πόλης στον ελληνικό στρατό (26 Οκτωβρίου 1912) ύστερα από 482 χρόνια οθωμανικής κατοχής. Προάγγελος των εκδηλώσεων που ετοιμάζονται είναι ένας τόμος αφιερωμένος στη «Θεσσαλονίκη 1912-2012», που εκδόθηκε από τον Μωυσή και τη Ραχήλ Καπόν με κείμενα του Λέοντα Α. Ναρ και φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου.
Ο Μωυσής Καπόν θυμάται όταν ήταν μικρός τον πατέρα του να μιλά με τους συγγενείς του στη Θεσσαλονίκη στη Ladino, τη γλώσσα που διατήρησαν οι Εβραίοι όταν εκδιώχθηκαν από την Ισπανία το 1492. «Αναρωτιόμουν πώς γίνεται σε μια ελληνική πόλη να μιλούν Ελληνες τη γλώσσα μιας προ πολλού χαμένης πατρίδας. Το κατάλαβα όταν γνώρισα τη Θεσσαλονίκη με την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και τα τόσα αξιόλογα μνημεία της».
Το λεύκωμα όμως που εξέδωσαν οι Καπόν δεν είναι μια λάγνα αναπόληση του πλούσιου βυζαντινού παρελθόντος της μακεδονικής πρωτεύουσας, το οποίο άλλωστε είναι ορατό παντού, αλλά μια σύγχρονη ματιά της ιστορίας της. Εξ ου και ο υπότιτλος «Το μέλλον του παρελθόντος».
Οψεις της Ιστορίας
Προσπάθησαν να μεταφέρουν «στιγμιότυπα» του τελευταίου αιώνα «ιδωμένα όμως όχι μέσα από μια συγκεκριμένη οπτική (π.χ. ιστορική, κοινωνιολογική, πολιτιστική ή άλλη), αλλά μέσα από μια δημιουργική και τεκμηριωμένη σύνθεση όλων των όψεων της ιστορίας της Θεσσαλονίκης, της δημόσιας εικόνας της, της καθημερινότητάς της, της ανθρωπογεωγραφίας και του πολιτισμού της», σημειώνει ο Λέων Ναρ.
Ετσι, η αφήγηση ξεκινάει από την ημέρα της απελευθέρωσης της πόλης και φτάνει στο σήμερα, στα παραλιακά καφέ και τα νυχτερινά στέκια με τα τραπεζάκια έξω στις οδούς Βαλαωρίτου, Συγγρού και Βηλαρά. Ποιοι από τα σημερινούς νέους της Θεσσαλονίκης μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι μόλις εκατό χρόνια πριν η πόλη τους ήταν σε ξένα χέρια και ότι η απελευθέρωση βρήκε τη Θεσσαλονίκη με μυριάδες προβλήματα, με πρώτο και καλύτερο τη σύνθετη εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της; Τότε, ζούσαν εκεί 157.899 ψυχές, εκ των οποίων οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί ήταν μειονότητα (39.956) σε σχέση με τους Οθωμανούς (45.867) και τους Εβραίους (61.439). Κατοικούσαν επίσης 6.262 Βούλγαροι και άλλοι 4.564 άλλων εθνοτήτων. Κι όπως είναι φυσικό «η διατήρηση των ισορροπιών σε αυτή τη νέα κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν».
Ετερόκλητο πλήθος
Μετά το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και λόγω της στρατηγικής σημασίας της, δέχτηκε δεκάδες χιλιάδες Γάλλους, Βρετανούς και λίγους Ιταλούς στρατιώτες, με αποτέλεσμα να ενταθεί η εικόνα του ετερόκλητου πλήθους στο κέντρο της πόλης. «Την ίδια στιγμή που οι Γάλλοι και Αγγλοι φαντάροι τραγουδούσαν διασκεδάζοντας στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, μια μπάντα αποτελούμενη από Ιταλούς στρατιώτες έπαιζε ολόκληρα κοντσέρτα συμφωνικής μουσικής τις Κυριακές στην πλατεία του Λευκού Πύργου».
Ηδη από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης είχε αρχίσει να αποκτά σταδιακά έναν ευρωπαϊκό χαρακτήρα. Για μερικά χρόνια το καινούργιο συνυπήρξε με το παλιό. Μεγαλοπρεπή μέγαρα, πολυτελείς επαύλεις υπήρχαν μαζί με τα παλιά ξύλινα σπίτια και οι λιθόστρωτες λεωφόροι με τα στενοσόκακα των πυκνοκατοικημένων φτωχογειτονιών. Από τη μια έβλεπες το δυτικοευρωπαϊκό προφίλ της πόλης και από την άλλη το παραδοσιακό ανατολίτικο. Η εικόνα αυτή χάθηκε εν πολλοίς μέσα σε τριάντα ώρες από την πυρκαγιά που ξέσπασε στις 5 Αυγούστου του 1917. «Οι πρώτες φλόγες άναψαν πίσω από το Διοικητήριο και λόγω του Βαρδάρη που φυσούσε τη μέρα εκείνη η φωτιά σύντομα εξαπλώθηκε παντού, πέρασε την Εγνατία και έφτασε μέχρι τον ιπποδρόμιο και την προκυμαία κατακαίοντας το μεγαλύτερο κατοικημένο τμήμα της πόλης». Σώθηκαν μόνο μερικά μεγάλα τμήματα της Ανω Πόλης και κάποια οικιστικά τετράγωνα του ιστορικού κέντρου.
«Ενενήντα τέσσερα χρόνια μετά, η πυρκαγιά φαίνεται να μην έχει σβήσει», τονίζει ο συγγραφέας, γιατί η Θεσσαλονίκη δεν κατάφερε να αξιοποιήσει έστω και στο ελάχιστο τρεις από τις μεγαλύτερτες πλατείες της. «Παρέδωσε βορά στα αυτοκίνητα την πολλαπλά ιστορική πλατεία Ελευθερίας -είναι ίσως η μοναδική πλατεία ευρωπαϊκής μεγαλούπολης που έχει μετατραπεί εδώ και πολλά χρόνια σε υπαίθριο πάρκινγκ-, δεν αποκατέστησε μια ολόκληρη εικοσαετία την πλατεία Διοικητηρίου και δεν ανέδειξε -το αντίθετο μάλιστα- την ιστορικότητα της πλατείας Αριστοτέλους». *
No comments:
Post a Comment