Σύμμαχοι του Λιου Σιαομπό και όχι της Κίνας

• Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 8 Δεκεμβρίου 2010

Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα κατηγόρησε χθες ευθέως τις χώρες της Δύσης, ότι συνάπτουν εμπορικές συμφωνίες με καθεστώτα, όπως αυτά της Κίνας, αγνοώντας τις διαμαρτυρίες, το ανηλεές κυνηγητό και τη φυλάκιση των αντιφρονούντων. 

 Φανατικός μαθητής του Γκιστάβ Φλομπέρ δήλωσε ο Μάριο Βάγκας Λιόσα, γιατί του δίδαξε, όπως είπε, «την επίμονη πειθαρχία και τη μεγάλη επιμονή»  

Ηταν ένα από τα βασικά σημεία τής με έντονο πολιτικό χαρακτήρα διάλεξης, που έδωσε στη Σουηδική Ακαδημία με θέμα «Εγκώμιο της ανάγνωσης και της μυθοπλασίας», δύο μέρες πριν παραλάβει το Νόμπελ Λογοτεχνίας από τα χέρια του βασιλιά Κάρολου Γουστάβου ΣΤ'.

Καμιά έκπληξη. Ο 74χρονος Περουβιανός συγγραφέας ήταν ανέκαθεν πολέμιος του εθνικισμού, του απολυταρχισμού και του θρησκευτικού φανατισμού. Το αντίδοτό του σ' όλα αυτά τα άρρωστα πολιτικά και κοινωνικά μορφώματα είναι η κοινοβουλευτική φιλελεύθερη δημοκρατία δυτικού τύπου, που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αξίες της ισονομίας και της ισοτιμίας.

Δεν δίστασε, μάλιστα, να μιλήσει ανοιχτά και με παραδείγματα για τις υφιστάμενες δικτατορίες τού σύγχρονου κόσμου. Αυτά, λοιπόν, τα σύγχρονα μοντέλα απολυταρχισμού, είπε, «πρέπει να τα πολεμάμε με κάθε δυνατό μέσο που έχουμε στα χέρια μας, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών κυρώσεων. Είναι λυπηρό ότι ακόμη και δημοκρατικές κυβερνήσεις, αντί να συντάσσονται σε ιδεολογικό αγώνα με ανθρώπους, όπως το κίνημα "Γυναίκες με τα Λευκά" στην Κούβα ή την Αούνγκ Σαν Σου Κι στη Βιρμανία και τον Λιου Σιαομπό στην Κίνα, που αντιτίθενται με γενναιότητα στις δικτατορίες των χωρών τους, συντάσσονται με τους δημίους τους. Αυτοί οι ανδρείοι άνθρωποι αγωνίζονται για την ελευθερία τους, αλλά επίσης αγωνίζονται και για μας».

Δεν ήταν το μοναδικό σημείο της ομιλίας του Λιόσα, που έδειξε ότι παραμένει η περίπτωση του συγγραφέα διανοούμενου που διαθέτει «ζεστό» μυαλό όταν γράφει την αριστουργηματική του λογοτεχνία, και «ψυχρό», όταν χρειάζεται να αντιμετωπίσει από το δημόσιο βήμα την «τυφλότητα» του πολιτικού λόγου.

• Νέες μορφές βαρβαρότητας

Ετσι, περιέγραψε με τα πιο μελανά χρώματα την ιστορική περίοδο που διανύουμε: «Είναι η εποχή των φανατικών, των αυτοκτόνων τρομοκρατών, αυτού του αρχαίου είδους ανθρώπου, που έχει πειστεί ότι με τη δολοφονία θα κερδίσει τον παράδεισο, ότι με το αίμα των αθώων θα ξεπλύνει τις συλλογικές προσβολές, θα διορθώσει τις αδικίες και θα επιβάλει την αλήθεια σε ψευδείς πεποιθήσεις. Κάθε μέρα, σ' όλο τον κόσμο, αναρίθμητα είναι τα θύματα εκείνων που αισθάνονται ότι κατέχουν την απόλυτη αλήθεια».

Φαίνεται, αποφάνθηκε μελαγχολικά ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, ότι είχαμε καταλάβει λάθος, όταν «με την κατάρρευση των ολοκληρωτικών αυτοκρατοριών πιστέψαμε ότι η συνύπαρξη, η ειρήνη, ο πλουραλισμός και τα ανθρώπινα δικαιώματα θα αποκτούσαν το προβάδισμα και ότι θα αφήναμε πίσω μας τα ολοκαυτώματα, τις γενοκτονίες, τις εισβολές και τους εξολοθρευτικούς πολέμους. Τίποτα, όμως, από αυτά δεν έχει συμβεί. Ανθίζουν νέες μορφές βαρβαρότητας, υποκινούμενες από το φανατισμό και με τη διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής».

Γι' αυτό, από το δημόσιο βήμα της Σουηδικής Ακαδημίας, τη στιγμή που τον έβλεπαν και τον άκουγαν εκατομμύρια άνθρωποι σ' όλο τον κόσμο, ο Λιόσα έκανε έκκληση να υπερασπιστούμε τη φιλελεύθερη δημοκρατία, την οποία δεν θεωρεί το τέλειο καθεστώς, αλλα παραμένει στις μέρες μας το περισσότερο αναγκαίο. Γιατί, όπως εξήγησε, «παρ' όλους τους περιορισμούς, δεν έπαψε στιγμή να σημαίνει πολιτικό πλουραλισμό, συνύπαρξη, ανοχή, ανθρώπινα δικαιώματα, σεβασμό στην κριτική, νομιμότητα, ελεύθερες εκλογές, εναλλαγή στην εξουσία».

• Ο δάσκαλος Γκιστάβ Φλομπέρ

Βεβαίως, μια μέρα σαν τη χθεσινή, ο Λιόσα δεν παρέλειψε να αναφερθεί στους συγγραφείς που διαμόρφωσαν τη δική του παλέτα. Ξεχώρισε πρώτο και καλύτερο τον Γκιστάβ Φλομπέρ, ο οποίος τού δίδαξε «την επίμονη πειθαρχία και τη μεγάλη υπομονή». Ακολούθησαν οι Ντίκενς, Μπαλζάκ, Τολστόι, Κόνραντ, Σαρτρ, Καμί και Οργουελ. Πέρα από προσωπικά γούστα και προτιμήσεις, αυτό που χαρακτηρίζει την καλή λογοτεχνία, όπως είπε, είναι ότι «στήνει γέφυρες μεταξύ διαφορετικών λαών. Οταν π.χ. η λευκή φάλαινα καταπίνει τον καπετάνιο Αχαάβ στο μυθιστόρημα «Μόμπι Ντικ ή η φάλαινα» του Χέρμαν Μέλβιλ, οι καρδιές των αναγνωστών αισθάνονται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο τον τρόμο, στο Τόκιο, στη Λίμα ή στο Τιμπουκτού».

Εκλεισε την ομιλία του, λέγοντας ότι «θα εξακολουθήσουμε να ονειρευόμαστε, να διαβάζουμε και να γράφουμε, που είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε τη θνητή μας φύση και τη φθορά του χρόνου, για να μεταμορφώσουμε το αδύνατο σε δυνατότητα».
* Η απονομή του Νόμπελ θα γίνει την Παρασκευή. *