Οι τιρκουάζ κάλτσες και ο δικαστής

• Μέσα από µια σειρά κειµένων ο Ουµπέρτο Εκο αναλαµβάνει να εξηγήσει απλά και διεξοδικά τον σύγχρονο κόσµο και τα σύµβολά του
• ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΥ, ΤΟ ΒΗΜΑ: 06/11/2011

Ενας δικαστής πηγαίνει να κουρευτεί φορώντας τιρκουάζ κάλτσες και επί τρεις ηµέρες γίνεται βορά στα ιταλικά media. Τα WikiLeaks επέβαλαν την ολοκληρωτική διαφάνεια. Πώς θα κινούνται πια οι µυστικές υπηρεσίες; Αξίζει να επισκεφθεί κάποιος µια έκθεση µε θησαυρούς της βασιλικής οικογένειας ή είναι προτιµότερο να δει µια έκθεση µε ένα ζευγάρι παπούτσια της Μαντόνα που δηµοπρατούνται στον οίκο Christie’s; Ποια ήταν η πρωτοπορία και πώς διαφέρει από τον πειραµατισµό; 

Ο Ουµπέρτο Eκο αναλαµβάνει σε αυτά τα «ατάκτως ερριµµένα» κείµενά του να εξηγήσει τον σύγχρονο κόσµο και τα σύµβολά του. 


Εκτός από µυθιστοριογράφος, ο Εκο έγινε γνωστός ως σηµειολόγος και µελετητής της µαζικής κουλτούρας – την οποία και δεν σνοµπάρει. Οι εξηγήσεις του είναι απλές, διεξοδικές, γεµάτες στοιχεία και αποδείξεις. Η φόρµα των κειµένων του είναι κάτι σαν τη σωκρατική µαιευτική. Αρχίζει µε ένα αδιάφορο στοιχείο για να ολοκληρώσει στο τέλος µια σύνθετη άποψη. 

Ας πούµε, µιλάει για τη velina. Ηταν το χαρτί της µουσολινικής λογοκρισίας που έβγαινε κάθε ηµέρα και έλεγε τι δεν πρέπει να αναφέρουν τα media. Σηµειώνει ότι η velina ήταν η λογοκρισία µέσω της σιωπής. Αντιστικτικά θα παρατηρήσει ότι σήµερα έχουµε τη λογοκρισία µέσω του θορύβου. Ο θόρυβος των media για τις τιρκουάζ κάλτσες ενός δικαστή µπορεί να κρύψει τη µεγάλη οικονοµική είδηση της ηµέρας. Το ίδιο συµβαίνει και στις διαφηµίσεις. Παρατηρεί ότι σπανίως θυµάται κάποιος ποια είναι η διαφορά στα κινητά των διαφόρων εταιρειών. Εκείνο που αποµνηµονεύεις είναι η ιδέα ότι χρειάζεται να έχεις κινητό. «Αυτό που πουλάει τα κινητά είναι ο θόρυβος» καταλήγει. 

Η σκέψη του είναι πάντα πολιτική, ακόµη και αν δεν διακρίνεται εξαρχής. Αναφέρεται στα WikiLeaks και διαπιστώνει διαβάζοντάς τα ότι τα περισσότερα στοιχεία που έστελναν οι πρεσβευτές στην Ουάσιγκτον ήταν παρµένα από τον Τύπο και τα κουτσοµπολιά από τις δηµοσιογραφικές παρέες. Κάποτε, γράφει ο Εκο, τις σηµαντικές ειδήσεις τις αποφάσιζαν οι κυβερνήσεις, κηρύσσοντας έναν πόλεµο, υποτιµώντας ένα νόµισµα. Τώρα ο Τύπος ή ένας χάκερ αποφασίζει ποια µυστικά θα αποκαλυφθούν και ποια όχι, ποια από αυτά θα θεωρηθούν σηµαντικές ειδήσεις και ποια όχι. Αναρωτιέται όµως σκανδαλιάρικα:«Τι θα κάνουν πια οι µυστικές υπηρεσίες των κυβερνήσεων, αφού τα πάντα µπορεί νααποκαλυφθούν; Και τι είδους υπηρεσίες προσφέρουν όταν δεν µπο ρούν να ανακαλύψουν νωρίτερα το χτύπηµα στους Δίδυµους Πύργους, αλλά γνωρίζουν µε ποια καλλονή κοιµάται ο Μπερλουσκόνι;». Πολιτική κάνει και στην απάντηση που δίνει σε έναν ταξιτζή στη Νέα Υόρκη, όταν τον ρωτάει «ποιος είναι ο εχθρός των Ιταλών;» και εκείνος απαντά«κανένας», για να σκεφθεί λίγο αργότερα ότι τελικά κατασκευάζουµε τους εχθρούς µας και καταλήγουµε, όπως έλεγε ο Σαρτρ, «ο δήµιος να είναι ο καθένας από εµάς για τους άλλους».
Ο Ουµπέρτο Εκο είναι ο σχολιαστής της καθηµερινότητας του 20ού αιώνα. Επειδή δεν έχει ανακαλυφθεί αυτός που θα τον αντικαταστήσει τον 21ο αιώνα, µπορούµε ακόµη να συµβουλευόµαστε το σπινθηροβόλο πνεύµα του.