ΑΥΤΑ ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ!

Μου τηλεφώνησε ένας φίλος συγγραφέας και ήταν νευριασμένος (πάλι) με τα βραβεία. Δεν τον παρεξήγησα διότι μου είπε το αυτονόητο: Ξανά και ξανά οι ίδιοι και οι ίδιοι! Τελικά - με ρωτάει - "τι είναι η ιστορία της λογοτεχνίας;". Προφανώς το ερώτημα το έκανε για να μου δώσει να καταλάβω ότι η ιστορία της λογοτεχνίας δεν είναι παρά η "αλήθεια" μιας μικρής ομάδας κριτικών, των οποίων ο κριτικός μηχανισμός είναι και δεν είναι πολύπλοκος.

Μπερδεύεται ανάμεσα σε στοιχεία σταθμητά και αστάθμητα. Σταθμητά είναι αυτά που μπορούμε να ξέρουμε ή εύκολα να καταλάβουμε. Αστάθμητα στοιχεία είναι όσα έχουν το χαρακτήρα της αυθαιρεσίας και έχουν άμεση συνάφεια με την ψυχολογία και την ψυχοπαθολογία ή τον εγωκεντρισμό εκείνων που χαράσσουν τα σύνορα της "λογοτεχνικής" ζωής κάθε τόπου.

Ποια είναι τα αποκλειστικά αντικειμενικά κριτήρια βάσει των οποίων δόθηκαν βραβεία σε συγκεκριμένους συγγραφείς και βιβλία; Στο σκεπτικό της κάθε επιτροπής υπάρχουν πάντα κάποιες σκέψεις των μελών πάνω στις οποίες η κατάφαση σώζει από την υποχρέωση του κάθε μέλους να αιτιολογήσει με αποδείξεις την προτίμησή του.

Εάν απευθύνω την απλή ερώτηση σε κάποιον από όσους ασχολούνται με τη λογοτεχνία, να μου πει τους τίτλους των βιβλίων και τα ονόματα των συγγραφέων που βραβεύτηκαν τα τελευταία τριάντα χρόνια, είμαι βέβαιος ότι δεν θα πάρω απάντηση ή η απάντηση θα είναι με ερωτηματικό! Δυστυχώς "εφήμερα" βιβλία βραβεύτηκαν δεκάδες φορές. Και βραβεύτηκαν για διαφόρους λόγους που μια δημοσιογραφική έρευνα θα μπορούσε να παρουσιάσει.

Το βραβείο σχετίζεται με μια σειρά λόγων που συνθέτουν τη διαφημιστική πρακτική, ο οποία παίρνει κάποιον και τον κάνει Φλομπέρ ή Ντοστογιέφσκι, Παπαδιαμάντη ή Ντίκενς. Δεν επιθυμώ να αναλύσω τους κρίκους του "κυκλώματος": εκδότης, δημοσιογράφος, μέσο ενημέρωσης, οικονομική δυνατότητα, διαφήμιση....

Δημιουργείται κατ' αυτό τον τρόπο ένα πρότυπο έργου που αναγκάζει ή υποχρεώνει κάποιες δεκάδες σνομπ ανθρώπων να αναπαράγουν το προϊόν της διαφήμισης. Δυστυχώς η "ιστορία της λογοτεχνίας" στρατεύεται άθελά της στο κοινωνικό και πολιτικό κλίμα μιας εποχής και σ' αυτό οι "κρίκοι" φροντίζουν να δημιουργούν ένα είδος όσμωσης. Το αν ένα λογοτεχνικό έργο είναι φορτισμένο με το "δράμα" ή την "κωμωδία" του καιρού του, αυτό είναι ένα ερώτημα που δεν μπορεί να απαντηθεί...

Θα ήταν υπερβολικό ίσως να πω ότι τα μέλη της οποιασδήποτε κριτικής επιτροπής, θα πρέπει πριν αποφασίσουν να έχουν ξεροσταλιάσει ώρες ατέλειωτες στην Εθνική Βιβλιοθήκη, διαβάζοντας και ξεχωρίζοντας τα υπό κρίση βιβλία. Γνωρίζω όμως ότι τα όρια που έχουν χαράξει είναι γι' αυτούς βολικά και περιλαμβάνουν βιβλία που εκδίδουν οι εκδοτικοί οίκοι που βρίσκονται σε συγκεκριμένους δρόμους, σχετίζονται με συγκεκριμένους κριτικούς, συνδιαλέγονται με συγκεκριμένους δημοσιογράφους...

Δεν υπάρχει συνύπαρξη αντικειμενικών κριτηρίων και λογοτεχνίας. Υπάρχει ένας δογματικός εξοπλισμός που έχει μετατοπίσει τα κριτήρια στην υπόθεση προβολής ενός κριτικού ολοκληρωτισμού που ενθουσιάζει τον συγγραφέα, τον εκδότη που εκδίδει το βιβλίο και τους τακτικούς αναγνώστες-αγοραστές του.

• ΥΓ. Το φετινό «Βραβείο Αναγνωστών» του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου απέσπασε το βιβλίο «Κύριος Επισκοπάκης» του Ανδρέα Μήτσου. Ψήφισαν μέσω τηλεφωνικών μηνυμάτων πάνω από 3.000 αναγνώστες και καταμετρήθηκαν 2.655 έγκυρες ψήφοι για δέκα ελληνικά μυθιστορήματα.