Διαβάζοντας στη Χάννα

ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο, 3 Σεπτεμβρίου 2011: Γράφει η Κική Τριανταφύλλη

Είναι ένα τολμηρό μυθιστόρημα που όμως αρχίζει αμήχανα, όπως ίσως αμήχανα γεννιέται και ο έρωτας ενός δεκαπεντάχρονου για μια ώριμη γυναίκα. Αδύναμος έφηβος, ο Μίχαελ Μπεργκ παθαίνει κρίση ίκτερου στο κατώφλι της 36χρονης Χάννα Σμιτς και αυτή τον βοηθάει να συνέλθει. Οταν γίνει καλά θα την επισκεφθεί για την ευχαριστήσει και τότε δεν θα μπορέσει να πάρει τα μάτια του από πάνω της: «Από το σβέρκο και τους ώμους της, από τα στήθη της που τύλιγε παρά έκρυβε η κομπινεζόν, από τον πισινό που έσφιγγε η κομπινεζόν, όσο εκείνη είχε το πέλμα στο γόνατο ή την καρέκλα, από τη γάμπα της - γυμνή και χλομή στην αρχή κι έπειτα λαμπερή και μεταξένια μες στην κάλτσα». Τελικά ο Μίχαελ θα ενδώσει στην ερωτική αποπλάνηση και θα ζήσει με τη Χάννα μια συγκλονιστική ιστορία. Συναντιούνται τακτικά με τη μυστηριώδη εισπράκτορα του τραμ, κάνουν έρωτα και της διαβάζει αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Μετά εκείνη χάνεται. Θα ξαναβρεθούν πολλά χρόνια αργότερα στην αίθουσα του δικαστηρίου, αυτός ως φοιτητής Νομικής και εκείνη - πρώην δεσμοφύλακας σε στρατόπεδα συγκέντρωσης - κατηγορούμενη για εγκλήματα πολέμου. Η ημιαυτοβιογραφική ιστορία του Μπέρνχαρντ Σλινκ κυκλοφόρησε το 1995, ο συγγραφέας όμως αρνήθηκε να απαντήσει σε προσωπικές ερωτήσεις κατά την παρουσίαση του βιβλίου του τρία χρόνια αργότερα στην Αθήνα.

Το 1995, Αυστρία, Φινλανδία και Σουηδία μπαίνουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στην Αγγλία καταρρέει η Barings Bank, η πιο παλιά τράπεζα επενδύσεων, στη Γαλλία εκλέγεται πρόεδρος ο Ζακ Σιράκ και στην Ιταλία αρχίζει η δίκη του πρωθυπουργού Τζούλιο Αντρεότι για τις σχέσεις του με τη Μαφία. Στη Μόσχα δολοφονείται ο Βλαντισλάβ Λιστιέφ, δημοσιογράφος γνωστός για τις θέσεις του κατά της διαφθοράς, στο Μετρό του Τόκιο γίνεται επίθεση τρομοκρατών με το νευροτοξικό αέριο σαρίν και στην Αμερική ο Γιουναμπόμπερ συνεχίζει τις δολοφονικές αποστολές του, ενώ οι εφημερίδες «The Washington Post» και «The New York Times» δημοσιεύουν το μανιφέστο του. Στη Σρεμπρένιτσα προελαύνουν οι Σερβοβόσνιοι πυρπολώντας χωριά, στη Χιροσίμα, στο Ναγκασάκι, στην Ουάσιγκτον και στο Τόκιο γιορτάζουν τα πενήντα χρόνια μνήμης από τις ρίψεις ατομικών βομβών. Και τα γράμματα χάνουν την Πατρίτσια Χάισμιθ, τον Εμίλ Σιοράν, τον Ρόμπερτσον Ντέιβις, τον Μίχαελ Εντε και τον Χάινερ Μίλερ όταν για πρώτη φορά εκδίδεται το συνταρακτικό βιβλίο του Μπέρνχαρντ Σλινκ «Διαβάζοντας στη Χάννα» («Der Vorleser») από τον ελβετικό οίκο Diogenes. Γιατί στην Ελβετία και όχι στη Γερμανία; Ο συγγραφέας φοβόταν τις αντιδράσεις του γερμανικού κοινού, δεν είχε δίκιο όμως. Πολύ γρήγορα οι αναγνώστες το αγκάλιασαν, έφτασε μάλιστα να διδάσκεται σε γερμανικά σχολεία και πανεπιστήμια. Οσο για τη διεθνή καριέρα του, το περιοδικό «Spiegel» έγραψε ότι είναι ο μεγαλύτερος θρίαμβος της γερμανικής λογοτεχνίας από την εποχή των μπεστ σέλερ «Το ταμπούρλο» του Γκίντερ Γκρας (1959) και «Το άρωμα» του Πάτρικ Ζίσκιντ (1985).

Μεταφρασμένο ήδη σε 45 γλώσσες και έχοντας πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα - στις ΗΠΑ χαρακτηριστικά, μόνο την επομένη της παρουσίασης του συγγραφέα στην εκπομπή της Οπρα Γουίνφρεϊ πουλήθηκαν 200.000 αντίτυπα -, έφερε στον δημιουργό του πολλά λογοτεχνικά βραβεία. Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κριτική σε μετάφραση του Ιάκωβου Κοπερτί, που κέρδισε μάλιστα το Βραβείο Γερμανικής Μετάφρασης. Το 2008 έγινε ταινία - με τον ελληνικό τίτλο «Σφραγισμένα χείλη» - σε σκηνοθεσία Στίβεν Ντάλντρι και με βασικούς πρωταγωνιστές την Κέιτ Γουίνσλετ, τον Ρέιφ Φάινς, τον Ντέιβιντ Κρος, τη Λένα Ολίν και τον Μπρούνο Γκανζ. Η πρωταγωνίστρια Κέιτ Γουίνσλετ βραβεύτηκε με τη Χρυσή Σφαίρα αλλά και ένα Οσκαρ για την ερμηνεία της Χάννα. Ταινία όμως με πρωταγωνιστές τον Λίαμ Νίσον και τον Αντόνιο Μπαντέρας έγινε και το διήγημα «ο Αλλος» από το βιβλίο του Σλινκ «Ερωτικές αποδράσεις».

Εραστής της ανάγνωσης και της γραφής, ο Μπέρνχαρντ Σλινκ άρχισε να γράφει πολύ νέος και από τότε δεν σταμάτησε να καταφεύγει στην ευχαρίστηση που του προσφέρει η λογοτεχνία. Αν και έγινε διάσημος χάρη στο «Διαβάζοντας στη Χάννα», στο γερμανικό κοινό ήταν γνωστός. Τα αγαπημένα του θέματα αφορούν τη σύγχρονη ταυτότητα του γερμανού πολίτη, με το τραύμα του ναζιστικού παρελθόντος, τη ριζοσπαστικοποίηση της δεκαετίας του 1970, την πολιτική βία και την τρομοκρατία. Δεινός χειριστής της πένας, ο Σλινκ δεν διστάζει να καταδύεται στον σκοτεινό λαβύρινθο του ατομικού και του συλλογικού ασυνείδητου. Με αριστοτεχνικό τρόπο διερευνά ηθικές αρχές και αξίες, θέτει δύσκολα ερωτήματα που ζητούν επίμονα απαντήσεις και αναμοχλεύει οδυνηρά συναισθήματα που φωλιάζουν στις ψυχές ενός ολόκληρου έθνους και - γιατί όχι; - ενός ολόκληρου κόσμου.

Ο συγγραφέας

Συνταγματικός δικαστής στη Ρηνανία Βεστφαλία και καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου - και παλαιότερα της Βόννης - ο Μπέρνχαρντ Σλινκ είναι ο μικρότερος από τα τέσσερα παιδιά ενός γερμανού καθηγητή Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, που έγινε πάστορας όταν έχασε τη δουλειά του εξαιτίας των Ναζί, και μιας ελβετίδας θεολόγου. Γεννήθηκε στο Μπίλεφελντ το 1944, έναν χρόνο πριν από το τέλος του πολέμου που στιγμάτισε τη χώρα του. Ανήκει δηλαδή στη γενιά που βίωσε άμεσα και οδυνηρά τις συνέπειες του σκοτεινού παρελθόντος της. Συνταξιούχος πλέον, μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στο Βερολίνο και τη Νέα Υόρκη. Ηταν γνωστός συγγραφέας στη Γερμανία, αλλά το συνταρακτικό «Διαβάζοντας στη Χάννα» (Der Vorleser 1995, Εκδ. Κριτική 1998) έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ. Στα ελληνικά κυκλοφορούν επίσης τα μυθιστορήματά του «Απόδοση δικαιοσύνης», «Ο γόρδιος φιόγκος», «Ερωτικές αποδράσεις», «Τα ίχνη του χρήματος», «Ο γυρισμός», «Το Σαββατοκύριακο» και το πρόσφατο «Καλοκαιρινά ψέματα» από τις Εκδόσεις Κριτική.

•