ΦΕΡΕΪΝΤΟΥΝ ΦΑΡΙΑΝΤ: Ισορροπώ πάνω σ' ένα τεντωμένο σχοινί

• στον Βασίλη Κ. Καλαμαρά, Βιβλιοθήκη, Σάββατο 28 Αυγούστου 2010

 

Σε μία γνωστή άγνωστη χώρα, στο Ιράν, όπου χωράει πολλή λογοκρισία ένεκα του θεοκρατικού καθεστώτος, εκδόθηκε στα περσικά μία ανθολογία νεοελληνικής ποίησης χιλίων σελίδων. Τυπώθηκε σε τρεις χιλιάδες αντίτυπα, με τον τίτλο Ελληνική ποίηση του σήμερα. 

Φωτεινό παράθυρο σε εκατό χρόνια ελληνικής μοντέρνας ποίησης, σε μετάφραση του πέρση ποιητή, με ελληνική υπηκοότητα, Φερεϊντούν Φαριάντ. Το επίμετρο υπογράφουν ο Νάνος Βαλαωρίτης και ο Κώστας Σοφιανός, ενώ μπορούμε να βρούμε και μία συνέντευξη που έδωσε ο ανθολόγος και μεταφραστής στον περσικό Τύπο. Ο τιμημένος με Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης υπήρξε στενός φίλος και μεταφραστής του Γιάννη Ρίτσου. Η ανθολογία περιλαμβάνει 500 έργα 100 ποιητών, η οποία έχει την αρχή της στον Καβάφη και στον Παλαμά, δεν παραλείπει τον Μεσοπόλεμο, περνάει από τη γενιά του '30, στέκεται στην πρώτη και στη δεύτερη μεταπολεμική γενιά, η γενιά του '70 δεν περνάει απαρατήρητη, ενώ δεν αγνοεί τους νεότερους και νεότατους ποιητές.

• ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ: Με τι κριτήρια έγιναν οι επιλογές των ποιητών; Σε ποιο βαθμό το προσωπικό γούστο λειτούργησε εις βάρος της «αντικειμενικότητας»;

ΦΕΡΕΪΝΤΟΥΝ ΦΑΡΙΑΝΤ: Η επιλογή μου ήταν πολυδιάστατη, δηλαδή κοίταξα το θέμα σφαιρικά, απ' όλες τις πλευρές: τη σημασία των ποιητών και τον ρόλο που έπαιξαν στη δημιουργία και στην εξέλιξη της μοντέρνας ποίησης. Υπολόγισα επίσης το πόσο διάσημοι είναι, την επιρροή τους, την ιστορική σημασία τους, τη γενιά τους, το ύφος και την τεχνοτροπία τους. Ηταν για μένα μια έρευνα και αναδίφηση για να βρω απαντήσεις σε απορίες μου, σχετικά με το πώς ξεκίνησε και πού έφτασε και τώρα σε τι κατάσταση βρίσκεται. Σχετικά με το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, πρέπει να πω πως, αν και είναι πολλές οι ανθολογίες που καθρεφτίζουν τις προτιμήσεις του ανθολόγου τους, στη δική μου περίπτωση η αντικειμενικότητα συχνά ήταν εις βάρος του γούστου μου. Μόνο εγώ ξέρω πόσο μου κόστισε αυτή η προσπάθεια να είμαι ακριβής και αμερόληπτος!

• Β.Κ.: Πού βρήκατε τα χρήματα για να τυπώσετε την ανθολογία; Πώς εκδίδονται βιβλία και περιοδικά σ' ένα θεοκρατικό καθεστώς, το οποίο έχει αναπτύξει μηχανισμούς λογοκρισίας;

Φ.Φ.: Δεν βρήκα χρήματα από πουθενά, αλλά και δεν τα αναζήτησα κιόλας. Αυτές οι δουλειές δεν γίνονται για χρήματα, γίνονται από αγάπη, προσωπικό ενδιαφέρον και καθήκον, το οποίο νιώθει κανείς για μια πλούσια ποίηση, που αγαπάει και θέλει να τη δείξει στους συμπατριώτες του. Μετά την επιτυχία του προηγούμενου μεταφραστικού μου έργου, που ήταν μια ανθολογία ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, ένας εκδότης μού πρότεινε να κάνω αυτό το βιβλίο. Να γνωρίσω στους Πέρσες, εκτός από τον Ρίτσο, κι όλους τους αξιόλογους ποιητές της χώρας σας. Πρέπει να πω, πάντως, ότι 25 χρόνια που ζω στην Ελλάδα, εάν εξαιρέσουμε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης που έλαβα το 2005, δεν έχω πάρει από κάποιον άλλο φορέα, κρατικό ή ιδιωτικό, ούτε δραχμή. Ισως, εάν με είχαν ενισχύσει, να είχα κάνει πολλά πράγματα. Ισως να φταίω κι εγώ που δεν ξέρω πώς να κάνω τις κατάλληλες αιτήσεις... Πάντα δούλευα κάτω από δύσκολες συνθήκες. Ηταν φορές που πεινούσα...

