Η προκλητική ζωή ενός αντιρρησία. Η αυτοβιογραφία του Κρίστοφερ Χίτσενς

[Της Κατερίνας Σχινά, Η Καθημερινή, 18/12/2011]. ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΧΙΤΣΕΝΣ: Hitch 22. Αμφισβητίας εκ πεποιθήσεως, μτφ.: Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο. Δεν είναι μόνο το πλούσιο πολιτικό περιεχόμενο του βιβλίου, η περιπλάνηση αυτού του χαρισματικού, βλάσφημου, εκκεντρικού δημοσιογράφου και αναλυτή από εμπόλεμη ζώνη σε εμπόλεμη ζώνη, η συνεχής αμφισβήτηση θέσεων και στάσεων, οι μεταστροφές του (από τον τροτσκισμό των νιάτων του σε έναν ιδιότυπο, βαθιά ιδιοσυγκρασιακό νεοσυντηρητισμό, με αποκορύφωμα την υπεράσπιση του πολέμου στο Ιράκ). Δεν είναι η αυτοεκθετική αυτοβιογραφική ύλη, που παρασύρει τον αναγνώστη από τα καλά ιδιωτικά οικοτροφεία της Αγγλίας στα αμφιθέατρα της Οξφόρδης, από την Ελλάδα των συνταγματαρχών στην Κούβα, την Πολωνία της «Αλληλεγγύης» και την Πορτογαλία της «επανάστασης των γαρυφάλλων», από τις παμπ και τα εστιατόρια του Μπλούμσμπερι στην «ευρύτητα πνεύματος, την ελευθερία και τις ευκαιρίες του Μανχάταν» και από εκεί στα υψίπεδα του Ιράκ.
Είναι η σπάνια αφηγηματική φωνή του Χίτσενς, αυτού του πνευματώδους και γενναίου αντιρρησία, που κυρίως συνεπαίρνει τον αναγνώστη. Είναι η χάρη, το χιούμορ, η αμεσότητα και η τόλμη της. Είναι η εξαιρετική του ικανότητα να ανακατασκευάζει τις στιγμές του βίου σε ένα εξαιρετικά υποβλητικό οιωνεί μυθιστόρημα, μέσα στο οποίο παρουσιάζει και αναστοχάζεται την ατομική εμπειρία πάντοτε σε συνάρτηση με την ιστορική συνθήκη του δημόσιου χώρου ο οποίος και την τροφοδοτεί.
Ο Χίτσενς είναι ο μέγας κατεδαφιστής, ο συγγραφέας που στρέφει το κεντρί του ενάντια σε οτιδήποτε του φαίνεται υποκριτικό, συμβατικό ή ψευδές, που αντιστρατεύεται την κοινοτοπία και την πολιτική ορθότητα, πολεμάει τον φόβο και τις προλήψεις και διεκδικεί στο ακέραιο τις αντιφάσεις και τις αντινομίες του. Ανελέητος με όσους αντιπαθεί (βάζει στο στόχαστρο τον Κίσινγκερ, τον Κλίντον, τη μητέρα Τερέζα) και σαρκαστικός με όσους τον απογοητεύουν (δεν του γλιτώνουν ο Νόαμ Τσόμσκι, ο Γκορ Βιντάλ και ο Εντουαρντ Σαΐντ), είναι τρυφερός με τους φίλους του, τον πάντοτε παρόντα Μάρτιν Εϊμις, τον Σαλμάν Ρουσντί, τον ποιητή Τζέιμς Φέντον και συγκινητικά συγχωρητικός με τους γονείς του, την ωραία Ιβόν, που θα αυτοκτονήσει στην Αθήνα μαζί με τον εραστή της όταν ο ίδιος είναι 24 ετών, και τον «υποπλοίαρχο», ηττημένο πατέρα του.

Αυτοϋπονομευτικός

Και παρά την πεισματική υπεράσπιση των επιλογών του, δεν θα είναι επιεικής με τον εαυτό του. Θα παραμείνει σαρκαστικός και αυτοϋπονομευτικός ώς το τέλος, αναγορεύοντας την αμφιβολία σε ύψιστη αξία και την αυτοκριτική σε μόνη οδό προς την προσωπική ολοκλήρωση. Και θα διακρίνει, σε κάθε έκφανση του σύγχρονου βίου αλλά και της προσωπικής του διαδρομής, την ειρωνεία της Ιστορίας.
Κρατώ για το τέλος δύο-τρεις φράσεις από τον πρόλογό του, συνταγμένο μετά το πέρας της συγγραφής του βιβλίου, όταν πια είχε διαγνωσθεί με καρκίνο του οισοφάγου («σε τέταρτο στάδιο· πέμπτο δεν υπάρχει», γράφει) και οι εκκλήσεις των πιστών να αποκηρύξει την αθεΐα του πριν από το αναπόδραστο τέλος του τον βομβαρδίζουν καθημερινά: «Η εισβολή του θανάτου στη ζωή μου με έκανε ικανό να εκφράσω πιο σταθερά την περιφρόνησή μου για την κίβδηλη παρηγοριά της θρησκείας και την πίστη μου για την κεντρική θέση που κατέχουν η επιστήμη και η λογική».
Εντιμότητα σημαίνει να μην απαρνιέσαι τις πεποιθήσεις σου στο κατώφλι του θανάτου. Και αξιοπρέπεια είναι η επιμονή να θέλεις «να επιτελέσεις ενεργητικά και όχι παθητικά τον θάνατο», όπως ακριβώς «επιτέλεσε» τον συναρπαστικό του βίο ο Κρίστοφερ Χίτσενς.