Ο Μπάμπης Αννινος και αι Αθήναι του 1850

Είναι πολύ εύκολο να μη χαθείς στον κατακλυσμό των νέων εκδόσεων που σε καλούν να μουρλαθείς, χαζεύοντας εξώφυλλα με έξοχη εικονογράφηση και ελκυστικούς τίτλους που εν πολλοίς δεν ανταποκρίνονται και στο περιεχόμενο - όπως συμβαίνει και με διάφορες ηλίθιες εκπομπές στην τηλεόραση (: Άκου να δεις, κοίτα ν' ακούσεις, Έχει γούστο κ.λπ.).

Χάζεψα κάμποσο στη βιβλιοθήκη του σπιτιού και δίχως να το σκεφτώ, πήρα στα χέρια μου το βιβλιαράκι του Μπάμπη Άννινου "Αι Αθήναι του 1850 - εντυπώσεις δύο Γάλλων περιηγητών", στις υπέροχες εκείνες εκδόσεις του Γαλαξία (Μάιος 1971). Βέβαια το έργο του Άννινου κυκλοφόρησε για πρώτη φορά κυκλοφόρησε το 1925.

Είναι αποσπασμένο από το βιβλίο του "Ιστορικά Σημειώματα", που περιέχει τρεις ακόμη εκτενείς μονογραφίες ("Η απολογία του Οδυσσέως Ανδρούτσου", "Οι Φιλέλληνες του 1821", και "Ο Παπουλάκης"), καθώς επίσης μια μετάφραση της ιστορικής πραγματείας του Κόμητα Γκάμπα "Ο Βύρων εν Ελλάδι" και σειρά μικρότερων ιστορικών δοκιμίων.

Ευφάνταστος ο Άννινος (1852-1934) αξιοποίησε στη μονογραφία του την περιήγηση των Αθηνών από τον Gustave Flaubert και τον Maxim du Camp, όπως διασώθηκε στις γραπτές αναμνήσεις των δύο νεαρών τότε Γάλλων διανοουμένων, οι οποίοι σχολιάζοντες και σχολιαζόμενοι από τον Άννινο περιηγούνται την Αθήνα και τα περίχωρά της και μέσα από πρόσωπα γνωστά (όπως ο Κανάρης) και άγνωστα και πράγματα της εποχής, διαγράφεται η απεικόνιση των Αθηνών του 1850, μιας πόλης που αριθμούσε μόλις 24.000 κατοίκους.

Γράφει ο Άννινος:
Παραθέτω εν μεταφράσει τινάς των εκ της περιοδείας ταύτης εντυπώσεων και των περιέργων περιπετειών των, όπως διηγείται αυτάς ο Δυκάν.

"Μετέβημεν εις Μαραθώνα, εις Ελευσίνα, εις Σαλαμίνα· η εις τα μέρη ταύτα εκδρομή εγίνετο εκάστοτε εντός της ημέρας. Αλλά δια την περιοδείαν μας εις Φωκίδα και εις Βοιωτίαν εχρειάσθησαν δέκα όλαι ημέραι αίτινες δεν κατηναλώθησαν ανωφελώς. Μετεβαίνομεν αναπολούντες τας αναμνήσεις του παρελθόντος, αναμνήσεις των οποίων τα ίχνη ανευρίσκομεν μόνον εις την σκέψιν μας, διότι και η γη αυτή ένθα τα γεγονότα συνέβησαν ουδέν ίχνος αυτών διετήρησε.

Πολλαί εγένοντο επιδρομαί, πολλοί βάρβαροι διήλθον εκείθεν, και ουδέν πλέον απομένει· εάν υπάρχη δε και κάποιον ερείπιον, αυτό μένει άφωνον. Εις τα Λεύκτρα, εις τας Πλαταιάς, εις την Χαιρώνειαν, ένθα ο Φίλιππος, μεθυσμένος και νικητής, περιήρχετο το πεδίον της μάχης, χλευάζων τον Δημοσθένη, μερικοί λίθοι ακόμη δεν εξηφανίσθησαν. Εις το Καστρί ηρωτήσαμεν το μαντείον των Δελφών· εις την Λεβάδειαν, κύπτοντες άνωθεν του άντρου, εκαλούμεν τον Τροφώνιον, όστις δεν απήντησεν.

Η Ελλάς υπάρχει εις τας τέχνας μας, εις τα ήθη μας, εις την φιλοσοφίαν μας, εις την ποίησίν μας, εις την ευγλωττίαν μας· υπάρχει εις τον πολιτισμόν μας ολόκληρον, αλλά δεν υπάρχει πλέον εις την Ελλάδα· η ψυχή της εγένετο η ψυχή του ανθρωπίνου γένους. Εάν δεν ήθελον προϋπάρξει η Ελλάς και ο Χριστιανισμός, ο κόσμος ολόκληρος θα διετέλει ακόμη εν αγρία καταστάσει, θα ευρίσκετο εις την λιθίνην εποχήν της διανοίας.

Τα έργα των ανθρώπων εξεμηδενίσθησαν, συνετρίβησαν εις κόνιν δια των δακτύλων του χρόνου, αλλ' η φύσις έμεινεν αναλλοίωτος· το όρος, η στενοπορία, η θάλασσα, ο ποταμός, εξακολουθούν να παραμένουν, αιώνιοι μάρτυρες διηγούμενοι τα συμβάντα. Ο τόπος, ένθα το μέγα γεγονός συνετελέσθη, δεν ηλλοιώθη.

Εάν ο Λεωνίδας και οι τριακόσιοι επανήρχοντο εις τας Θερμοπύλας, θα επανεύρισκον αυτάς εις ην ήσαν κατάστασιν εν έτει 480 προ Χριστού. Εκαθήσαμεν εκεί και εγευματίσαμεν με ένα μηρόν ερίφου, ενίψαμεν τας χείρας μας εις την θερμήν πηγήν, την αναβλύσασαν δια θαύματος ης Αθηνάς, όπως πλυθή ο Ηρακλής, ο κουρασμένος εκ της πάλης του προς τον Ανταίον.

Το όρος Οίτη εξέτεινε το έμβολόν του μέχρι του Μαλιακού κόλπου, του μόλις 'ρικνουμένου υπό της πρωινής αύρας. Η ατμόσφαιρα ήτο ψυχρά και το νερόν των ιερών πηγών, των ηρωικών πηγών, εξητμήζετο περιστρέφον με το 'ρεύμα του τον τροχόν μύλου τινός.

Πάσα πρόοδος είναι αξιέπαινος· αλλ' όμως ομολογώ ότι ο μύλος των Θερμοπυλών μου εφάνη ώς τι βέβηλον. Εκεί πλησίον υπάρχει είδος τι τύμβου, το οποίον συνηθίζουν να ονομάζουν τάφον του Λεωνίδα, αλλά κατ' αλήθειαν είναι πρόχωμα εγερθέν κατά τας πρώτας μάχας του υπέρ ανεξαρτησίας πολέμου..."