Πρέπει να είμαι προσεκτικός, γιατί ξέρω πως περπατάω πάνω σ' ένα τεντωμένο σχοινί. Δεν πρέπει να πέσω. Και βέβαια υπάρχει λογοκρισία. Αλλά, και πριν από την επανάσταση υπήρχε. Εμείς έχουμε συνηθίσει αυτήν την κατάσταση και παίρνουμε τα μέτρα μας. Πολλές φορες αναγκαστικά αυτολογοκρινόμαστε, όπως κάνατε κι εσείς επί χούντας. Σ' ένα θεοκρατικό καθεστώς δεν πρέπει να θίγονται ορισμένα πράγματα: θρησκεία, καθεστώς, ηγεσία της χώρας, ερωτικά, σεξουαλικά θέματα, ισλαμική επανάσταση, ιερός πόλεμος. Σ' αυτήν την ανθολογία έχουν αφαιρεθεί ή παραμορφωθεί 13 ποιήματα. Αλλά τι σημασία έχει η θυσία δεκατριών ποιημάτων, για να σωθούν περίπου 500 υπέροχα ποιήματα; Τα «Ερωτικά» του Ρίτσου, που μετέφρασα, έχουν λογοκριθεί και δεν δίνουν την άδεια έκδοσης, με αποτέλεσμα ο καημένος ο εκδότης μου παρ' ολίγον να χρεοκοπήσει. Παρ' όλα αυτά, ορισμένα ανεξάρτητα περιοδικά δουλεύουν με βάση αυτά τα δεδομένα, ανοίγουν, κλείνουν και μετά ξανανοίγουν! Πρέπει να ξέρετε, πάντως, πως το βιβλίο στην Περσία είναι κάτι ιερό και πωλείται μόνο στα βιβλιοπωλεία.

• Β.Κ.: Πώς λειτουργούν τα βιβλιοπωλεία και πού αλλού υπάρχουν σημεία πώλησης βιβλίων;

Φ.Φ.: Πηγαίνεις σ' ένα βιβλιοπωλείο και αγοράζεις βιβλία! Δεν ζούμε και σε βαρβαρική χώρα! Αλλωστε το καθεστώς ισχυρίζεται ότι έχουμε την πιο δημοκρατική χώρα του κόσμου και την πιο ελεύθερη, πως πρέπει οι άλλες χώρες να μας μιμούνται και να είμαστε πρότυπο. Σε μια τέτοια χωρα κυκλοφορούν όλων των ειδών τα βιβλία, αλλά με μέτρο και φρονιμάδα!

• Β.Κ.: Ποια είναι η ιδιαιτερότητα της σύγχρονης ιρανικής λογοτεχνίας; Ποια είναι η θέση σας για τους αντιφρονούντες συγγραφείς;

Φ.Φ.: Η σύγχρονη ιρανική λογοτεχνία είναι μια γενναία και πλούσια λογοτεχνία, που αγωνίζεται για το δίκιο και την ελευθερία του ιρανικού λαού, την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης. Αυτή η λογοτεχνία αναζητεί συνέχεια καινούριους τρόπους έκφρασης, φανερά και κρυφά. Υπάρχουν δύο κατηγορίες αντιφρονούντων συγγραφέων. Αυτοί που ζούνε μέσα στη χώρα και ακροβατούν πάνω στο τεντωμένο σχοινί κι εκείνοι που ζουν στο εξωτερικό και δεν γυρίζουν πίσω, οπότε δεν κινδυνεύουν και ορισμένες φορές το ρίχνουν και λίγο στο αλαλούμ και γράφουν ό,τι θέλουν. Ομως κι αυτοί έχουν λαχτάρα για την πατρίδα που έχασαν. Αλλωστε έχουν έρθει και καινούριες γενιές. Αλλά αυτούς που παραμένουν στο Ιράν και υπομένουν τα δεινά, μόνο με θαυμασμό μπορούμε να τους βλέπουμε.