Πιερ Ασουλίν: Ο Χίτλερ και ο μπάτλερ

O Mανουέλ Βαλς είναι χαρακτήρας για μυθιστόρημα, ο Φρανσουά Ολάντ δέχτηκε ένα χτύπημα κάτω από τη ζώνη, αλλά η Γαλλία παραμένει ισχυρή στον κόσμο. Ο γάλλος συγγραφέας Πιερ Ασουλίν σχολιάζει την επικαιρότητα και τη διαπλοκή του αληθινού με τη γλώσσα της λογοτεχνίας λίγες μέρες προτού επισκεφθεί την Αθήνα

• Κουζέλη Λαμπρινή, ΤΟ ΒΗΜΑ:  21/09/2014 05:45

O Πετέν του Βισύ και ο Σελίν της λογοτεχνίας, o Χίτλερ και ο μπάτλερ. Ο πύργος ενός σπουδαίου ηγεμονικού οίκου της Γερμανίας επιτάσσεται για να φιλοξενήσει μια γαλλική κυβέρνηση που πρόδωσε τον λαό της. Το Sigmaringen (Gallimard, 2014), το νέο μυθιστόρημα του Πιερ Ασουλίν, δεν είναι ένα κλασικό ιστορικό μυθιστόρημα ή μυθιστόρημα εποχής. Ανήκει σε ένα αναδυόμενο είδος που στη Γαλλία αποκαλείται άτυπα μεν, όλο και συχνότερα δε, «roman vrai». Είναι ένα «μυθιστόρημα της αλήθειας», που ζητεί να αποκαλύψει την αλήθεια στην Ιστορία ή στην ατομική και συλλογική εμπειρία και την εκφράζει με την εύπλαστη γλώσσα της λογοτεχνίας. Γνωστός στην Ελλάδα από τα μυθιστορήματά του Ξενοδοχείο Lutetia (2006), Τοπορτρέτο (2009), Οι προσκεκλημένοι (2012) και Οι βίοι του Ιώβ (2013), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πόλις, ο γάλλος βιογράφος, πεζογράφος και πρώην βιβλιοκριτικός του Monde κινείται διαρκώς μεταξύ Ιστορίας και μυθοπλασίας. «Ο ιστορικός ενδιαφέρεται για την ακρίβεια. Ο μυθιστοριογράφος για την αλήθεια. Εγώ στέκομαι στη μέση. Παθιασμένος και με την Ιστορία και με τη μυθοπλασία, θέλω να πάρω από την καθεμιά ό,τι καλύτερο προσφέρει» λέει στο «Βήμα» από το Παρίσι, μερικά εικοσιτετράωρα προτού έρθει στην Αθήνα για να συμμετάσχει στον ευρωπαϊκό λογοτεχνικό περίπατο που διοργανώνει η Ενωση Μορφωτικών Ινστιτούτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (EUNIC).

«Το "Sigmaringen" αφηγείται τη διαμονή των γάλλων συνεργατών των ναζιστών στο Ζιγκμαρίνγκεν, τον πύργο του οίκου των Χοεντσόλερν στη Γερμανία. Βασίζεται σε πραγματικά περιστατικά: την επομένη της απελευθέρωσης του Παρισιού, τα μέλη της φιλογερμανικής κυβέρνησης του Βισύ, με επικεφαλής τον στρατάρχη Πετέν και τον πρωθυπουργό Λαβάλ, μεταφέρθηκαν σ' αυτόν τον πύργο τον οποίο επέταξε χάρη τους ο Χίτλερ και παρέμειναν εκεί εννέα μήνες, από τον Σεπτέμβριο του 1944 ως τον Απρίλιο του 1945».

Την ιστορία αφηγείται ο Τζούλιους Στάιν, ο γερμανός μπάτλερ του πύργου. «Από την ώρα που είδα την τηλεοπτική σειρά "Ο Πύργος του Ντάουντον" μου γεννήθηκε η επιθυμία να γράψω ένα μυθιστόρημα επικεντρωμένο στον χαρακτήρα ενός μπάτλερ, που ακούει τα πάντα αλλά δεν μπορεί να μιλήσει για τίποτε» λέει ο Ασουλίν. Οπως και στο Ξενοδοχείο Lutetia, τον γοητεύουν τα περίκλειστα μέρη και όσα συμβαίνουν κεκλεισμένων των θυρών.

«Με εξέπληττε πάντα το γεγονός ότι, ενώ οι Γάλλοι είναι παθιασμένοι με την υπόθεση του Βισύ, δεν ενδιαφέρονται για τον επίλογο αυτής της ιστορίας, γι' αυτούς τους πρόσφυγες πολυτελείας (υπουργούς κ.τ.λ.), που άλλοι εκτελέστηκαν μετά τον πόλεμο και άλλοι, όπως ο Σελίν, φυλακίστηκαν» λέει ο Ασουλίν.

Μήπως λησμόνησαν εντελώς τον φασισμό, τους ναζιστές, τους δωσίλογους του Βισύ; Κάπως πρέπει να ερμηνεύσουμε τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που παρουσιάζουν την ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν του εθνικιστικού Εθνικού Μετώπου νικήτρια σε τυχόν επικείμενες εκλογές. «Οι Γάλλοι καθόλου δεν ξέχασαν!» αντιτείνει ο Πιερ Ασουλίν, «έχουν κατηγορηθεί μάλιστα ότι δεν μιλούν για τίποτε άλλο εκτός από αυτό, ότι κάθε συζήτηση οδηγεί στον πόλεμο, στην Κατοχή, στο Βισύ. Ο αριθμός των ειδικών αφιερωμάτων στις εφημερίδες, των εκπομπών στην τηλεόραση, των βιβλίων που έχουν γραφεί για τη Γαλλία στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι μεγάλος. Αν ζούσατε όμως στη Γαλλία, θα το βλέπατε καθαρά: το Εθνικό Μέτωπο δεν απαρτίζεται από ανθρώπους που σχετίζονται με το Βισύ, αντιθέτως με τον Φρανσουά Μιτεράν που ήταν σοσιαλιστής...».

Στη διάρκεια της έρευνάς του για το μυθιστόρημα ο Ασουλίν διαπίστωσε καθαρά ότι εκείνο που χωρίζει Γάλλους και Γερμανούς, δύο λαούς που δεν έχουν σταματήσει να πολεμούν μεταξύ τους, είναι «η διαφορετική σχέση που έχουν με την υπακοή. Οι Γερμανοί ασκούνται στην υπακοή στην εξουσία από το σχολείο, το έχει αποδώσει θαυμάσια ο Μίχαελ Χάνεκε στην ταινία του "Λευκή κορδέλα". Οι Γάλλοι έχουν μεγαλύτερη κλίση στην ανυπακοή λόγω του ατίθασου πνεύματος και της ατομικιστικής ιδιοσυγκρασίας τους».

«Εχει χαθεί κάθε πίστη στη δημοκρατία»
Αποτυπώνει η τρέχουσα πολιτική αστάθεια στη Γαλλία αυτό το ατίθασο, ανυπάκουο πνεύμα; «Είμαστε μάρτυρες μιας γενικευμένης αηδίας για την πολιτική και τους πολιτικούς λόγω του ευτελισμού της πολιτικής στον απόηχο διαφόρων σκανδάλων. Υπάρχει η επιθυμία της απομάκρυνσης από τα κοινά, η επιθυμία να κλειστεί ο καθένας στο καβούκι του. Εχει χαθεί κάθε πίστη στην εντιμότητα των κομμάτων, κάθε πίστη στη δημοκρατία. Μέσα σε όλα αυτά όμως προκύπτει και η διαπίστωση ότι μόνο το δημοκρατικό πολίτευμα και οι αξίες του αντέχουν ακόμη, και όσοι θέλουν να δράσουν οργανώνονται πάλι σε συλλογικότητες».

Μπορεί υπό αυτές της συνθήκες η άλλοτε κραταιά Γαλλία να ασκήσει ηγεμονικό πολιτικό ρόλο στην Ευρώπη; Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ενώ η διεθνής διπλωματία σχεδίαζε στο Παρίσι τη στρατηγική της ενάντια στους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, ο γάλλος πρωθυπουργός ζητούσε εκ νέου την ψήφο εμπιστοσύνης της Εθνοσυνέλευσης. Ο Νικολά Σαρκοζί εμπλέκεται στο σκάνδαλο Air Cocaine και ο Φρανσουά Ολάντ λυγίζει κάτω από τις ενοχλητικές αποκαλύψεις της Βαλερί Τριερβελέρ. «Ανεξάρτητα από τα εσωτερικά της προβλήματα, η Γαλλία δεν πρόκειται να αποποιηθεί την ευθύνη της στον κόσμο και τον διεθνή ρόλο της. Είναι σταθερά η δεύτερη χώρα στον κόσμο - μετά τις ΗΠΑ - η οποία αποστέλλει στρατιωτικές δυνάμεις στα θέατρα των πολεμικών επιχειρήσεων. Είναι αποστολή της Γαλλίας να υπερασπίσει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αν απείχε λόγω των εσωτερικών προβλημάτων της, πρώτοι εσείς θα την καταγγέλλατε» τονίζει ο Ασουλίν.

«Το βιβλίο της Τριερβελέρ ήταν ένα πολύ βρώμικο χτύπημα στον Φρανσουά Ολάντ, μια πισώπλατη μαχαιριά σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή, που αναμφίβολα θα επιταχύνει την πτώση του» είναι το μόνο σχόλιο που κάνει ο γάλλος κριτικός για το μπεστ σέλερ της πρώην συντρόφου του γάλλου προέδρου. Τον ίδιο πάντως δεν τον εμπνέει συγγραφικά ο Ολάντ. Χαρακτήρα για μυθιστόρημα θεωρεί, χωρίς δεύτερη σκέψη, τον Μανουέλ Βαλς και από τη διεθνή σκηνή τον Πάπα Φραγκίσκο.

πότε & πού:

Ο λογοτεχνικός περίπατος της EUNIC θα πραγματοποιηθεί στη Στοά του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5 και Σταδίου), το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου. Από τις 12.00 μ. ως τις 4.00 μ.μ., σε διάφορα σημεία του χώρου, έξι ευρωπαίοι συγγραφείς θα διαβάζουν κείμενά τους και θα συζητούν με τους αναγνώστες. Συμμετέχουν: Πιερ Ασουλίν (Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος), Ξαβέρ Μπάγερ (Πρεσβεία της Αυστρίας), Ντέιβιντ Χάρσεντ (Βρετανικό Συμβούλιο), Μόνικα Σαβουλέσκου (Πρεσβεία της Ρουμανίας), Νταβίντ Τόρες (Instituto Cervantes), Τεύκρος Μιχαηλίδης (Σπίτι της Κύπρου)