Οι πηγές της έμπνευσης

Του Νικου Δαββετα, Η Καθημερινή, 01/09/2012

• ΟΛΙΒΙΕ ΡΟΛΕΝ: «Τοπία καταγωγής»
• Μετάφραση: Εφη Γιαννοπούλου, Εκδόσεις «Αγρα», Σελίδες 148, τιμή 12 ευρώ

Ο Γάλλος συγγραφέας Ολιβιέ Ρολέν, κάποτε αναρωτήθηκε από πού πηγάζουν τα ποτάμια και προσπάθησε να ανέβει, πλέοντας κόντρα στο ρεύμα, μερικά από τα πιο γνωστά. Οταν όμως αναρωτήθηκε, όπως εξομολογείται, από ποιες διεργασίες της μνήμης ξεπηδούν τα λογοτεχνικά έργα, ποια μυστικά τοπία φιλοξενούν τις πηγές τους, ή κατά πόσο ο γενέθλιος τόπος ωθεί έναν φιλότεχνο νεαρό στη γραφή, καμιά απάντηση δεν είχε πρόχειρη. Από τέτοιου είδους απορίες λοιπόν γεννήθηκε και το βιβλίο του «Τοπία καταγωγής». Ως απεσταλμένος της εφημερίδας «Le Monde», επισκέφθηκε διαδοχικά πέντε πόλεις, γενέθλιους τόπους ισάριθμων γνωστών συγγραφέων, αναζητώντας τα χνάρια της παιδικής τους ηλικίας, τις πρώτες εμπειρίες, τις «άγνωστες» πηγές των λογοτεχνικών τους επιτευγμάτων.

Ετσι βρέθηκε στο Σικάγο του Ερνεστ Χέμινγουεϊ, στην Αγία Πετρούπολη του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, στο Μπουένος Αϊρες του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, στις Βρυξέλλες του Ανρί Μισό, στην Οσάκα του Γιασουνάρι Καβαμπάτα. Ενα γοητευτικό ταξίδι σε τρεις ηπείρους έχοντας, όπως γράφει, στις αποσκευές του περισσότερες τυπωμένες σελίδες και λιγότερα ρούχα.

Το ερώτημα βέβαια που γεννιέται στον καλοπροαίρετο αναγνώστη είναι τι περιμένει να ανακαλύψει ο δαιμόνιος Γάλλος από πέντε συγγραφείς που δεν βρίσκονται πια ανάμεσά μας, ούτε αυτοί ούτε οι στενοί συγγενείς τους;

Αν αναζητά κάποιο ίδρυμα ή μουσείο με ενθυμήματα, σίγουρα θα το βρει. Ολες οι πόλεις που προαναφέραμε, έχουν φροντίσει για τα άξια τέκνα τους, αν και πρόσφατα το σπίτι-μουσείο του Χέμινγουεϊ στο Οουκ Παρκ, πουλήθηκε σε ένα ζευγάρι πάμπλουτων Αμερικανών. Αρκεί όμως ένα μουσείο για να αναπλάσεις μια ολόκληρη εποχή και τις δύσκολες συνθήκες που διαμόρφωσαν τον άγουρο δημιουργό;

Ασφαλώς και όχι. Ο Ολιβιέ Ρολέν, σοφά πράττοντας, στρέφεται στον κοινωνικό περίγυρο, επισκέπτεται τα γειτονικά σπίτια και καταστήματα, τα σχολεία της περιοχής, το γηροκομείο, το διπλανό νεκροταφείο.

Αλλοτε στέκεται τυχερός, άλλοτε άτυχος.

Με επιμονή και υπομονή συναρμολογεί το πορτρέτο του καλλιτέχνη σε παιδική ηλικία, αποσπώντας από το σύγχρονο περιβάλλον της γενέτειράς του τον ήχο μιας καμπάνας ή ενός τρένου, το θρόισμα μιας φλαμουριάς, το τιτίβισμα των πουλιών, μια φράση ενός παραθεριστή ή ενός τουρίστα, τη θλίψη ενός τάνγκο, τη μυρωδιά ενός καφενείου.

Ολα αυτά βέβαια δεν είναι τα πραγματολογικά στοιχεία που θα ενθουσίαζαν τον συστηματικό βιογράφο, δεν είναι καν κάποιες αξιόπιστες μαρτυρίες, είναι όμως η αίσθηση της λογοτεχνίας, θραύσματα που μπορεί να χτυπούν την πιο ευαίσθητη χορδή του ανθρώπου, και τελικά ίσως να συναντούν σε βάθος χρόνου τις πραγματικές πηγές της μυθιστορηματικής έμπνευσης.Για τον ερευνητή Ρολέν, αρκεί να περπατήσει στο πευκοδάσος της γενέτειρας του Χέμινγουεϊ για να θυμηθεί δεκάδες σελίδες του στυλίστα Αμερικανού, όπου οι ήρωές του κοιμούνται πάνω σε ένα στρώμα από πευκοβελόνες!