Sunday, August 29, 2010

Ο μικρός και ασήμαντος Τολστόι


  • ΜΑΡΤΥΡΙΑ


  • Το αυτοκριτικό ημερολόγιο του συγγραφέα του «Πόλεμος και ειρήνη»

  • ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΟΥΖΕΛΗ | Κυριακή 29 Αυγούστου 2010

«Είμαι τόσο ερωτευμένος όσο δεν πίστευα ότι θα μπορούσε κανείς να είναι» γράφει στο ημερολόγιό του, στις 12 Σεπτεμβρίου του 1862, ο 34χρονος Λέων Τολστόι. Εντεκα μέρες αργότερα, παντρεύεται τη 18χρονη Σοφία Αντρέεβνα Μπερς. Εκείνος, γόνος της ρωσικής αριστοκρατίας, είναι άνδρας με εμπειρίες, ασίγαστες εσωτερικές αναζητήσεις και φύσει αισιόδοξος. Εκείνη είναι κόρη γιατρού της αυτοκρατορικής αυλής, αναθρεμμένη με τις αξίες της οικογένειας και της παρθενίας και φύσει απαισιόδοξη. Οταν την παραμονή του γάμου ο Τολστόι της αποκαλύπτει το έντονο ερωτικό του παρελθόν, εκείνη το βρίσκει τόσο φοβερό που δεν νομίζει ότι θα το ξεπεράσει ποτέ. Περιορισμένη στην ιδιότητα της συζύγου και της μητέρας, ζει και στηρίζει την ευτυχία της στην αγάπη και στο ενδιαφέρον του συζύγου της. Ομως εκείνος, ήδη από τον πρώτο χρόνο, καταλαβαίνει ότι οι χαρές της οικογενειακής ζωής τον απομακρύνουν από τον αγώνα του για ηθική τελειοποίηση. « Είμαι μικρός και ασήμαντος », γράφει στο ημερολόγιό του το 1863, « Και το χειρότερο:αυτό συνέβη από τότε που παντρεύτηκα τη γυναίκα που αγαπώ ».

Ο γάμος τους διήρκεσε 48 χρόνια, μέχρι τον θάνατο του Τολστόι, και από αυτόν γεννήθηκαν δεκατρία παιδιά. Οι στιγμές ερωτικού πάθους, βαθιάς ψυχικής συνάφειας και αρμονικής συμβίωσης- κατά τις οποίες η Σοφία βοηθούσε τον σύζυγό της αντιγράφοντας τα χειρόγραφά του και σχολιάζοντας τα κείμενά του- εναλλάσσονταν με κρίσεις ανασφάλειας και ζήλιας από την πλευρά της κάθε φορά που ο Τολστόι,σε εποχές ασκητικού παροξυσμού, άφηνε το σπίτι για να αποσυρθεί σε ιδανικές περιοχές, ευνοϊκότερες για την ψυχική του καλλιέργεια. Ηταν δύσκολο για τη Σοφία να απαρνηθεί την πολυτέλεια και τις χαρές της ζωής στη μεγαλούπολη. Τον Τολστόι όμως η αντίφαση ανάμεσα στην άνετη ζωή του και στις επιταγές της συνείδησής του για προσφορά προς τον πλησίον, για ανακούφιση των δυστυχισμένων, τον δίχαζε βασανιστικά. Οι εντάσεις μεταξύ τους αυξήθηκαν μετά τη «θρησκευτική κρίση» του Τολστόι, κατά την οποία αποφάσισε να παραχωρήσει όλη του την περιουσία και τα έσοδα από τα συγγραφικά δικαιώματα του έργου του στον λαό της Ρωσίας. Επώδυνες συζητήσεις, διαφωνίες, αγωνία, πόνος, χωρισμοί και σμιξίματα χαρακτηρίζουν τα μισά χρόνια του γάμου τους. Στο τέλος, η Σοφία χάνει σχεδόν τα λογικά της. Επιχειρεί επανειλημμένα να αυτοκτονήσει, κατασκοπεύει τον Τολστόι, όταν αυτός λείπει ψαχουλεύει τα χαρτιά του. Εκείνος τη λυπάται αλλά και την αποστρέφεται. Το βράδυ της 28ης Οκτωβρίου του 1910 φεύγει από το σπίτι. Πεθαίνει τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, στο Αστάποβο της Περιφέρειας Ριαζάν, από πνευμονία. Η Σοφία πεθαίνει εννέα χρόνια αργότερα.

Οι σκέψεις και οι εσωτερικές διαδρομές των δύο πρωταγωνιστικών χαρακτήρων παρουσιάζονται με άμεσο τρόπο μέσα από καταγραφές στα προσωπικά τους ημερολόγια και επιστολές προς οικείους. Ενδιάμεσα, η Τατιάνα Τολστόι, ως αυτόπτης μάρτυρας, εξομολογείται το δράμα των γονιών της με ειλικρίνεια, ευαισθησία και επιείκεια που καταπλήσσουν έναν αναγνώστη με ψυχαναλυτική σκέψη. Τα τραύματα που άφησε αυτή η ταραγμένη σχέση στα παιδιά τα εικάζουμε μόνο, καθώς αυτή η πλευρά επισκιάζεται στην αφήγηση από την αγάπη για τους γονείς, τον θαυμασμό για τον πατέρα και την κατανόηση για τη μητέρα. Παρ΄ όλα αυτά, αυτό το σύντομο κείμενο δεν παύει να αποτελεί μια συγκινητική περιγραφή της ζωής «δύο ανθρώπων που ήταν τόσο κοντά ο ένας στον άλλο χάρη στην αμοιβαία αγάπη τους όσο μακριά ήταν λόγω των διαφορετικών επιθυμιών τους» και μια μαρτυρία από πρώτο χέρι για την «ιδιαίτερη περίπτωση μιας αιώνιας μάχης: τον αγώνα της δύναμης του πνεύματος με το μεγαλείο της σάρκας».
  • Η πρωτότοκη
Η Τατιάνα Λβόβνα Σουχότινα-Τολστάγια (1864-1950) ήταν η μεγαλύτερη κόρη του Τολστόι.Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Μόσχας με διάσημους δασκάλους.Εζησε στο πατρικό της σπίτι ως το 1899, όταν,συνεπαρμένη από μεγάλο έρωτα και προς μεγάλη θλίψη του πατέρα της,παντρεύτηκε τον Μιχαήλ Σεργκέεβιτς Σούκοτιν,έναν άνδρα πολύ μεγαλύτερό της,χήρο με έξι παιδιά,με τον οποίο απέκτησε μία κόρη.Το 1925 μετανάστευσε με την κόρη της στο Παρίσι και γρήγορα το σπίτι της έγινε κέντρο των ρώσων εμιγκρέδων καλλιτεχνών και διανοουμένων.Αυτό το κείμενο για τον πατέρα της γράφτηκε στα γαλλικά και πρωτοδημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 1928 στο περιοδικό «Εurope» (αρ.67).

No comments: