- Το βιβλίο του Ρομπέρτο Μπολάνιο
Ρομπέρτο ΜπολάνιοΔηλωμένος «αντίπαλος» (ή μήπως «ορκισμένος εχθρός») του μεξικανού ποιητή των ποιητών Οκτάβιο Παζ και κατά συνθήκη, ως προς τη στάση απέναντι στη λογοτεχνία, «κολλητός» του αργεντινού συγγραφέα των συγγραφέων Χόρχε Λουίς Μπόρχες που τον ενέπνευσε, ο Χιλιανός Ρομπέρτο Μπολάνιο στο σύντομο πέρασμά του από τη ζωή (1953-2003) έκανε τη λογοτεχνία τρόπο και μηχανισμό ζωής, αφού έζησε την ποιητική ζωή του ποιητή, όχι μόνο στα άκρα, αλλά και στην κυριολεξία, μιας και τα ποικίλα στάδια του βίου του θυμίζουν σε πολλά έναν άλλον μεγάλο της ισπανόφωνης ποίησης του 20ού αιώνα, τον Καίσαρα Βαγιέχο, κατακυνηγημένο κι αυτόν από την εποχή του. Το διαμέτρημά του είχε ξεπεράσει ακόμα όσο ζούσε τα σύνορα της Λατινικής Αμερικής και είχε ήδη κατακτήσει τις καρδιές και τις ψυχές των «αφοσιονάδος» της απαιτητικής μετα-νεωτερικής παγκόσμιας λογοτεχνίας. Τώρα, πεθαμένος, ο Μπολάνιο με τις μεταφράσεις των έργων του γίνεται κτήμα και του υπόλοιπου κόσμου, κατακτώντας και τους μη υποψιασμένους αναγνώστες.
Οι άγριοι ντετέκτιβ
μτφρ.: Κώστας Αθανασίου
εκδόσεις Καστανιώτη, σ. 720, ευρώ 26,38
Οι άγριοι ντετέκτιβ του, το πρώτο του μυθιστόρημα που πρωτοκυκλοφόρησε το 1993, είναι το έπος της γενιάς του, το έπος της Λατινικής Αμερικής στο μεταίχμιο της μεταδικτατορικής εποχής, το έπος του απρόβλεπτου. Είναι μια κραυγή απελπισίας που φέρνει στο νου το Ουρλιαχτό του Αλεν Γκίνσμπεργκ, μιας και οι πρωταγωνιστές του βιβλίου Αρτούρο Μπελάνο και Ουλίσες Λίμα, ιδρυτές του κινήματος των ενστικτορεαλιστών (που είναι το διάδοχο σχήμα των ινφραρεαλιστών) θέλουν να ανατρέψουν την κρατούσα μεξικανική ποιητική σκηνή και επομένως να αλλάξουν την όψη της λογοτεχνίας για πάντα. Το σενάριο είναι η αναζήτηση της ποιήτριας Σεσάρεα Τιναχέρο, που είχε εξαφανιστεί στο Μεξικό την ταραγμένη δεκαετία του '20.
Υπήρξε όμως αυτή η γυναίκα ή μήπως είναι κατασκεύασμα της φαντασίας της ποιητικής συντροφιάς που εντρυφεί σε μπαρ της Πόλης του Μεξικού, φλερτάρει με σερβιτόρες, απαγγέλλει ποιήματα ή παίζει γροθιές με την κατεστημένη ποίηση, διαβάζει Ρεμπό και Μποντλέρ, συζητά για λογοτεχνικά θέματα, ενώ τους περιμένουν «όλα τα βιβλία του κόσμου να τα διαβάσουν»; Αυτή είναι αληθινή ποιητική παρέα. Αυτός είναι ο βίος του ποιητή-φοιτητή-αφηγητή Αρτούρο Μπελάνο, το alter ego του Μπολάνιο. Εδώ ακουμπά η συνεχής αναζήτηση και ανάγκη για ανατροπή: αντί να τρέχουν στα πανεπιστήμια που τα κατοικεί «ένα πλήθος ζόμπι», οι ποιητές του Μπολάνιο (ο ίδιος ο Μπολάνιο) στήνουν το δικό τους λογοτεχνικό αντάρτικο για να αλλάξουν τη λατινοαμερικανική λογοτεχνία αλλά ίσως και την παγκόσμια.
Το βιβλίο, είναι χωρισμένο σε τρία κεφάλαια, «Μεξικανοί χαμένοι στο Μεξικό», όπου τίθεται ο θεμέλιος λίθος του βιβλίου, «Οι άγριοι ντετέκτιβ (1976-1996)», οι οποίοι καταλαμβάνουν τις 500 από τις 700 σελίδες του βιβλίου, αφού είναι ο κυρίως όγκος του και η πλήρης ανάπτυξή του, και «Οι έρημοι της Σονόρα», που φτάνει στην κορύφωση, όπου το σήμερα μπλέκεται με το χθές και το αύριο με το σήμερα, έτσι ώστε, κατά κάποιον τρόπο, να έχουμε «μια μέρα αόρατη». Εδώ, στην περιπλάνηση της παρέας των ποιητών στη Σονόρα, οφείλω να καταθέσω την άποψή μου: βρήκα ομοιότητες με τον Πέδρο Πάραμο, το κορυφαίο μυθιστόρημα-αίνιγμα του Χουάν Ρούλφο, από τον οποίο, υποστηρίζεται από πολλούς ότι, πηγάζει ο μαγικός ρεαλισμός. Βέβαια, ο Μπολάνιο δεν έχει καμία σχέση με το «μπουμ» του λατινοαμερικανογενούς μαγικού ρεαλισμού, του οποίου την ταφόπλακα βάζει με τους Αγριους ντετέκτιβ του. Ομως, η παρέα, που κινείται πότε βορειοανατολικά και πότε νοτιοδυτικά, πότε τρώγοντας χουέβος ραντσέρος σε βενζινάδικα και πότε πηγαίνοντας από χωριό σε χωριό αναζητώντας on the road πληροφορίες για τη Σεσάρεα Τιναχέρο, είναι σαν τα φαντάσματα του Ρούλφο, ο οποίος αναζητούσε στην ίδια έρημο τη μορφή του πατέρα του.
Κατά την πορεία και εξέλιξη του μυθιστορήματος η ποιητική συντροφιά, βαμμένη ώς το κόκαλο με την αμφισβήτηση, θα διασταυρωθεί στην πορεία της με αυστριακούς νεοναζί, με απόμαχους ταυρομάχους, με πόρνες που πάνε να το σκάσουν απ' τον νταβατζή τους, με φαλιρισμένους εκδότες. Η αναζήτηση της Σεσάρεα Τιναχέρο θα τους πάει από την Πόλη του Μεξικού στη Νικαράγουα των Σαντινίστας, στην Αμερική, στην Ισπανία, στη Γαλλία, αλλά και στην Αυστρία, το Ισραήλ και τη σπαρασσόμενη από εμφύλιες συρράξεις Αφρική.
Στους Αγριους ντετέκτιβ ο χρόνος συμπτύσσεται, ανακυκλώνεται ή αμβλύνεται κατά βούληση, ενώ ο σκελετός και η ένταση της αφήγησης εναλλάσσονται ανάλογα με το ρεύμα της τραγωδίας του μυθιστορήματος. Η πλοκή φαίνεται να την «έχει στημένη» στους ήρωες-πρωταγωνιστές. Γιατί, όπως λέει κάπου στην αρχή ο αφηγητής-ποιητής, «έτσι είναι η αληθινή ποίηση: επιτρέπει να την προαισθάνεσαι, εξαγγέλλεται στην ατμόσφαιρα, σαν τους σεισμούς, που, καταπώς λέγεται, τους προαισθάνονται κάποια ζώα, τα οποία έχουν την ειδική ικανότητα για αυτό».
Το βιβλίο τελειώνει με τον αφηγητή να έχει βρει και να έχει διαβάσει τα υπό αναζήτηση τετράδια της Σεσάρεα Τιναχέρο και να σκέφτεται ότι πρέπει να τα ταχυδρομήσει στην Πόλη του Μεξικού, στον Λίμα και το Μπελάνο, αλλά ίσως και να μην τον κάνει, αφού όλη η αστυνομία της Σονόρα θα βρίσκεται στα ίχνη των φίλων του, των οποίων τα χέρια είναι βαμμένα με αίμα, μιας και κάτι πήγε στραβά στην «αναζήτηση».
Οπως και το επόμενο βιβλίο του Μπολάνιο, Το μακρινό αστέρι, έτσι και Οι άγριοι ντετέκτιβ είναι μια μεταφορά. Θα μπορούσε να είναι μια σύγχρονη Οδύσσεια, με τον Ουλίσες Λίμα, ως άλλον Οδυσσέα, συνεχώς να επιστρέφει σε κάτι που χάνεται και τη Σεσάρεα Τιναχέρο, ως άλλη Πηνελόπη, να υφαίνει στον αργαλειό της την παθολογία της λογοτεχνίας. Διότι ενώ υποτίθεται πως αναζητούν την Τιναχέρο, φαίνεται ότι στην πραγματικότητα αναζητούν τα χαμένα ιδεώδη, τον χαμένο ιδεαλισμό, το χαμένο όραμα, τον χαμένο χρόνο, τη ματαιωμένη επανάσταση, τη χαμένη αληθινή λογοτεχνία. Και, στην αναζήτηση όλων αυτών, ως άλλοι Ξέγνοιαστοι καβαλάρηδες, χάνουν περισσότερα απ' όσα κερδίζουν. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο, πολυπρισματικό και πρωτοποριακό μυθιστόρημα για το ταξίδι και την περιπέτεια αλλά και για τη λογοτεχνία και την ιστορία της Λατινικής Αμερικής της εικοσαετίας 1976-1996, με πυκνότητα, εντάσεις, ιστορικές εκλάμψεις, μυστήριο, εκκεντρικούς τύπους και μια τραβηγμένη απ' τα μαλλιά μπαρόκ καθημερινότητα. *
No comments:
Post a Comment