Αδωνις για Νόμπελ

Ο 81ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΑΛΙ ΑΧΜΑΝΤ ΣΑΪΝΤ, ΦΑΒΟΡΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ

• Υπεύθυνος: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ
• Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2011

Κοσμοπολίτης αλλά και μυστικιστής. Παγανιστής και διανοητής της Αριστεράς και «σπορέας αμφιβολιών», ο Αδωνις θεωρείται ο μεγαλύτερος εν ζωή αραβόφωνος ποιητής.

Την τελευταία δεκαετία το όνομα του Αλί Αχμάντ Σάιντ φιγουράρει στη λίστα με τους υποψηφίους για το Νόμπελ Λογοτεχνίας

 Στα 81 του χρόνια ο Σύρος Αλί Αχμάντ Σάιντ, όπως είναι το πραγματικό του όνομα, γνωστός τοις πάσι με το ελληνοπρεπές λογοτεχνικό του ψευδώνυμο, επανέρχεται στον κατάλογο των πιθανότερων αποδεκτών του φετινού Νόμπελ Λογοτεχνίας που θα ανακοινωθεί αύριο το μεσημέρι.

• Από το 1988

Δεν είναι πρωτόγνωρο: την τελευταία 10ετία τουλάχιστον, το όνομά του εμφανίζεται συνεχώς μεταξύ των υποψηφίων. Με μια διαφορά: φέτος ο Αδωνις θεωρείται το απόλυτο φαβορί, καθώς είναι γνωστό ότι η Ακαδημία των Νόμπελ λαμβάνει κάθε φορά υπόψη της, εκτός από τη λογοτεχνική αξία ενός έργου, και τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της εποχής.

Θα παραβλέψει το γεγονός ότι έχει να δώσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας σε αραβόφωνο λογοτέχνη από το 1988 και τον Αιγύπτιο Ναγκίμπ Μαχφούζ; Ή θα κλείσει το μάτι σε ό,τι ο διεθνής Τύπος ονόμασε «αραβική άνοιξη»;

Ο Αδωνις, πάντως, άρτι βραβευθείς με το εμβληματικό γερμανικό λογοτεχνικό βραβείο «Γκέτε» και πολλά χρόνια τώρα μόνιμος κάτοικος Γαλλίας, δεν αποδέχεται τον όρο.

«Δεν υπήρξε αραβική επανάσταση», ξεκαθάριζε, μιλώντας τον Ιούνιο στο λογοτεχνικό ένθετο της καθημερινής αιγυπτιακής εφημερίδας «Akhbar Al-yom», λίγο αφότου είχε απευθύνει ανοιχτή επιστολή προς τον Σύρο πρόεδρο Ασαντ, καλώντας τον να αποκαταστήσει «τις συνθήκες και τις αρχές της δημοκρατίας».

Κάποιοι από τους συμπατριώτες του αντιμετώπισαν επιφυλακτικά τη στάση του, λέγοντας ότι ενώ υποστήριξε ανεπιφύλακτα τις εξεγέρσεις σε Αίγυπτο και Τυνησία, φάνηκε πολύ πιο συγκρατημένος στην περίπτωση της Συρίας.

«Ο,τι συνέβη στην Τυνησία και την Αίγυπτο και ο τρόπος με τον οποίο συνέβη κατάφερε ένα καίριο πλήγμα στην ιδέα τού διά βίου προέδρου και του μονοκομματισμού. Δεν θεωρώ όμως σε καμία περίπτωση ότι επρόκειτο για επανάσταση. Το ίδιο ισχύει και για τη Συρία. Η επανάσταση, βάσει της ιστορικής της έννοιας, είναι μια συνθήκη γενικευμένη και ολοκληρωμένη. Ενώ εμείς μέχρι στιγμής παρακολουθήσαμε μια απλή εναλλαγή ηγεσίας, χωρίς να ανατραπούν οι δομές της εξουσίας. Αλλαξαν τα ονόματα των κυβερνώντων και τελείωσε. Για να θεωρήσει κανείς τα γεγονότα σε κάποιες αραβικές χώρες "επανάσταση", θα έπρεπε να γίνουμε μάρτυρες μιας ανατροπής του κοινωνικοπολιτικού συστήματος.

