Ποίηση και ποίηση

Παντελής Μπουκάλας

• Του Βασίλη Ρούβαλη 
• Η ΑΥΓΗ: 22/02/2011

* «Συμμορία των τεσσάρων (+1)» αυτοαποκαλείται η παρέα που συνυπογράφει τον τόμο «Ελεύθερη πτήση ελεύθερη πτώση» (εκδόσεις Οξύ, σ. 160, τιμή: 18,10 ευρώ) με την πρόθεση να προκαλέσει, όπως σημειώνεται από τους υπογράφοντες στο εισαγωγικό σημείωμα, μια αληθινή αναταραχή στα νενομισμένα της ελληνικής ποιητικής κοινότητας. Δύο νεότεροι (Βάσος Γεώργας, Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος), ένας παλαιότερος (Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης), ένας «αλλοδαπός» (Anthony Reynolds) και η εικαστικός Ελεάννα Μαρτίνου δηλώνουν το δικό τους παρορμητικό «παρών» με ποιήματα και απεικονίσεις ενός κόσμου πλασμένου από τη δική τους ποιητική φλόγα, αλλά και με σαφείς, τιτλοποιημένες τις αναφορές στο σύμπαν των αισθητικών επιδράσεων και προτιμήσεών τους. 

Ό,τι δηλώνεται μοντέρνο, από δεκαετία σε δεκαετία, ό,τι κεντρίζει τη δημιουργική τους διάσταση στο σύγχρονο παρόν, όπου «δεν μπορούμε παρά διαρκώς να εξυφαίνουμε όχι μονάχα αλλεπάλληλες αλλά και απανωτές συνωμοσίες ενάντια στη μη-ποιητική πραγματικότητα, ενάντια στη μη-ερωτική πραγματικότητα, ενάντια στη μη-πραγματική πραγματικότητα». Ο τόμος, μια ποιητική συλλογή σε κεφάλαια με διαφορετικές υπογραφές, διαβάζεται σε συνάρτηση με τη διάθεση των υπογραφόντων: το χιούμορ και ο στοχασμός συνυπάρχουν, όπως και η βαθύτερη αίσθηση της κατά βούληση γραφής των συγκεκριμένων ποιημάτων που, σημειωτέον, συστεγάζονται αρμονικά. Κι αυτό που κάνει ξεχωριστή εντύπωση είναι ακριβώς η τυπογραφική επιμέλεια, χάριν της οποίας αποφαίνεται, για μία ακόμη φορά, η άμεση σχέση του ποιητικού λόγου με την καλλιτεχνική προσέγγιση της σελίδας, των λέξεων και του χαρτιού.

* Η ανακοίνωση των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας περιλαμβάνει τρεις ποιητές μεταξύ των βραβευθέντων: την Κική Δημουλά για το σύνολο του έργου της, τον Γιώργο Βέη για το βραβείο χρονικού-μαρτυρίας, τον Παντελή Μπουκάλα για την ποίηση. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι επιτέλους ο θεσμός θα αποκτήσει μια νέα, «μνημονιακή» αντίληψη περί διαφάνειας και ευπιστίας: νέες θεματικές προς βράβευση, διαφορετική λειτουργία των επιτροπών, δημοσιοποιημένη διαδικασία. Διότι όλοι οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ έχουν διαμορφωμένη (μολονότι σιωπηρή) άποψη για τις κατά καιρούς επιτροπές και τα πρόσωπα που τις απαρτίζουν σε σχέση με συγκεκριμένες λογοτεχνικές, πολιτικές και άλλες παρέες στον λογοτεχνικό -συγγραφικό και πανεπιστημιακό- περίγυρο.

* Όταν η ποίηση αξιοποιείται ως καλλιτεχνική πρόταση αλλά και πολιτικό εργαλείο: οι εκδόσεις Gallimard εξέδωσαν πρόσφατα την ανθολογία «Les poetes de la Mediterranee» (στη σειρά NFR), στην οποία περιλαμβάνονται ποιήματα από 24 χώρες της Μεσογείου, με εισαγωγή του Yves Bonnefoy και επιλογή της Eglal Errera. Η επικαιροποίηση του ποιητικού λόγου στις χώρες που βρέχονται από τη Mare Nostrum θεωρείται αυτόματα επιβεβλημένη λόγω των γεγονότων στις αραβικές χώρες της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο περίφημος γαλλικός οίκος υποστηρίζει αυτή την εκδοτική προσπάθεια υπό το πρίσμα των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων στην περιοχή και, ως εκ τούτου, έχει προγραμματίσει παρουσιάσεις σε συνεργασία με τις γαλλικές πρεσβείες και τα παραρτήματα του Γαλλικού Ινστιτούτου σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Σημειωτέον, επιπλέον, ότι η Ελλάδα είναι η χώρα που «ανοίγει» την ανθολογία με ποιήματα των Τίτου Πατρίκιου, Κικής Δημουλά, Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, Μιχάλη Γκανά, Αθηνάς Παπαδάκη, Γιώργου Μαρκόπουλου, Στρατή Πασχάλη και Θανάση Χατζόπουλου (σε μετάφραση του ελληνιστή Μισέλ Βολκοβίτς).

* Μια ιδιαίτερη προσέγγιση των ομηρικών επών επιδιώκει ο Νάνος  Βαλαωρίτης, όπου επισημαίνει και αναλυτικά παρουσιάζει έναν «διάλογο» ανάμεσα στις ραψωδίες. Η μελέτη του με τίτλο «Ο Όμηρος και το Αλφάβητο» (έκδοση της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης) επικεντρώνεται στα γράμματα των ραψωδιών που αντίστοιχα εμφανίζουν κοινές θεματικές στην «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια». Αναδεικνύει την αρχιτεκτονική τους, την ιδιόμορφη οργάνωσή τους, τα δομικά στοιχεία που ταξινομούνται για να φέρουν στην επιφάνεια τις βασικές αρχές και αξίες του επικού κόσμου. Χρησιμοποιεί τη συγκριτολογική μέθοδο, όπως σημειώνεται στο προλογικό σημείωμα, για να ερμηνεύσει «την κατανομή και την ιεράρχηση των γεγονότων, τις συμμετρίες και τις αντιθέσεις μεταξύ των μερών του κάθε έπους, ενεργοποιούνται επίσης καινούργιες ανταποκρίσεις και παραλληλισμοί και ανανεώνεται, τέλος, ο διακειμενικός διάλογος των δύο επών».

* Στην ορολογία της λογοτεχνικής κοινότητας οι λέξεις «διεθνής», «παγκόσμιος», «ακαδημία», «ομοσπονδία», «ποιητές» είναι ειδικού βάρους και σίγουρα απαιτούν ανάλογη θεώρηση από τους χρήστες τους. Eτούτο τον συλλογισμό αναμοχλεύει η ανακοίνωση, μέσω του Διαδικτύου, για το 22^nd World Congress of Poets που αναμένεται να λάβει χώρα στη Λάρισα τον προσεχή Ιούνιο. Ουδείς γνωρίζει την έγκριτη υπόσταση τέτοιων εκδηλώσεων, την επισημότητα και τη δυναμική τους, όπως αναλόγως ουδείς οφείλει να αυτοχρήζεται πρέσβης ή μέντορας της ελληνικής ποίησης εντός και εκτός συνόρων όταν ήδη κάτι τέτοιο δεν του έχει ζητηθεί είτε, το χειρότερο, δεν του έχει απονεμηθεί ο συγκεκριμένος τίτλος.