Αντόνιο Ταμπούκι: «Κάθε συγγραφέας κατοικεί στη γλώσσα του»

• Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 20 Μαΐου 2011. Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

• Ο Αντόνιο Ταμπούκι ήρθε για ακόμη μία φορά στην Αθήνα. Ο 68χρονος Ιταλός συγγραφέας συμμετείχε στην εκδήλωση «Ταξίδια μέσα και έξω από το χρόνο», με συνομιλητή τον μεταφραστή του, Ανταίο Χρυσοστομίδη.  

«Πατρίδα δεν είναι μόνο τα σύμβολα, τα διαβατήρια και οι σφραγίδες. Η γλώσσα είναι ένας τόπος, όπου νιώθεις πολύ άνετα» λέει ο Ιταλός συγγραφέας (φωτ.: Ύδρα Πάρντος)  

Πραγματοποιήθηκε, χθες το απόγευμα, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Megaron Plus. Αφορμή στάθηκε η έκδοση στα ελληνικά του τελευταίου βιβλίου του «Ταξίδια και άλλα ταξίδια» (εκδόσεις Αγρα).

• Ποιος από τους τόπους που έχετε επισκεφτεί είναι ιδανικός για συγγραφή;

«Κουβαλάω πάντα στην τσέπη μου ένα μικρό σημειωματάριο. Μόλις μου έρθει μια ιδέα την καταγράφω αμέσως, όπου κι αν βρίσκομαι: σ' ένα ξενοδοχείο, σ' ένα καφενείο, σ' ένα τοπίο».

• Δεν υπάρχει ιδανικός τόπος;

«Οχι. Είναι μια πλατωνική έννοια. Παραδείγματος χάριν, άλλοτε κάνει ζέστη και μας τσιμπάνε κουνούπια, άλλοτε μας παίρνει τ' αυτιά ο θόρυβος (γελάει). Η λογοτεχνία από τη φύση της δεν είναι στατική, είναι πλάνητας».

• Ποιοι χώροι κινητοποιούν τη φαντασία σας;

«Υπάρχουν σπίτια στα οποία νιώθω καλά, κλείνομαι μέσα και συγκεντρώνομαι. Το ένα είναι το δικό μου στην Τοσκάνη, το άλλο ένα αγροτικό στη νότια Πορτογαλία».

• Στην Ελλάδα, ποιο περιβάλλον σάς βοηθάει να γράφετε;

«Ενα μικρό εξαιρετικό σπίτι στη Σίφνο, που ανήκει στη φίλη μου Ιωάννα Κουτσουδάκη. Εκεί συνέλαβα την ιδέα της νουβέλας μου "Ο χρόνος γερνάει γρήγορα". Εχω γράψει πολλές σελίδες στην Κρήτη. Μια ιστορία την "κατέβασα" στην παραλία της Αστυπάλαιας».

• Ο συγγραφέας έχει πατρίδα;

«Ο κάθε συγγραφέας κατοικεί στη γλώσσα του και η ιταλική γλώσσα είναι η πατρίδα μου. Πατρίδα δεν είναι μόνο τα σύμβολα, τα διαβατήρια και οι σφραγίδες. Η γλώσσα είναι ένας τόπος, όπου νιώθεις πολύ άνετα. Είναι σαν το σαλιγκάρι, το οποίο μπορεί να ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο, όμως, πάντα κουβαλάει μαζί του το κέλυφος, γιατί είναι το σπίτι του».

• Με ποια κλειδιά ανοίγετε τις πόρτες της λογοτεχνικής πατρίδας σας;

«Κουβαλάμε τις λέξεις και τις φωνές σαν βαλίτσες μέσα στο μυαλό μας. Το λέει και ο Καβάφης στις "Φωνές" του».

• Φωνές από τα παιδικά σας χρόνια, από άλλους συγγραφείς, από την Τοσκάνη;

«Είμαστε γεμάτοι ήχους και φωνές. Ανακάλεσα το ηχόχρωμα της φωνής του θείου μου όταν ταξίδεψα στη Σιγκαπούρη, ενώ δεν το είχα συνειδητοποιήσει όταν μας χώριζαν μόλις δέκα χιλιόμετρα, αφού έμενε στη Λούκα».

• Πιστεύετε ότι η όσφρηση είναι η αίσθηση με τη μεγαλύτερη διάρκεια;

«Είναι ένα κλισέ, το οποίο έχει επιβληθεί από τον Προυστ (γελάει). Το χρώμα που έχει το θειάφι, πάντα μου ανακαλεί κάτι από το παρελθόν. Πρέπει να έχει σχέση με μια ιστορία που μου διηγούνταν μία θεία μου, όταν ήμουν παιδί. Κατά τη γερμανική κατοχή, οι κάτοικοι της Τοσκάνης κρύβονταν στις σπηλιές. Κολλούσαν εξανθήματα και οι γιατροί τούς έδιναν μια αλοιφή, που ήταν ένα μείγμα από λάδι και θείο. Αλείφονταν ολόκληροι και γίνονταν κατακίτρινοι».

• Ποια μουσική ταιριάζει στα βιβλία σας;

«Στο "Νυχτερινό στην Ινδία" ακούγονται τα "Νυχτερινά" του Σοπέν. Μου αρέσουν πολύ και οι λαϊκές μουσικές, τις οποίες ο Βραζιλιάνος ποιητής Κάρλος Ντρουμόντ ντε Αντράντε χαρακτήριζε "μουσικές της πεντάρας"».

• Ο ιταλικός Νότος εξακολουθεί να είναι φτωχός και υπηρέτης του πλούσιου Βορρά;

«Ο Νότος υποφέρει από τη δύναμη και την ανάπτυξη που έχει ο Βορράς. Αυτό ξεκίνησε, κατόπιν επιλογής της ιταλικής κυβέρνησης, κατά τις δεκαετίες του '50 και του '60, με την εκβιομηχάνιση του Βορρά και την εσωτερική μετανάστευση που επέφερε. Αυτή η επιλογή οδήγησε σε μεγαλύτερη φτώχεια το Νότο. Ομως, ο Βορράς υποφέρει από φτώχεια πνευματική και δημιουργική. Ο οικονομικός πλούτος του δεν αντιστοιχεί σε ηθικό».

• Η οικονομική κρίση σε Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Ελλάδα μήπως θα συμπαρασύρει και τον ιταλικό Νότο;

«Την κατάσταση πρέπει να την παρομοιάσουμε μ' ένα μεγάλο ψάρι, που τρώει κι όλο τρώει κι όλο τρώει».

• Τι όνομα έχει αυτό το ψάρι;

«Παιχνίδια επενδυτών, χρηματιστών και τραπεζών. Με τον φιλελευθερισμό, που έχει επικρατήσει στην οικονομία, δημιουργείται μια εικονική δύναμη, που δεν αντιστοιχεί στην πραγματική δύναμη του χρήματος. Η Ευρώπη διεξάγει εκτός των συνόρων της πόλεμο με βόμβες και εντός δίνει οικονομικές μάχες».

• Θα υπάρξει μαζική κοινωνική αντίδραση στην Ιταλία;

«Ανησυχώ, γιατί η χώρα έχει έντονο τρομοκρατικό παρελθόν και στην κρίση αυτή φοβάμαι ότι θα υπάρξουν τρομοκρατικές ενέργειες». *