Ενιαίος δημιουργικός λόγος

• Είκοσι δύο κείμενα στον «Καθρέφτη» του Γιάννη Ευσταθιάδη, ποιητικά και στοχαστικά
• Της Αλκηστης Σουλογιαννη, Η Καθημερινή, Tρίτη, 14 Δεκεμβρίου 2010
• Γιάννης Ευσταθιάδης: «Καθρέφτης», εκδόσεις Υψιλον/βιβλία, Αθήνα 2010.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ. Τα προϊόντα δημιουργικής γραφής του Γιάννη Ευσταθιάδη στον χώρο της ποίησης και της πεζογραφίας αποτελούν δείγματα ευρηματικότητας και υψηλής αισθητικής. Κυρίως στα λογοτεχνικά κείμενά του αναγνωρίζεται μια ενδιαφέρουσα μορφή ενιαίου δημιουργικού λόγου, δεδομένου ότι τα ποιητικά του κείμενα χαρακτηρίζει συχνά η στερεή οικονομία της αφήγησης, ενώ η δομή των κειμένων του, που ανήκουν στον χώρο της πεζογραφίας, βασίζεται σχεδόν πάντοτε σε φαινόμενα που κατά την κοινή αντίληψη προσιδιάζουν στην ποίηση, όπως είναι η ευρύτατη χρήση της μεταφοράς, η σύνθετη σημασιολογική διαστρωμάτωση με τη χρήση ποικίλων συνδηλώσεων, ο έντονος ρυθμός ως αποτέλεσμα ποικίλων παρηχήσεων ή η οικονομική διαχείριση του λόγου. Μια παραδειγματική εφαρμογή του ενιαίου δημιουργικού λόγου αναγνωρίζεται σε δύο εμβληματικά έργα του Γ. Ευσταθιάδη, «Γραμμένα φιλιά» (2006) και «Πορσελάνη» (2008).

Τα στοιχεία αυτά ανιχνεύονται (και) στο νέο βιβλίο του, σύνθεση είκοσι δύο ανεξάρτητων, αλλά νοηματικά συγγενών κειμένων, με τον τίτλο «Καθρέφτης».

Στη θεματική του κυριαρχεί η ροή του χρόνου με όσα αυτή συμπαρασύρει. Σε αυτό το πλαίσιο προβάλλεται το παρελθόν ως παγιωμένος χρόνος που δεν παρέρχεται, αλλά παρίσταται μέσα από την οπτική του υποκειμένου ως ταξινόμηση βιωμάτων και ως αντανάκλαση της αντικειμενικής πραγματικότητας. Υπ’ αυτήν την έννοια το παρελθόν αποδίδεται ως αποτύπωση του περιεχομένου του εσωτερικού ανθρώπου. Το δε μέλλον αποτελεί την προοπτική για την περαιτέρω ανάπτυξη αυτού του περιεχομένου.

Μέσα σε αυτό το θεματικό τοπίο, ο Ευσταθιάδης αξιοποιεί τον καθρέφτη ως δήλωση και ταξινομικό πλαίσιο για τα υλικά που συνθέτουν το περιεχόμενο του εσωτερικού ανθρώπου: σκέψεις, (συν-)αισθήματα, ενοχές, αναδρομικός έλεγχος βίου, μνήμη υλικών και άυλων στοιχείων με ανθρωποκεντρική παραπομπή, η ζωή και ο θάνατος ως παράλληλοι χαρακτήρες, η μοναξιά στην πορεία προς τον θάνατο.

Ο εσωτερικός άνθρωπος αντανακλάται στον καθρέφτη, μάλλον αντανακλώνται με τρόπο αυτο-κριτικό τα πραγματικά δεδομένα κάτω από μια ανάγνωση σύμφωνα με τις αρχές του εσωτερικού ανθρώπου. Μέσα από αυτά τα δεδομένα εξελίσσεται η ροή του χρόνου. Στον καθρέφτη αναγνωρίζονται όλα τα στοιχεία που συνθέτουν το βάθος του παρελθόντος, αλλά και το βάθος της προοπτικής για την πορεία των πραγμάτων μέσα από το υποκειμενικό βλέμμα ως συνισταμένη βούλησης και φόβου.

Το αποτέλεσμα είναι η ταύτιση του εσωτερικού ανθρώπου με το είδωλό του, στο οποίο αναγνωρίζει το Αλλο Εγώ. Ο διάλογος με αυτό το Αλλο Εγώ λειτουργεί ως επικοινωνία ανάμεσα στα υλικά του περιεχομένου του εσωτερικού ανθρώπου, με αποτέλεσμα την κυριαρχία του ειδώλου ως πραγματικού Εγώ απέναντι στη φυσική οντότητα του εσωτερικού ανθρώπου.

Υπ’ αυτήν την έννοια, το είδωλο στον καθρέφτη χειραφετείται από τον εξωτερικό κόσμο και οργανώνει τη δική του πραγματικότητα που αντιστοιχεί στο περιεχόμενο του εσωτερικού ανθρώπου.

Με αυτά τα δεδομένα ο καθρέφτης αποτυπώνει τη βιωματική διάσταση του χωροχρόνου. Το θεματικό αυτό υλικό διεκπεραιώνει λόγος καθημερινός, βιωματικός, στοχαστικός και αφοριστικός, παραβολικός και παραστατικός, κυρίως απροσδόκητος σε ό,τι αφορά τη σημασιολογική διαστρωμάτωση του κειμενικού βάθους με τη συνδρομή της μεταφοράς, των συνδηλώσεων και των γραμματικών εικόνων και με σαφή ρυθμό στην ευελιξία της αφηγηματικής οικονομίας, ως στοιχεία της αισθητικής, της ρητορικής, αλλά και της προθετικότητας του συγγραφέα.

Ειδικότερα η προθετικότητα του συγγραφέα αποτυπώνεται στη σύνθετη δομή του κειμενικού κόσμου: Εντοπίζονται κείμενα ως ενιαία ροή και ως σύνθεση ενοτήτων, συνδυασμός αφηγηματικών και διαλογικών μερών, μια μορφή μονολόγου, συνεχής ροή αφηγηματικού κειμένου και οργάνωση κειμένου με μορφή στίχων και με τη συνακόλουθη οικονομική διαχείριση του λόγου, με πλέον αποκλίνοντα στοιχεία, αφενός, την αντιστροφή και εκτύπωση κειμένου ως παραβίαση της αντικειμενικής πραγματικότητας (και τη συνακόλουθη οδηγία ανάγνωσης με την εμπλοκή του καθρέφτη ως εργαλείου πρόσληψης του αντίστοιχου κειμενικού κόσμου) και αφετέρου τη σύνθεση διάσπαρτων κειμενικών αποσπασμάτων ή «θραυσμάτων» καθ’ υπέρβασιν της κοινής αντίληψης και προσδοκίας.

Στοιχείο προθετικότητας του συγγραφέα εντοπίζεται και στη χρήση μουσικών όρων ως ειδοποιών τίτλων σε επιμέρους κειμενικές ενότητες. Ενώ ένα άλλο στοιχείο μεταγλωσσικότητας αποτελεί η χρήση της γλώσσας του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ως λογοτεχνικού υλικού.