Wednesday, December 26, 2007

Κορνήλιος Καστοριάδης (1922 – 26 Δεκεμβρίου 1997)


Cornelius Castoriadis, 10.0k

Ο σπουδαίος συμπατριώτης μας Κορνήλιος Καστοριάδης (11 Μαρτίου 1922 – 26 Δεκεμβρίου 1997) πριν από 13 χρόνια παραχώρησε μία συνέντευξη στο περιοδικό L' Evenement du Jeudi και μίλησε για την πρωτοπορία, την ιστορία, την τέχνη. Παίρνω και παραθέτω ένα απόσπασμα που δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία (25/9/2000)

Ο όρος «πρωτοπορία» συνδέεται συνήθως με καλλιτεχνικά ή πολιτικά κινήματα. Όμως γίνεται επίσης λόγος για «τεχνολογική πρωτοπορία», για «επιστημονική πρωτοπορία», για «επιστημονική έρευνα αιχμής». Ποια σχέση υπάρχει ανάμεσα σε όλα αυτά τα διαφορετικά πεδία; Tι σημαίνει «πρωτοπορία»;

KΟPNHΛIΟΣ KAΣTΟPIAΔHΣ: Θα κάνω πρώτα απ' όλα μια ιστορική παρατήρηση σχετικά με τον όρο «πρωτοπορία». Δεν πιστεύω ότι ο Σοφοκλής, ο Σαίξπηρ, ο Mπαχ ήταν πρωτοπόροι στην εποχή τους. Aυτό δεν σημαίνει ότι τα έργα τους τύγχαναν καθολικής αποδοχής. Yπήρχαν ασφαλώς διενέξεις, διαφορές απόψεων, γούστου, αισθητικής. Aλλά όμως τότε δεν υπήρχε η έννοια της «πρωτοπορίας». H έννοια αυτή ­η οποία προέρχεται από τη στρατιωτική ορολογία και περιγράφει μια ομάδα που προπορεύεται για να εξερευνήσει το χώρο και να κάνει τις πρώτες επαφές με τον εχθρό­ είναι μια σχετικά πρόσφατη επινόηση.

H έννοια της «πρωτοπορίας» συνεπάγεται ότι η Ιστορία είναι και πρέπει να είναι «πορεία προς τα εμπρός» και «πρόοδος». Στην καλύτερη περίπτωση, η έννοια αυτή στηρίζεται σε τεράστιες φιλοσοφικές και ιστορικές προϋποθέσεις. Στη χειρότερη περίπτωση, είναι απλώς παράλογη. Διότι είναι παράλογο να λες πως «ό,τι είναι καινούργιο είναι καλύτερο», «ό,τι είναι καινούργιο είναι ωραιότερο» κ.λπ. Kι όμως, αυτή η αντίληψη κυριαρχεί στις μέρες μας.

Πού και πότε δημιουργήθηκε η «πρωτοπορία»;

Κ.Κ.: Οι πρώτες εκδηλώσεις αυτού του φαινομένου εμφανίστηκαν πιθανότατα στη Γαλλία στο τέλος της Παλινόρθωσης (μέσα του 19ου αιώνα) και ασφαλώς στη διάρκεια της εξουσίας του Ναπολέοντα Γ (1852-1870). Ο Μποντλέρ καταδικάστηκε για τα «Ανθη του κακού», διότι θεωρήθηκε ότι προσέβαλε τη δημόσια ηθική· ο Μανέ δημιούργησε σκάνδαλο με τον πίνακά του «Ολυμπία»· ο Ρεμπώ... κ.λπ.

Όμως το φαινόμενο αυτό, σχεδόν ταυτόχρονα με τη Γαλλία, επεκτάθηκε και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στη Γερμανία, ο Βάγκνερ ισχυρίστηκε ότι έγραφε τη «μουσική του μέλλοντος». Στη Pωσία, πριν από την Eπανάσταση, γύρω στα 1900, παρατηρήθηκε ένας καταπληκτικός οργασμός αντισυμβατικής δημιουργίας στη ζωγραφική, τη γλυπτική, την ποίηση. Aυτή την περίοδο εμφανίστηκε επίσης, ως τύπος και όχι ως ατομική περίπτωση, η λεγόμενη «παρεξηγημένη ιδιοφυΐα» και ο «καταραμένος καλλιτέχνης».

Ο Bαν Γκογκ πέθανε σε έσχατη ένδεια το 1890, ενώ ογδόντα χρόνια αργότερα, οι πίνακές του κατέρριψαν όλα τα ρεκόρ στα χρηματιστήρια της αγοράς των έργων ζωγραφικής. Mπορούμε να πούμε ότι οι μεγάλοι δημιουργοί ανάμεσα στο 1860 και το 1930 αποκόπηκαν από την κοινωνία και αντιπαρατέθηκαν σ' αυτήν. Tο έργο τους θεωρήθηκε ανατρεπτικό ή ακατανόητο. Kαι οι ίδιοι, στις περισσότερες περιπτώσεις, θεωρήθηκαν εχθροί του κατεστημένου.

http://lazona.110mb.com/wp-content/corneliusc.jpg

[…] Στην επιστήμη υπάρχει πάντα το περιθώριο να πάει κανείς πιο μακριά. Όμως η ιδέα να πάει κανείς πιο μακριά στον τομέα της τέχνης, πραγματικά, στερείται νοήματος. Kανείς δεν θα πάει ποτέ πιο μακριά από τον Aισχύλο, από τον Mπετόβεν, από τον Pεμπώ. Kανείς δεν θα πάει πιο μακριά από τον «Πύργο» του Kάφκα. Mπορούμε να πάμε αλλού. Mπορούμε να πάμε αλλιώς. Δεν μπορούμε όμως να πάμε πιο μακριά. Yπ’ αυτή την έννοια υπάρχει εξέλιξη στην επιστήμη, αλλά δεν μπορεί να μιλήσει κανείς για εξέλιξη στη λογοτεχνία και στην τέχνη. Ωστόσο πρέπει να προσέξουμε. H επιστημονική εξέλιξη δεν είναι απλώς συσσώρευση γνώσεων, που οι μεν προστίθενται στις δε. H εξέλιξη αυτή δημιουργήθηκε από επαναστάσεις πολύ σημαντικές. H σχέση ανάμεσα στο νέο (το οποίο ανακαλύπτουμε) και στο παλιό (το οποίο έχουμε ήδη αποδεχτεί) είναι κάτι παραπάνω από παράξενη. Tο πέρασμα από τη φυσική του Nεύτωνα στη φυσική του Aϊνστάιν θέτει, από την άποψη της φιλοσοφικής του σημασίας, τεράστια ερωτήματα.

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΕΔΩ

No comments: