Στο φως ο άγνωστος Σπάρτακος

Το ανέκδοτο μέχρι σήμερα μυθιστόρημα που την απασχόλησε για 30 χρόνια, και μιλά για την πορεία του αριστερού εργατικού κινήματος, κυκλοφορεί από σήμερα στα βιβλιοπωλεία

«Τα παιδιά του Σπάρτακου». Το ανέκδοτο μέχρι σήμερα μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου βρίσκεται από σήμερα στα βιβλιοπωλεία, επτά χρόνια μετά τον θάνατό της. Ενα μυθιστόρημα που αν είχε ολοκληρωθεί από την ίδια τη συγγραφέα θα ήταν τουλάχιστον εφάμιλλο με τα «Ματωμένα χώματα», καθώς συγγενεύει μαζί τους ως προς τον τρόπο γραφής, όπως εκτιμά η Ερη Σταυροπούλου, καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, η οποία επιμελήθηκε ένα τεράστιο αταξινόμητο υλικό, μαζί με τον Νίκο Μπελογιάννη, ανιψιό της Διδώς Σωτηρίου. Οι δυο τους μαζί με την εκδότρια του «Κέδρου», Κάτια Λεμπέση, παρουσίασαν χθες το μεσημέρι τα «Παιδιά του Σπάρτακου», που πέρα από τη λογοτεχνική αξία τους κρύβουν και μια ολόκληρη ιστορία.

Το μυθιστόρημα απασχόλησε τη Διδώ Σωτηρίου για τριάντα χρόνια (1961-1991). Οπως φανερώνει και ο τίτλος, με αυτό η συγγραφέας ήθελε να αφηγηθεί μια ιστορία από την πορεία του αριστερού εργατικού κινήματος στη χώρα μας, αλλά και των αγώνων και διώξεων των αριστερών αγωνιστών.

Αξιοποιώντας τη θρακιώτικη καταγωγή του Σπάρτακου, παγκόσμιου συμβόλου εξέγερσης, έστρεψε το ενδιαφέρον της στο Σουφλί Θράκης, που δεν είχε απασχολήσει ξανά την ελληνική λογοτεχνία, και στους αγώνες των σηροτρόφων. Το πρώτο μέρος διαδραματίζεται στην πόλη του μεταξιού, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, ενώ το δεύτερο στη μετεμφυλιακή Αθήνα.

Εδώ το τοπίο περιλαμβάνει τρομοκρατία, φυλακίσεις και διώξεις αριστερών, αστυνομικές εφόδους σε σπίτια κομμουνιστών και ταυτόχρονα μια διάθεση συμφιλιωτική. Το πρωταγωνιστικό ζευγάρι, ο Νεόφυτος και η Δεσπούλα, παραπέμπει στον Νίκο Μπελογιάννη (περιγράφεται ως ιδανικός τύπος αριστερού) και την Ελλη Παππά, ο δάσκαλος Στέφανος Αργυρίου θυμίζει τον Νίκο Πλουμπίδη (διατυπώνονται λεπτές αιχμές γι' αυτά που του καταλόγιζε το ΚΚΕ), ενώ ένας άλλος ήρωας, ο μηχανικός Βελίδης μεταμορφώνεται από ιδεολόγο αριστερό σε βολεμένο μεγαλοαστό.

Το πολυπρόσωπο μυθιστόρημα στοιχειοθετήθηκε με βάση ένα σχέδιο που είχε αφήσει η συγγραφέας. Η επεξεργασία του υλικού ήταν δύσκολη. Επρεπε να ταξινομηθούν 600 χειρόγραφα, να επιλεγεί ποια από τις περισσότερες γραφές ήταν η καλύτερη, να εκτιμηθούν τα κενά, να αξιολογηθεί ποια από τις παραλλαγές θα έδινε το τέλος.

Αυτό τελικά δόθηκε με τον απολογισμό της αποφυλακισμένης πια Βασιλιώς, με το σημάδι στον λαιμό από καυτό κουκούλι, με το οποίο την είχε τιμωρήσει, κορίτσι ακόμα, το αφεντικό της στο Σουφλί. Συνεντεύξεις κρατουμένων εργατριών που έπαιρνε η Διδώ όταν επισκεπτόταν την αδελφή της Ελλη Παππά στις φυλακές, και μετά την αποφυλάκισή τους, δημοσιεύονται στο τέλος του βιβλίου. Αυτό, αν και δεν έχει το τελικό φινίρισμα της Διδώς, δεν θα δυσκολέψει τον αναγνώστη να την αναγνωρίσει εκατό τοις εκατό, κατά την Ερη Σταυροπούλου.

Τα έκρυβε σε θυρίδα

Τα «Παιδιά του Σπάρτακου» έχουν τη δική τους ιστορία. Στην περίοδο της δικτατορίας η Διδώ Σωτηρίου έκρυψε τα χειρόγραφα σε θυρίδα της Εθνικής Τράπεζας στο Σύνταγμα. Οταν τελείωνε δύο κεφάλαια, ξεκινούσε από το εξοχικό της, στα Βασιλικά Ευβοίας, για να τα κρύψει στη θυρίδα. Τα καλοκαίρια το καθήκον αυτό εκτελούσε ο ανιψιός της Νίκος Μπελογιάννης. Το 1974 τα ξαναπήρε στα χέρια της, συνέχισε το μυθιστόρημα, αλλά έδωσε προτεραιότητα σε άλλα έργα. Τα χειρόγραφα, δύο σημειωματάρια και συνεντεύξεις με Θρακιώτισσες γυναίκες βρέθηκαν σε ένα κουτί μέσα στο αρχείο της, το οποίο σήμερα έχει ταξινομηθεί και καταλογογραφηθεί ηλεκτρονικά, αλλά δεν έχει μελετηθεί και περιλαμβάνει και άλλα ανέκδοτα κείμενα. Ανάμεσά τους, ένα μυθιστόρημα, γραμμένο το 1986, και σκέψεις γύρω από τη λογοτεχνία, που θα πάρουν τον δρόμο της έκδοσης.

• «Ντροπή σου» 
  Η Διδώ Σωτηρίου δεν έχει αποκηρύξει κείμενά της. Με μία εξαίρεση: Μερικά παλιά άρθρα της, δημοσιευμένα και μη, για τα επιτεύγματα της Σοβιετικής Ενωσης, κλεισμένα σε ένα ντοσιέ, στο εξώφυλλο του οποίου έχει γράψει «Διδώ, ντροπή σου».

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ, ΕΘΝΟΣ, 21/12/2011