Λουάν Τζούλι: Ο μετανάστης κουβαλάει μαζί του και λίγη πατρίδα

• Niko Ago, Η ΑΥΓΗ: 29/08/2010

Ο Λουάν Τζούλι είναι ποιητής, αλβανικής καταγωγής. Έχει εκδώσει στην Ελλάδα τις ποιητικές συλλογές "Μυρίζω μήλο" (Καστανιώτης), "Η βιογραφία των ματιών" (Ελλ. Γράμματα), "Πού να ζητήσω συγγνώμη" (Ελλ. Γράμματα), "Το κυπαρίσσι που τά 'βαλε με τον ουρανό" (Ελλ. Γράμματα).

* Ποιο είναι το άρωμα της πατρίδας;

...Είναι αυτό που το έχει μόνο η μάνα που σε γέννησε. Το μητρικό σου γάλα. Που δεν μπορείς να το μπερδεύεις με κανένα. Το άρωμα της πατρίδας για μένα είναι το "Μυρίζω μήλο", το "Βιογραφία των ματιών" και το "Πού να ζητήσω συγγνώμη" .

* Έχει η ποίηση πατρίδα;

Φυσικά. Κάθε πράγμα που κουβαλάς απαντάει με ποίηση. Εμείς οι μετανάστες πάντα είμαστε σε διπλή φόρτιση: σ' αυτή που ζεις, που είναι τόπος και τρόπος ζωής, και της γενέτειράς σου. Καθένας από εμάς έχει μια μικρή πατρίδα μέσα του, που ποτέ δεν πουλάει..., παρ' όλο που φύγαμε από αυτήν. Βιαστικά πήραμε ένα μεγάλο κομμάτι της. Δεν μπορούσαμε πιο πολύ. Γι' αυτό καμιά φορά δηλώνουμε υπερβολικό πατριωτισμό, μέχρι εθνικισμό. Η ποίηση της πατρίδας μου είναι μια γιγάντια μεταφορά, που σε κάθε έμπνευση κομματιάζω ένα κομμάτι. Η πατρίδα μου είναι μια ποιητική χώρα, με μεγάλο πνεύμονα δημιουργίας...

* Πότε ήταν το πρώτο σου φλερτ με την ποίηση;

Το φλερτ είναι το πρώτο σημάδι που δείχνει πως μπορείς να ερωτεύεσαι... Με εμένα έγινε λίγο νωρίτερα. Όπως φαίνεται, η λίμπιντο της δημιουργίας είχε ανέβει χωρίς να πάρει άδεια από την ηλικία. Όταν ήμουν 12 ετών, εξέδωσα στην εφημερίδα της εποχής “Pιonieri” το πρώτο ποίημα. Το έμαθαν και οι πέτρες στο χωριό που μια μέρα θα γινόμουν ποιητής... Τίποτα δεν έγινα. Μόνο που δεν σταμάτησα να ονειρεύομαι ακόμα και σήμερα, που η ηλικία μου έχει περάσει τα δύο πέντε μαζί. Νέος ήμουν δραστήριος, παραμυθάς και ψεύτης δημιουργός. Έχω φάει ξύλο για ό,τι έκανα τότε. Μια φορά είχα πει στην παρέα μου πως η μητέρα μου ήταν ξαδέλφη της Μπουμπουλίνας. Το είπαν και στη μάνα μου. Μετά το ξύλο, μου έβαλε την τσουκνίδα στο στόμα και μου είπε: «Σιγά να μην είσαι και γιος του Κολοκοτρώνη».

* Έχει ο μετανάστης χρόνο να κάνει και ποίηση;

Έτσι όπως ρωτάς, αφήνεις περιθώριο να σκεφτώ πως ο μετανάστης είναι ένας απλός μηχανισμός. Όχι. Ο ίδιος πάντα σκέφτεται και δουλεύει σαν ποιητής. Δημιουργεί φαντασία, ονειρεύεται και καλλιεργεί συναισθήματα του πολιτισμού που έχει παρόν. Εγώ, για παράδειγμα, το καλύτερο ποίημα το έχω γράψει πάνω σ' ένα τελάρο, όταν δούλεψα σαν χαμάλης. Τότε η κούραση δεν μετριόταν με τίποτα. «Μην τρομάζεις τα όνειρά μου, με τους στίχους μου, δεν είμαι ξένος». Έτσι είχα γράψει και το θεωρώ το πιο διαβασμένο μου βιβλίο. Παρ' όλο που δεν είχε τίτλο, εκδοτικό οίκο και επιμελητή. Μέχρι από τη Νάουσα με έπαιρναν τηλέφωνο. Η ποίηση δεν είναι στοιχείο πολυτελείας. Είναι στοιχείο πολιτισμού. Είναι ο πιο όμορφος πόλεμος με τον εαυτό σου.

* Γράφεις στα ελληνικά απευθείας ή σκέφτεσαι στα αλβανικά;

Ο ποιητής σκέφτεται στη γλώσσα της στιγμής. Ο ποιητής-μετανάστης στη γλώσσα των ονείρων του. Στα τελευταία μου βιβλία τα πιο πολλά ποιήματα έχουν γραφτεί στην ελληνική γλώσσα. Τη λατρεύω αυτή τη γλώσσα. Και τιμωρώ τον εαυτό μου που δεν την έμαθα όπως πρέπει. Η ελληνική γλώσσα είναι ποιητική με στοιχεία έκφρασης βαθύτατα. Ταυτόχρονα δεν μπορώ να μην σκεφτώ σ' αυτή τη γλώσσα που έκανα τους πρώτους στίχους. Θεωρώ τον εαυτό μου Αλβανο-Έλληνα, με κύτταρα από τους δύο πολιτισμούς.

* Η λογοτεχνία ήταν στην οικογένεια ή τη συνάντησες και την ερωτεύτηκες;

Τονίζω πως τίποτε δεν είναι κληρονομικό. Όλα καλλιεργούνται στην πορεία της ζωής. Ρόλο παίζουν η οικογένεια, οι φίλοι, η ατμόσφαιρα. Ο άνθρωπος γεννιέται με το ταλέντο να ζει και να ονειρεύεται. Μερικοί σαν εμένα ονειρεύονται με ανοιχτά μάτια. Αλήθεια, μην σου φαίνεται αστείο...

Οι γονείς μου ήταν αγρότες. Η μητέρα μου τραγουδούσε ωραία. Και στους γάμους και τα γλέντια έφτιαχνε τραγούδια με τα λόγια της. Αφηγούνταν τα παραμύθια με μαγευτικό τρόπο. Την αγαπούσαν όλα τα παιδιά της γειτονιάς. Εγώ δεν ξέρω από πού κληρονόμησα... Διάβαζα ό,τι έπεφτε στα χέρια μου, χωρίς να βλέπω σε ποια ηλικία ανήκει. Από τον Πήτερ Παν... μέχρι τον Κόπερφιλντ. Πολλές φορές στην εφηβική μου παρέα διηγιόμουν διάφορες ιστορίες φτιαγμένες με τα στοιχεία της φαντασίας μου.

* Μοιάζει η αλβανική ποίηση με την ελληνική;

Η ποίηση έχει παγκόσμια ταυτότητα. Τα συναισθήματα αλλάζουν με τους τρόπους που σκέφτεσαι και βλέπεις. Εγώ κάνω καλές παρέες με τα πράγματα που δεν έχουν «μέγεθος». Μου αρέσει η απλότητα και προσπαθώ να δώσω φως, για να το βλέπουν και οι άλλοι. Πολλές φορές τα μικρά πράγματα έχουν πιο σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Η γλώσσα της ποίησης είναι αυτή της ψυχής, της ευαισθησίας, της αγάπης, του έρωτα, της φιλίας, της ανθρωπιάς, του πολιτισμού. Με μια λέξη, η γλώσσα της ανάσας. Η ποίηση είναι ο πιο αγαπητός και ο πιο σκληρός εραστής, που δεν αντέχει την προδοσία! Η ελληνική και η αλβανική ποίηση έχουν την ίδια βάση. Σαν να είναι φυτεμένες στον ίδιο κήπο!

* Πόσο δύσκολο είναι για έναν μετανάστη-ποιητή να μπει στην ελληνική ποιητική οικογένεια;

Κάθε πράγμα που αγγίζει και μιλάει ξεχωριστά θα ακουστεί μια μέρα. Χωρίς να είσαι ζητιάνος, ζητάς και ψάχνεις τη φωνή σου σε μια καινούργια πολιτιστική ατμόσφαιρα. Κάθε ποιητής έχει το δικό του εισιτήριο για να ταξιδεύει στον ωκεανό της δημιουργίας. Σημασία έχει να μη φοβάσαι τα μποφόρ! Το εισιτήριο πρέπει να έχει όλα τα στοιχεία του διαφορετικού. Χωρίς να μιμείσαι και να φωτοκοπιάρεις. Κάθε δημιουργός ξέρει πού είναι τα όριά του. Παρ' όλο που δεν το λέει στον εαυτό του. Εμένα μ' αρέσει να ονειρεύομαι μέσα σε μια παρέα ονειροπόλων. Φέτος, μια φοιτήτρια της ελληνικής γλώσσας από την Κομοτηνή έκανε το μεταπτυχιακό της πάνω στην ποίησή μου. Τι άλλο να ζητήσω!

* Διαβάζουν ποίηση οι μετανάστες;

Πολύ λίγο, για να μην πω καθόλου! Και όχι μόνο οι μετανάστες. Έχω την εντύπωση πως οι άνθρωποι δεν ξέρουν να διαβάζουν ποίηση. Λείπει ο σεβασμός στον στίχο. Η ποίηση είναι θρησκεία. Πρέπει να την πιστεύεις για να σ' αγαπάει! Η ποίηση είναι μια πολυβιταμίνη πολιτισμού, που δεν αφήνει ποτέ τον οργανισμό να ξεραίνεται και να μολύνεται.