- Η ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Ο Τόμας Μαν ήταν από τους συγγραφείς εκείνους που τα μυθιστορήματά τους λειτουργούσαν και ως δοκίμια (φιλοσοφικά, αισθητικά, κ.ά.), έτσι που μπόρεσαν πάνω τους να ακουμπήσουν και οι πιο σκληροπυρηνικοί διανοούμενοι του καιρού μας, για τους οποίους ο όρος «λογοτεχνία» δεν ήταν αρκετός να καλύψει όλο το φάσμα της εσωτερικότητάς τους.
Κάθε επιλογή που κάνει ένας τέτοιου τύπου διανοούμενος, την ίδια στιγμή υπονομεύεται από μια δεύτερη σκέψη, που απαιτεί έλεγχο του συναισθήματος και συνεχή επιστροφή σε μια σταθερά αναλυτική, αποστασιοποιημένη ματιά πάνω στα πράγματα. Ολη η τέχνη του 20ού αιώνα έζησε αυτόν τον διχασμό, στις καλές περιπτώσεις, όμως, με άκρως δημιουργικά αποτελέσματα.Ο Τόμας Μαν ήταν ο οδηγός όλων αυτών και ο «Τόνιο Κρέγκερ» τοποθετεί άμεσα αυτό το θέμα (εκδόσεις Υψιλον, σε μετάφραση του Αλέξανδρου Ισαρη), παρ' ότι γράφτηκε πολύ νωρίς, το 1903. Το ότι ο συγγραφέας ήταν Γερμανός έπαιξε σημαντικό ρόλο στο δέος, με το οποίο πρόφερε κανείς το όνομά του. Ομως οι δύο Πόλεμοι που προέκυψαν, οδήγησαν τα διάφορα στρατόπεδα της διανόησης σε ακόμη πιο ακραίες επιλογές, με στόχο να δει ο καθένας ξανά τα πράγματα από το πουθενά. Ηταν πολύ δύσκολο, αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, να αναλάβει κανείς εκ νέου την ευθύνη και να υποστηρίξει κλασικές αξίες, οι οποίες, όμως, δεν εμπόδισαν την προηγούμενη καταστροφή.
Ολοι έψαχναν να βρουν το λάθος, το ένα και το μοναδικό, που έπληξε την Ευρώπη. Σιγά σιγά τα πράγματα άρχισαν να ξεκαθαρίζουν, μπήκε στους διανοούμενους (και στον Τόμας Μαν) το ζιζάνιο εκείνο που λέει πως η ζωή ακολουθεί τον δικό της δρόμο, χωρίς να ρωτάει κανέναν, και πως οι πιο ψαγμένοι δρόμοι της σύγχρονης σκέψης δεν εισχωρούσαν μέσα στη ζωή, αλλά προχωρούσαν παράλληλα, έως και αδιάφορα, για το τι συμβαίνει γύρω. Και ίσως αυτό να αποτελεί την αληθινή στάση ενός καλλιτέχνη-δημιουργού, να χαράζει τον προσωπικό του δρόμο, παντελώς ανεπηρέαστος.
Μέσα σ' αυτό το σύμπαν, όμως, που έχτιζε ο καθένας, κάποια στιγμή φάνηκε πως τα ρήγματα ήταν εκείνα που μετρούσαν περισσότερο. Είναι σαν το φινάλε στην ταινία του Κιούμπρικ 2001, Οδύσσεια Διαστήματος, όπου τελικά και όλο το συμπαντικό άπειρο να διασχίσεις, καταλήγεις σ' ένα δωμάτιο, το πιο συνηθισμένο δωμάτιο από τα σπίτια όπου έζησες, με έπιπλα και αντικείμενα όπως εκείνα όλου του κόσμου, έστω του αστικού κόσμου.
Ισως, λοιπόν, αυτή η καταγραφή του Τόμας Μαν, που αναλύει εξουθενωτικά και μαγικά ό,τι μας περικλείει, να αποτελεί μια γιγαντιαία προσπάθεια αποδοχής των στοιχείων εκείνων που ορίζουν την ύπαρξη των ανθρώπων στα πιο βασικά. Ετσι, ο εξωπραγματικός Τόνιο Κρέγκερ προσγειώνεται στη σκέψη μιας γυναίκας που, από παιδί, επιθυμούσε, μια προσγείωση γεμάτη νοσταλγία και μεταφυσικό πάθος. Ετσι κι αλλιώς, η νοσταλγία περιέχει και μια λανθάνουσα μορφή μεταφυσικής. Την ίδια στιγμή, όμως, ο αναγνώστης σκέφτεται: τι άδοξο τέλος για κάποιον που ξεκίνησε να δει τον κόσμο, αγέρωχα και μοναχικά, από τον δύσκολο δρόμο. Κι εδώ βρίσκεται η δύναμη του συγγραφέα. Στο ότι η πορεία προς το παρελθόν κρύβει μεγάλη ένταση και, ίσως, κάποια μυστικά, που μένει ακόμα να αποκαλυφθούν, πριν κλειστεί κανείς στο κελί του.
No comments:
Post a Comment