Θριαμβεύει το παράλογο της ύπαρξης

Ζορζ Σιμενόν: το κορυφαίο ίσως «σκληρό έργο» του στα ελληνικά

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Γράφει ο Μιχάλης Μοδινός, ΤΑ ΝΕΑ, 4/2/2012

Ο Ζορζ Σιμενόν (1903-1989) αποτελεί μοναδική περίπτωση στα παγκόσμια γράμματα. Γεννημένος στη Λιέγη του γαλλόφωνου Βελγίου, εγκατέλειψε νωρίς το σχολείο και άρχισε να δημοσιογραφεί από τα 16 του, διεισδύοντας στον σκληρό, πλην συναρπαστικό, υπόκοσμο της γενέτειρας πόλης του και αργότερα του Παρισιού. Ηδη από τα 20 χρόνια του συνέγραφε πυρετωδώς λαϊκά ρομάντζα, ενώ στα 26 του κατασκευάζει τον επιθεωρητή Μεγκρέ χάρη στον οποίο κατακτά τη διασημότητα και άφθονο χρήμα. Γράφει πυρετωδώς ταξιδεύοντας στα κανάλια της Βόρειας Ευρώπης με μια μαούνα που είχε μετασκευάσει για τις ανάγκες του και αργότερα με ιστιοφόρο. Διασχίζει την Αφρική στέλνοντας ανταποκρίσεις και γράφοντας «σκληρά» - όπως τα αποκαλεί ο ίδιος - μυθιστορήματα, ενώ στη διάρκεια του Πολέμου εγκαθίσταται στη Δυτική Γαλλία από όπου εκδράμει σε μικρές πόλεις και χωριά για τις ανάγκες των μυθιστορημάτων του. Από πολύ νωρίς θεωρείται εκδοτικό φαινόμενο, κυρίως για την ευκολία με την οποία σκιαγραφεί μοναχικούς ήρωες αντλημένους από τα λαϊκά στρώματα και από ποικίλους επαγγελματικούς χώρους, αλλά και για τα ηθικά και υπαρξιακά διλήμματα που εγείρει. Μετά τον Πόλεμο, κατηγορούμενος ότι δεν εντάχθηκε στη γαλλική Αντίσταση, θα καταφύγει στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου και θα γράψει μερικά από τα καλύτερα βιβλία του.

Επιστρέφει στη γενέτειρα πόλη και αργότερα εγκαθίσταται στην Ελβετία, όπου και θα αφήσει την τελευταία του πνοή στη Λωζάννη, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο έργο με περισσότερα από 200 βιβλία και δεκάδες ταινίες βασισμένες σε αυτά.

Η ενότητα ύφους και συγγραφικών στόχων στην 60ετή συγγραφική καριέρα του Σιμενόν είναι εκπληκτική. Είτε γράφει για ευρεία κατανάλωση είτε φιλοτεχνεί τα περίφημα «σκληρά μυθιστορήματά» του έχει κανείς την αίσθηση ότι παρίσταται στην απεικόνιση της απέραντης ανθρώπινης πανίδας και των μεγάλων διλημμάτων της. Διεισδύει με μοναδική ευκολία στον ψυχισμό των ηρώων του, καταγράφει με άνεση τις συνήθειές τους, χρησιμοποιεί το τρίτο αφηγηματικό πρόσωπο όχι για λόγους αντικειμενικής παντογνωσίας αλλά για να ταυτίσει τον αφηγητή με το υποκείμενο της δράσης, ενώ παίζει διαρκώς με τον χρόνο φωτίζοντας πτυχές της ανθρώπινης κατάστασης που παρέμεναν έως τότε στο ημίφως. Είτε γράφει προπολεμικά είτε τη δεκαετία του '80 έχεις την αίσθηση ότι γίνεσαι μάρτυρας της μεγάλης ανθρώπινης τραγωδίας - της αναζήτησης της ευτυχίας εν μέσω του αγριεμένου πλήθους.

Ο Σιμενόν δεν φείδεται δυσκολιών προκειμένου να αναδείξει τις πιο απόκρυφες πτυχές της προσωπικότητας των ηρώων του, ενώ αναμετρείται με ακραίες ψυχολογικές καταστάσεις. Βιβλία όπως «Το μπλε δωμάτιο», «Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν», «45° υπό σκιάν», «Οι αρραβώνες του κυρίου Ιρ», «Ο άνθρωπος από το Αρχαγγέλσκ», «Οι άγνωστοι μέσα στο σπίτι» και το μη μεταφρασμένο στα ελληνικά «Η εξαφάνιση του κ. Μοντ» ανήκουν πλέον κατά γενική ομολογία στα αριστουργήματα της παγκόσμιας πεζογραφίας. Κανένας πια δεν μπορεί να προσποιηθεί ότι ο Σιμενόν είναι ένας απλός συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας• αντίθετα, με τα χρόνια πολλοί - όπως ο Τζον Μπάνβιλ - απορούν πώς δεν θεωρήθηκε τουλάχιστον ισότιμος ενός Καμί ή ενός Σαρτρ. Ισως η απάντηση βρίσκεται στο ότι ουδέποτε παρέστησε τον ήρωα, απορώντας μάλιστα - όντας Βέλγος - για την ευκολία με την οποία μια χώρα σαν τη Γαλλία παραδόθηκε εν μια νυκτί στους ναζί, ενώ πάντα δυσπιστούσε για το μέγεθος της γαλλικής αντίστασης.

Ο ουμανισμός του Σιμενόν μπορεί να αναζητηθεί στη διάθεση κατανόησης που επιδεικνύει ανατέμνοντας την ανθρώπινη κατάσταση σε ακραίες συνθήκες.