Ερωτικές ιστορίες με σκοπό το γάμο

• Ο ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΤΖΕΦΡΙ ΕΥΓΕΝΙΔΗΣ ΣΤΗΝ «Ε» ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟ
• Της ΒΕΝΑΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
• Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 31 Αυγούστου 2011

«Σήμερα η Αννα Καρένινα θα πήγαινε στο ρωσικό... Ρίνο, θα έπαιρνε ένα γρήγορο διαζύγιο από τον σύζυγό της και θα ζούσε ευτυχισμένη με τον Βρόνσκι, χωρίς η σχέση τους να εκφυλιστεί και να αναγκαστεί να πέσει στις γραμμές του τρένου.

Ο Τζέφρι Ευγενίδης είχε οδηγό για το νέο του μυθιστόρημα μια ρήση του Λα Ροσφουκό: «Κανείς μας δεν θα ερωτευόταν αν δεν είχε ακούσει ότι υπάρχει έρωτας»Σήμερα ο Χένρι Τζέιμς δεν θα μπορούσε να γράψει το "Πορτρέτο μιας κυρίας", αφού η πάμπλουτη Ιζαμπέλ Αρτσερ θα είχε το μυαλό της να υπογράψει προγαμιαία συμφωνία με τον προικοθήρα Γκίλμπερτ Οσμοντ».

Για γάμους, ειδύλλια και ρομαντικές ψευδαισθήσεις μίλησε ο Τζέφρι Ευγενίδης, σε μεγάλα κέφια, πριν από λίγο καιρό σε εκδήλωση οργανωμένη από το Book Expo America για το καινούργιο του βιβλίο. Είχε τους λόγους του. Το ήδη πολυσυζητημένο «The marriage plot», που θα βγει στα βιβλιοπωλεία στις 11 Οκτωβρίου, θα είναι εντελώς διαφορετικό από το «Middlesex», που βραβεύτηκε το 2003 με Πούλιτζερ και έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ.

Στ' αχνάρια της Οστεν

Μεσολάβησαν οχτώ χρόνια. Ο Ελληνοαμερικανός συγγραφέας, που έκανε τους «Νιου Γιορκ Τάιμς» να τον συγκρίνουν με τον Ομηρο, γράφοντας ένα έπος με ηρωίδα την ερμαφρόδιτη Καλλιόπη Στεφανίδη, γεννημένη στο Ντιτρόιτ το 1960 αλλά με ρίζες και ριζικό μικρασιατικό, έβαλε στη ζωή του πολύ έρωτα και μεγάλες λογοτεχνικές απορίες. Είναι δυνατόν στην απελευθερωμένη εποχή μας να γραφτούν βιβλία σαν αυτά που γέννησαν το μεγάλο βρετανικό μυθιστόρημα του 18ου και του 19ου αιώνα με προξενιά και γάμους και ηρωίδες που εκπληρώνουν τον προορισμό τους επί γης βρίσκοντας πλούσιο και ωραίο σύζυγο; Σήμερα οι γυναίκες δεν κληρονομούν απλώς περιουσίες, κάτι που θα άλλαζε εντελώς τη μοίρα των αδελφών Μπένετ της Τζέιν Οστεν, αλλα έχουν κι άλλα πολλά δικαιώματα.

Για να μη μακρηγορούμε ανιαρά, αυτό ακριβώς το λογοτεχνικό στοίχημα έβαλε ο Τζέφρι Ευγενίδης με το «The marriage plot» (δηλαδή, Σχέδιο Γάμου). Πρώτα, βέβαια, προθερμάνθηκε εκδίδοντας την ανθολογία κλασικών ερωτικών ιστοριών «Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε» (εκδόσεις Libro). Ο τίτλος «The marriage plot» παραπέμπει άμεσα σε έναν όρο, που χρησιμοποιείται συχνά στους ακαδημαϊκούς κύκλους για μια κατηγορία μυθιστορημάτων, που έχουν ως κεντρικό θέμα τους τις ερωτοτροπίες ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα, αλλά και τα εμπόδια που πρέπει να υπερπηδήσουν μέχρι να φτάσουν στην εκκλησία. Μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της αγγλικής λογοτεχνίας έχουν διαπρέψει στο είδος, από τον Σάμιουελ Ρίτσαρντσον και την Τζέιν Οστεν μέχρι την Τζορτζ Ελιοτ και τις αδελφές Μπροντέ.

«Ναι, μπορούμε να γράψουμε και σήμερα βιβλία για τις ερωτικές και γαμήλιες ψευδαισθήσεις. Οι προσδοκίες για έναν ευτυχισμένο, ρομαντικό γάμο είναι ακόμη μέσα μας, καλλιεργούνται συνεχώς από ταινίες και μυθιστορήματα», είπε ο Ευγενίδης. Το ξέρει από πρώτο χέρι. Αποκάλυψε δημοσίως ότι ένα αυτοβιογραφικό στοιχείο βρήκε τη θέση του στο βιβλίο -αν και έχει ορκιστεί, όπως είπε, «να το αποφεύγει, ιδίως από την εποχή του Middlesex, που πολλοί με μπέρδευαν με την ερμαφρόδιτη ηρωίδα μου».

Το όνειρο του γάμου

Οταν ήταν νέος, όποιο κορίτσι συναντούσε ήθελε να το παντρευτεί. Στα 20 του χρόνια, φοιτητής, είδε ξαφνικά μπροστά του στο αμφιθέατρο μια ωραία κοπέλα, πολύ μικρότερή του, κόρη του καθηγητή που δίδασκε στην έδρα, και πήρε την απόφαση: «Αυτή θα γίνει γυναίκα μου». Τέσσερα χρόνια κυνηγούσε σαν μανιακός το στόχο του, κι όταν τελικά έγιναν ζευγάρι, την πρώτη κιόλας εβδομάδα η εντελώς άνετη αγαπημένη του τού δήλωσε ότι έχει κι άλλο «boyfriend».

Οδηγός στο «The marriage plot» υπήρξε η ρήση του Λα Ροσφουκό, «κανείς μας δεν θα ερωτευόταν αν δεν είχε ακούσει ότι υπάρχει έρωτας». Και η διάθεση του Ευγενίδη να γράψει κάτι εντελώς διαφορετικό από το επικό, 700 σελίδων και πολλών χαρακτήρων, «Middlesex». Κάτι «σύντομο, με λίγα πρόσωπα και μικρή διάρκεια χρόνου», όπως είπε. Το θέμα δεν είχε γι' αυτόν και τόση σημασία. Αλλωστε το νέο του μυθιστόρημα προέκυψε «με χειρουργική επέμβαση διαχωρισμού σιαμαίων» από ένα άλλο, που έγραφε επί δύο χρόνια γύρω από έναπάρτι ντεμπιντάντ για κόρη πάμπλουτης οικογένειας. Ενας χαρακτήρας του, όμως, η Μάντλεν Χάνα, «πλούσια, αλλά όχι χαλασμένη από τον πλούτο, διανοούμενη και έξυπνη», αυτονομήθηκε. Η ιστορία της γέμισε εκατοντάδες σελίδες και τελικά γεννήθηκε το «The marriage plot». Το υπόλοιπο μυθιστόρημα περιμένει την τύχη του σε κάποιο συρτάρι.

Η ιστορία του «The marriage plot» είναι απλή και γεμάτη βιβλία. Στην πρώτη παράγραφο, που δημοσιεύτηκε ήδη στο «New Yorker», η Μάντλεν περιγράφει τη βιβλιοθήκη της: Τζέιν Οστεν, Ιντιθ Γουόρτον, Χένρι Τζέιμς, Ντίκενς, Τρόλοπ, Τζορτζ Ελιοτ, Μπροντέ, Κολέτ... Αρχές 1980 κι αυτή, φοιτήτρια αγγλικής φιλολογίας, γράφει τη διατριβή της πάνω στην Οστεν και την Ελιοτ, ενώ οι φίλοι και συμφοιτητές της παθιάζονται με τον Ντεριντά και τον Φουκό και ακούνε «Talking Heads».

Ερωτικό τρίγωνο

Οταν αποφασίζει να γραφτεί σε σεμινάριο σημειολογίας για να δει τι στο καλό είναι αυτή η καινούργια μόδα, ο έρωτας μπαίνει στη ζωή της με τη μορφή του χαρισματικού και δαρβινιστή Λέοναρντ Μόρτεν, που την παρασύρει με την εκρηκτική ενέργειά του σε έναν νέο τρόπο ζωής. Την ίδια στιγμή ο νεαρός Μίτσελ Γραμματικός (Grammaticus) , ακόμη ένας Ελληνοαμερικανός ήρωας για τον Ευγενίδη, βάζει στο μάτι τη Μαντλέν και αποφασίζει ότι αυτή θα γίνει η γυναίκα του -να το το άλτερ έγκο του συγγραφέα.

Το μυθιστόρημα παρακολουθεί τις περιπέτειες του περίεργου ερωτικού τριγώνου για περίπου ένα χρόνο από την ημέρα που αποφοιτούν, κάνοντας ένα φλας μπακ στα τρία χρόνια των σπουδών τους. Η Μάντλεν και ο Λέοναρντ μετακομίζουν σε ένα βιολογικό εργαστήριο στο Κέιπ Κοντ και ο Μίτσελ ταξιδεύει στον κόσμο προσπαθώντας να ξεχάσει τη Μάντλεν. Φτάνει μέχρι την Καλκούτα. Αλλο κοινό στοιχείο με τον Τζέφρι Ευγενίδη. Κάποτε πήγε στην Ινδία για να δουλέψει στο ίδρυμα της Μητέρας Τερέζας. «Αντί να γίνω άγιος, έγινα συγγραφέας», λέει σήμερα, γελώντας.

Και τι συγγραφέας! Το «The marriage plot» θεωρείται ήδη στην Αμερική το βιβλίο της χρονιάς και ας το έχουν διαβάσει ελάχιστοι.

Info: Ολα τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Libro»: «Αυτόχειρες παρθένοι» (που έγινε και ταινία από τη Σοφία Κόπολα), «Middlesex» και «Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε». *

Από την Προύσα στο Ντιτρόιτ

Ο Τζέφρι Ευγενίδης γεννήθηκε το 1960 στο Ντιτρόιτ από πατέρα Ελληνα και μητέρα Ιρλανδέζα. Οι παπούδες του, που του μιλούσαν μόνο ελληνικά, είχαν μεταναστεύσει στο Ντιτρόιτ από τη Μικρά Ασία. «Είμαι μισός Ελληνας, Ελληνοαμερικανός», μας έλεγε το 2003 που στεφανωμένος με το Πούλιτζερ ήρθε στην Αθήνα προωθώντας το «Middlesex». Είχε ταξιδέψει, άλλωστε, το 1987 στη Μικρά Ασία (Προύσα) ψάχνοντας να βρει το χωριό των παππούδων του. Το «Middlesex», ένα σπουδαίο βιβλίο, έγινε ιδιαίτερα αγαπητό στους Ελληνες αναγνώστες γιατί ήταν στην ουσία η σάγκα μιας ελληνικής οικογένειας, που ξεκινά από τη Μικρά Ασία και φτάνει στο βιομηχανικό Ντιτρόιτ. Οι σελίδες του για την καταστροφή της Σμύρνης είναι από τις πιο συγκινητικές και ανατριχιαστικές που έχουν γραφτεί ποτέ.