Ενα βιβλίο για τα βιβλία

• Υπεύθυνος: Επιμ.: ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ, Ελευθεροτυπία, Τρίτη 24 Μαΐου 2011

Πόσοι σύγχρονοι αναγνώστες διαβάζουν πράγματι τους κλασικούς και όχι τις εκτεταμένες περιλήψεις στο Διαδίκτυο; Πώς αισθάνθηκε ο Ουμπέρτο Εκο, αποχαιρετώντας τους παραδοσιακότερους τρόπους γραφής και ανοίγοντας το πρώτο κομπιούτερ της ζωής του; Η πώληση ποιου βιβλίου στενοχώρησε τον Ζαν-Κλοντ Καριέρ;

Ολα αυτά και πολλά άλλα περιστατικά, σχόλια κι απόψεις φιλοξενούνται σ' ένα χαριτωμένο βιβλίο που έχει τίτλο «Αυτό δεν είναι το τέλος του βιβλίου» και αφορμή τον προβληματισμό για το αν το βιβλίο θα επιβιώσει της ψηφιακής επανάστασης. Είναι αποτέλεσμα της συνομιλίας του Ιταλού πανεπιστημιακού και συγγραφέα Ουμπέρτο Εκο και του σεναριογράφου Ζαν-Κλοντ Καριέρ.

Πρόγευση δίνει ένα, δημοσιευμένο στον «Γκάρντιαν», απόσπασμα, στο οποίο οι δυο συνομιλητές αποφαίνονται με ειλικρίνεια και χιούμορ ότι πολλοί επηρεάζονται από τα κλασικά αναγνώσματα και συζητούν γι' αυτά, ακόμα κι αν δεν τα 'χουν διαβάσει! «Στον κόσμο», παρατηρεί ο Εκο, «υπάρχουν περισσότερα βιβλία απ' ό,τι διαθέσιμες ώρες ανάγνωσης. Κι όμως, μας επηρεάζουν καθοριστικά, βιβλία που δεν διαβάσαμε ποτέ. Ποιος έχει διαβάσει κανονικά το "Finnegans Wake" του Τζόις; Τη Βίβλο, από τη Γένεση έως την Αποκάλυψη;». 

Παραδέχεται ότι διάβασε το «Πόλεμος και Ειρήνη» του Τολστόι στα 40 -αν και γνώριζε ήδη το περιεχόμενο. Επίσης δεν διάβασε ποτέ τη «Μαχαμπαράτα» -παρ' ότι διαθέτει τρεις διαφορετικές εκδόσεις. Αλλά και «ποιος έχει διαβάσει πραγματικά το "Κάμα Σούτρα"; Ολοι, όμως, μιλούν γι' αυτό -και μερικοί το εφαρμόζουν». 

Γι' αυτό και όποιος ξεκινά να διαβάσει για πρώτη φορά ένα βιβλίο, ανακαλύπτει ότι το περιεχόμενό του είναι ήδη οικείο, γεγονός που ο Εκο αποδίδει σ' ένα είδος «εσωτερικής επεξήγησης» -«κύματα» που ταξιδεύουν απ' το βιβλίο προς τον αναγνώστη. Πιθανότερο είναι το ενδεχόμενο «καθώς μετακινείς το βιβλίο να το 'χεις ξεφυλλίσει, ξεχνώντας μετά ότι το έκανες. Ή μπορεί να διάβασες γι' αυτό σε άλλα βιβλία». 

Συμφωνεί απολύτως και ο Καριέρ. «Στα ράφια μας υπάρχουν βιβλία που δεν διαβάσαμε και είναι μάλλον απίθανο ότι θα διαβάσουμε, αν και τα 'χουμε κρατήσει με την πεποίθηση ότι κάποια στιγμή θα το κάνουμε -ίσως σε μία άλλη ζωή. Είναι φοβερή η θλίψη του ετοιμοθάνατου που αντιλαμβάνεται ότι έφτασε η ύστατη ώρα του, χωρίς να χει διαβάσει Προυστ». Φυσικά αστειεύεται. 

«Εγώ δεν διαβάζω, γράφω», αποστομώνει ο Εκο όσους τον ρωτούν για το τάδε ή το δείνα βιβλίο. «Εχετε διαβάσει το "Πανηγύρι της Ματαιοδοξίας" του Θάκερεϊ;», επιμένουν. Ιδού και η απάντηση: «Προσπάθησα να το διαβάσω σε τρεις διαφορετικές φάσεις της ζωής μου. Και τις τρεις, το βρήκα τραγικά βαρετό».