»Πώς μπορούμε να μιλάμε για επανάσταση στην Αίγυπτο, όταν οι συνθήκες, τις οποίες αντιμετωπίζουν οι κόπτες, παρέμειναν ίδιες και οι ανισότητες αδιατάραχτες; Πώς να μιλήσουμε για επανάσταση στη Συρία, όταν η πολιτική αντιμετώπιση των χριστιανών δεν άλλαξε και οι οικονομικές ανισότητες παρέμειναν; Επανάσταση εγώ θεωρώ μια γενικευμένη συνθήκη που θα θέσει υπό αμφισβήτηση όσα πολιτιστικά, κοινωνικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά αναχαίτισαν τη ζωτικότητα του Αραβα και συνέτριψαν τα δικαιώματα, την ελευθερία, τον ανθρωπισμό και τη σκέψη του».

Κατά του θεσμού της θρησκείας

Υπέρ των εθνοτικών μειονοτήτων και της ποικιλίας στη σκέψη και στο πνεύμα, ο Αδωνις έχει συχνά εκφραστεί ενάντια στο «θεσμό» της θρησκείας που περιορίζει τους ορίζοντες:

«Οι μεγάλοι δημιουργοί ήταν στην πλειονότητά τους παγανιστές, ακόμη και μέσα στο Ισλάμ. Εχουμε δύο πυλώνες στην αραβική κουλτούρα: τη θρησκεία και την ποίηση. Πρόκειται για ένα καταπληκτικό φαινόμενο. Ολοι, ανεξαιρέτως, οι μεγάλοι ποιητές ήταν άθεοι. Το ουσιαστικό εδώ είναι ότι η κοινωνία αποδέχτηκε την ποίηση σαν να αντιπροσώπευε το ασυνείδητο του λαού, ενώ η θρησκεία ήταν ο θεσμός», έλεγε το 2009.

Αλλά και τώρα δεν αποδέχεται τις θρησκευτικές καταβολές των εξεγερθέντων. «Δεν είναι αλήθεια ότι όλοι οι εξεγερμένοι βγήκαν από τζαμιά. Ούτε στην Υεμένη ούτε στο Μπαχρέιν ούτε σε Τυνησία, Αίγυπτο ή Λιβύη. Και τέλος πάντων, όσοι επαναστατημένοι προέρχονταν από τα τζαμιά δεν έπαιξαν σε καμία περίπτωση ηγετικό ρόλο. Η πολιτική εκμετάλλευση ενός θρησκευτικού συμβόλου ασκεί στα όντα μια ολική βία, υπό την έννοια ότι δεν πλήττει μόνο το σώμα, αλλά και το πνεύμα...».

Οσο για την επιστολή προς τον Ασαντ...

-Ενας πολιτικός ηγέτης μπορεί να διαβάσει το γράμμα ενός ποιητή και να ακούσει τις συμβουλές του;

Ο Αδωνις δεν εθελοτυφλεί: «Μα ποιος ηγέτης άκουσε ποτέ έναν ποιητή;» απαντά.

Θα πάρει αυτός ο ποιητής το Νόμπελ; Είναι, πάντως, ο άνθρωπος που δεν μάσησε ποτέ τα λόγια του. Κι αυτός που ξέρει ότι «η αλήθεια ήταν πάντα, σε κάθε εποχή, περιθωριακή».

**Στα ελληνικά κυκλοφορούν: Οι ποιητικές συλλογές «Ασματα του Μιχιάρ του Δαμασκηνού» (Αγρα, μτφρ. Π. Μαρκέλος) και το «Χρονικό των κλαδιών» (Λιβάνης), σε μετάφραση του ποιητή, πολιτικού επιστήμονα και στενού φίλου του Αδωνι, Δημήτρη Αναλι. Κυκλοφορεί επίσης η επιστολογραφία Αδωνι και Αναλι «Φιλία, χρόνος και φως. Γράμματα από τη Μεσόγειο» (Λιβάνης, μτφρ. Μ. Πιμπλής).