Thursday, November 22, 2007

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ: ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΑΜΕ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΦΩΣ!


Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη που είχα πάρει από τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο (Κροκεές Λακωνίας 1912 - 1991), λέω να την παραθέσω, με την ελπίδα ότι δεν έχει χάσει τίποτε από την εποχή εκείνη: ήταν 1η Δεκεμβρίου 1981 και τα λέγαμε στα γραφεία της "Εξόρμησης" (Χαριλάου Τρικούπη 48) και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα στις 5-6/12/1981. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος είχε κυκλοφορήσει τότε το τελευταίο βιβλίο του με τον τίτλο Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη[1]. Οι απόψεις τού δημιουργού για το έργο του παρουσιάζουν πάντοτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Απαντώντας στις ερωτήσεις μου που διστακτικά του απηύθυνα, ο ποιητής άρχισε να μου μιλάει:
Θα έπρεπε να σας πω, πριν απ’ όλα, πως αυτό το βιβλίο απασχόλησε πολύ την ψυχή μου και τη σκέψη μου. Η ταραγμένη εποχή της γενιάς μου υπήρξε πολύ μακριά. Ζήσαμε δύσκολες ώρες, αποχτήσαμε τραγικές εμπειρίες, αναζητώντας και παλεύοντας σ’ αυτό τον κόσμο. Ονειρευτήκαμε πολύ για ένα άλλο φως με το οποίο θα καταυγαζόταν η ανθρωπότητα. Προπαντός – νομίζω πως μπορώ να μιλήσω και για λογ
αριασμό των άλλων συναδέλφων μου – αγαπήσαμε αυτό τον τόπο. Χρειάστηκαν, λοιπόν, όλα αυτά για να συνειδητοποιήσουμε τη μοναδικότητά του. Όχι μόνο τη μοναδικότητα του φυσικού του περιβάλλοντος γιατί αυτή μας μάγεψε και μας έπεισε απ’ όταν ανοίξαμε τα μάτια μας. Εννοώ και τη μοναδικότητά του σα φορέα υψηλής προσφοράς προς την ανθρωπότητα. Συνειδητοποιώντας τα πεπραγμένα του πνεύματος και της αρετής του ελλαδικού χώρου, γίναμε περήφανοι και πιστέψαμε ακόμη περισσότερο στην αξία της ζωής και των αγώνων της. Αν ό,τι έγινε εδώ, γινόταν μια φορά, θα μπορούσε να ειπεί κανείς πως γινόμαστε θύματα αυταπάτης, ελπίζοντας σε μια καινούργια ελληνική αναγέννηση.

- Κι ασφαλώς ο σκοπός της «Λειτουργίας…», απ’ ό,τι έχουμε συμπεράνει, πρέπει να είναι η αφύπνιση της εθνικής μας συνείδησης και η αγάπη προς το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον…

Βεβαίως. Είμαστε υποχρεωμένοι να διατηρήσουμε την ταυτότητα αυτού του τόπου, όχι από αγωνιστικό εθνικισμό αλλά από πατριωτικό και ανθρώπινο ταυτόχρονα χρέος. Όπως βλέπετε, το πηγαίνω πιο πέρα από το «πατριωτικό». Μιλώ και για το «ανθρωπινό». Το φως δεν χρειάζεται για να επιδειχτούμε αλλά να φωτίσουμε και την ανθρωπότητα στις δύσκολες ώρες της. Ολόκληρη η ανθρωπότητα είναι, αυτή τη στιγμή, ένα πολιορκημένο Μεσολόγγι, από τα τρομακτικά όπλα της αλογιστίας κι εμείς γνωρίζουμε από εξόδους. Ξέρουμε να βγαίνουμε απ’ το σκοτάδι.

