ένας διεθνής αποδιοπομπαίος το όνομα του οποίου περιλαμβανόταν στις μαύρες λίστες τόσο του Στάλιν όσο και του Χίτλερ. Βρήκε άσυλο στο Μεξικό όπου και έγραψε την «Υπόθεση Τουλάγεφ» στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Με το έργο αυτό τεκμηρίωσε με τη μορφή της μυθοπλαστικής εκ των ένδον μαρτυρίας, όσο λίγοι στην παγκόσμια γραμματεία, την κριτική του σχεδίου των δύο σταδίων που είχε εκπονήσει η Παλαιά Αριστερά από την εποχή της Α΄ Διεθνούς και στη συνέχεια. Στο πρώτο στάδιο καταλαμβάνουμε την εξουσία και στο δεύτερο μετασχηματίζουμε την κοινωνία. Εν τέλει το εγχείρημα, στο πρώτο στάδιο, οδήγησε στο αντίθετό του. Ο μετασχηματισμός επιχειρήθηκε από κοινωνικούς μεταρρυθμιστές οι οποίοι, με την πεποίθηση ότι έχουν την ιστορία με το μέρος τους, υπήρξαν πρόθυμοι να ξεκάνουν την ανθρωπότητα μέσα από τη μεγάλη τους επιθυμία να τη βελτιώσουν... [Η Καθημερινή, Β. Σερζ: μεταξύ συγγραφέα και χρονικογράφου, Του Θαναση Βασιλειου].

Δημήτρης Γκιώνης. Σχολιάζοντας με κέφι ποικίλες όψεις της ελληνικής καθημερινότητας... Δημήτρης Γκιώνης, Χωρίς προστάτη. «Καστανιώτης». Σελ. 121, ευρώ 10,40. Ενας οδοντίατρος ο οποίος έχει περάσει τα εξήντα μπαίνει στο νοσοκομείο για εγχείρηση προστάτη και, ενώ θέλει να εκμεταλλευτεί, τρόπον τινά, την ευκαιρία για να χαλαρώσει από τις επαγγελματικές του απασχολήσεις και να αφιερωθεί στη λατρεμένη του συνήθεια, που δεν είναι άλλη από το διάβασμα (τού έχουν στο μεταξύ εγγυηθεί ότι η υγεία του δεν θα διατρέξει τον παραμικρό κίνδυνο), δεν καταφέρνει να το πετύχει ούτε στιγμή. Γιατί; Μα, εξαιτίας του ότι συγγενείς, γνωστοί και φίλοι σπεύδουν να τον επισκεφθούν και να τον ζαλίσουν ποικιλοτρόπως, χωρίς διόλου να λάβουν υπόψη τις απανωτές εκκλήσεις του για λιγότερη προθυμία συμπαράστσης. Είναι όλοι εκεί: η γυναίκα και η κόρη του, η γιαγιά του νεαρού συγκατοίκου του στο δωμάτιο, οι φίλοι και οι συνάδελφοι, δύο κοντοχωριανοί από το εξωτερικό, ένας παπάς αλλά και ένας καθηγητής πανεπιστημίου. Και ο ήρωάς μας είναι υποχρεωμένος να τους ακούσει άπαντες καταλεπτώς και να υπομείνει προσεκτικά κάθε τους ζόρι, μια και όπως πολύ καλά ξέρουμε οι υγιείς, καθώς και εκείνοι που νομίζουν ότι είναι υγιείς, νιώθουν πάντα μια τεράστια ανακούφιση με τον πόνο του άλλου -πόνος ο οποίος όχι μόνο τους επιβεβαιώνει πόσο φτηνά την έχουν γλιτώσει οι ίδιοι, αλλά και αναπτερώνει τα μάλα το εγώ τους, αφήνοντάς το να εκδηλωθεί απερίσπαστα και με ρυθμούς οπλοπολυβόλου... [Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, Σάτιρα από το κρεβάτι του πόνου, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου].

Ρουθ Ρέντελ. Το έγκλημα ως κοινωνική ασθένεια. Ρουθ Ρέντελ, Το ροτβάιλερ. Μτφρ.: Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος. «Μεταίχμιο». Σελ. 483, ευρώ 19. Η πολυγραφότατη Ρουθ Ρέντελ διαφέρει από τους ομοτέχνους της συγγραφείς μυθιστορημάτων αγωνίας, καθώς δεν εστιάζεται στον εντοπισμό του ενόχου αλλά προέχει η ενδελεχής απεικόνιση της εγκληματικής προσωπικότητας, των κινήτρων και των αποκλίσεών της από τη νόρμα, για τις οποίες συνήθως ευθύνονται το περιβάλλον και οι κοινωνικές ανισότητες... [Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, Η δολοφονική «λίμπιντο», Αργυρώ Μαντόγλου].

Δοκίμιο. Μια εξομολογητική περιδιάβαση στα παρασκήνια της ποιητικής δημιουργίας. Χάρης Βλαβιανός, Ποιον αφορά η ποίηση; Σκέψεις για μια τέχνη περιττή. «Πόλις», Σελ. 256. Αμφίθυμο το ερώτημα του τίτλου, παλινδρομεί ανάμεσα στην αισιοδοξία και την απαισιοδοξία. Αισιοδοξία διότι η θέση και μόνο του ερωτήματος φανερώνει τη σκοπιμότητα μιας συζήτησης, προϋποθέτει συνεπώς το ανάλογο ενδιαφέρον γύρω από το θέμα που ανοίγει. Απαισιοδοξία διότι αν αυτό το ενδιαφέρον ήταν αυτονόητο και εύκολα ανιχνεύσιμο δεν θα χρειαζόταν να τεθεί το ερώτημα. Σε κάθε περίπτωση η διατύπωση του ερωτήματος δεν μας επιτρέπει παρά να εκλάβουμε ειρωνικά την απόφανση του υπότιτλου περί τέχνης περιττής, πολλώ μάλλον όταν εκφέρεται από έναν ποιητή με ευδόκιμη λογοτεχνική πορεία. Ο Χάρης Βλαβιανός στην παρούσα συναγωγή δοκιμίων και αφορισμών προτίθεται πρόδηλα να υπερασπιστεί την τέχνη του, με την ίδια θέρμη που την προασπίζεται επί εικοσιπενταετία σχεδόν στους στίχους του... [Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, Πεζοπορίες στο ποιητικό τοπίο, Λίνα Πανταλέων].

Βιογραφία. Η ιστορία ενός θρυλικού ζευγαριού. ΧΕΪΖΕΛ ΡΟΟΥΛΙ, Simone de Beauvoir & Jean-Paul Sartr, tet a tet. Μτφρ.: Ελίκη Βαρβάκη. «Μεταίχμιο», σελ. 407, ευρώ 20. «Ο Σαρτρ πίστευε πως ο έρωτας δεν έχει σχέση με την ιδιοκτησία. Για εκείνον η αγάπη γινόταν πιο γενναιόδωρη όταν αγαπούσες την ελευθερία του άλλου. Οταν η Μποβουάρ μίλησε για το αγκάθι της ζήλιας, ο Σαρτρ της είπε ότι, εάν έλεγαν τα πάντα ο ένας στον άλλο, δεν θα αισθάνονταν ποτέ αποκλεισμένοι από τη ζωή του άλλου. Δεν έπρεπε να έχουν μυστικά μεταξύ τους. Στις περιπέτειές τους, τις αμφιβολίες, τις ανασφάλειες και τις εμμονές τους έπρεπε να έχουν ως κύριο μέλημά τους την απόλυτη ειλικρίνεια. Το ονόμασε "διαφάνεια"»... [Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, Μια δημιουργική σχέση, Τάσος Γουδέλης].

Ρώμος Φιλύρας. Η λογική και ο παραλογισμός της αυτοβιογραφίας. Ρώμος Φιλύρας, Η ζωή μου εις το Δρομοκαΐτειον, και άλλα αυτοβιογραφικά. Φιλολογική επιμέλεια, πρόλογος, επιλεγόμενα: Γιάννης Παπακώστας. «Καστανιώτης», αελ. 190, ευρώ 14,6. Η ιστορία αρχίζει από τη στιγμή που ένας ποιητής αποφασίζει να εκφραστεί με την πεζογραφία, δηλαδή από τη στιγμή που η πίεση των πραγμάτων δεν του αφήνει τα περιθώρια μιας φιλάρεσκης ρητορικής και τον αναγκάζει να αποδώσει το λυρικό εγώ με εικόνες που αισθητικά και νοηματικά δεν (αυτο)προβάλλονται ως ποιητικές, και γι' αυτό χρειάζεται να διεκδικήσουν τη λογοτεχνικότητά τους με τρόπους που ταιριάζουν περισσότερο στα ίδια τα πράγματα παρά στη ρητορική τους. Μια τέτοια εκφραστική μετακίνηση δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη, και γι' αυτό δεν θα μπορούσε από μόνη της να συστήσει μια ιστορία αν δεν συνοδευόταν από μια παράλληλη μετακίνηση από την «ορθοφροσύνη» προς την «παραφροσύνη»: ο ποιητής της δικής μας ιστορίας είναι ο Ρώμος Φιλύρας, τα τρία πεζά του είναι «Ο θεατρίνος της ζωής» (1916), «Η παράδοξη αυτοβιογραφία του ποιητού Ρώμου Φιλλύρα» (1927), «Η ζωή μου εις το Δρομοκαΐτειον» (1929), και το νήμα που τα ενώνει ξεκινά από την αναλογική -μέσω της μυθοπλαστικής απόδοσης ενός μυθιστορηματικού χαρακτήρα, του Γαλαζή- αυθιστόρηση, περνά στην υπονομευμένη -μέσω της προβολής της σκηνοθεσίας της- αυτοβιογραφία και καταλήγει στα θραύσματα μιας αυτοβιογραφίας που μιλά για τον εαυτό και τη ζωή του απερίφραστα πλέον -μια και ο εαυτός βρίσκεται περιορισμένος μέσα σε έναν συμβολικό μικρόκοσμο, είναι εκτοπισμένος στην αποικία των παραφρόνων, έγκλειστος μέσα σε έναν χώρο (φρενοκομείο) όπου το μόνο νόημα όπου θα μπορούσε να διεκδικήσει είναι το κυριολεκτικό: γιατί οι μεταφορές είναι το παιχνίδι των λογικών με την τρέλα, ενώ η κυριολεξία είναι η απελπισμένη αξίωση των παραφρόνων... [Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, Μεταξύ Πειραιώς και Δρομοκαΐτειου, Βαγγέλης Αθανασόπουλος].