- Θα θέλαμε να μας πείτε κάτι για τη γενική σύλληψη του θέματός σας…

Προσπάθησα να κλείσω σ’ ένα κύκλο όλες τις λαμπρές στιγμές της ελληνικής ιστορίας, απ’ την αρχή της ως τα σήμερα, μια ιστορία που διακρίνεται από το πολύ αίμα κι απ’ το πολύ φως. Και θέλησα να σημάνω, με τα όσα έγραψα, ένα είδος συναγερμού που δεν προξενεί φόβο αλλά θάρρος και χαρά. Ν’ ανυψωθούμε και να ενωθούμε πάνω από τα πάθη μας. Να επικοινωνήσουμε με τις ρίζες μας και ν’ αποκτήσουμε τη συνεκτική ενότητα που μας λείπει. Σε μια συνέντευξη που μου πήρανε, τελευταία, στην ιταλική εφημερίδα «Κοριέρε ντέλα Σέρα», είπα πως αν ο κ. Παπανδρέου πετύχει την εθνική μας ενότητα, θα έχει προσφέρει τη μεγαλύτερη υπηρεσία που πρόσφερε ποτέ πρωθυπουργός σ’ αυτή τη χώρα. Νομίζω πως προς αυτή την κατεύθυνση κάτι προσφέρω με τη «Λειτουργία…» μου, που έχει πολλές ελπίδες να παρουσιαστεί στο Ηρώδειο από τον Μάνο Κατράκη και στα κέντρα του απόδημου ελληνισμού.

- Η συζήτησή μας, κύριε Βρεττάκο, οδηγεί κατευθείαν στο θέμα της ίδιας της ποίησης. Είναι φυσικό το ερώτημα: Τι ακριβώς, κατά τη δικιά σας άποψη, είναι ποίηση;

Δε νομίζω πως υπάρχει ορισμός, ο οποίος ν’ ανταποκρίνεται με κάποια, έστω και σχετική, πληρότητα, σ’ αυτό το ερώτημα. Οι διαδικασίες που προηγούνται της ποιητικής έκφρασης κρύβουν και κάποιο μυστήριo θα έλεγα γιατί συντελούνται στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής. Εκεί συναντώνται η λογική και το συναίσθημα και γεννούν το άνθος αυτό του λόγου που δεν πεθαίνει ποτέ. Ενός λόγου που υποβάλλει και επιβάλλεται. Γι’ αυτό και οι παρεξηγήσεις πάνω σ’ αυτό το θέμα είναι πολύ εύκολες. Συχνά συγχέουμε τον προχειρολόγο ρήτορα με τον ποιητή.

- Ποια μέτρα νομίζετε πως μπορεί να πάρει σήμερα η Πολιτεία για την προαγωγή των Γραμμάτων και των Τεχνών στη χώρα μας – γιατί, οπωσδήποτε, πρέπει κανείς να περιμένει περισσότερη κατανόηση από την Κυβέρνηση της Αλλαγής…

Η προσπάθεια για την ανάπτυξη των Γραμμάτων και των Τεχνών θα πρέπει ν’ αρχίσει από τη φωτισμένη παιδεία. Οι νέοι μας που θα διδαχτούν και θ’ αγαπήσουν τα Γράμματα και τις Τέχνες, με την αγάπη και το σεβασμό τους προς τους δημιουργούς, θα τους προσφέρουν τα πρώτα φτερά για την άνοδό τους σε υψηλότερα επίπεδα. Οι δημιουργοί χρειάζονται κατανόηση από το κοινό και αντικειμενική συμπεριφορά από την εξουσία απέναντί τους. Να μπουν στην πάντα τα κομματικά κριτήρια και να επεκταθούν τα προστατευτικά μέτρα που θεσπίστηκαν τα τελευταία αυτά χρόνια. Να ενοποιηθούν τα λογοτεχνικά σωματεία για να επανακτήσουν το χαμένο τους κύρος.

- Θα ήθελα να σας κάνω ορισμένες ερωτήσεις σχετικά με το βιβλίο, με την ευκαιρία της έκθεσης που γίνεται στο Ζάππειο, αλλά απ’ όσα μας είπατε μπορούμε να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας. Προϋπόθεση αποτελεί η δημιουργία ενός ευρύτερου κοινού που θα προέλθει από τους νέους μας. Αλλά γι’ αυτούς τους νέους, τη νεολαία μας, θα θέλαμε ν’ ακούσουμε τη γνώμη σας!

Έχω ένα και μοναδικό τρόπο να κάνω τις συγκρίσεις μου. Θυμάμαι τη νεολαία της εποχής μου κι όταν με επισκέπτονται ομάδες μαθητών από τα Γυμνάσια και τα Λύκεια, μόνο δάκρυα δεν μου ’ρχονται στα μάτια, αναλογιζόμενος τη στέγνια της εποχής μου. Ο δρόμος πάει καλά. Αύριο, είμαι βέβαιος πως θα έχουμε ένα νέο πνευματικό κόσμο στη χώρα μας. Τα παράθυρα ανοίγουν και η πνευματική μιζέρια παραχωρεί τη θέση της στο φως…



[1] Εκδόσεις Τρία Φύλλα, Αθήνα 1981, σελ. 48.

No comments: