Οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» στην Ισπανία

Η τριλογία του Στρατή Τσίρκα θα ενταχθεί στην έγκριτη σειρά «Letras Universales» των εκδόσεων Catedra

• Του Σπυρου Γιανναρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Tετάρτη, 11 Aπριλίου 2012

ΕΚΔΟΣΗ. Μια θέση δίπλα στα κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας σε ισπανική μετάφραση, βρίσκει το έργο-σταθμός της νεοελληνικής λογοτεχνίας, «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα. Ομάδα Ισπανών μεταφραστών με επικεφαλής την Ιωάννα Νικολαΐδου εκπόνησαν μια νέα αναθεωρημένη μετάφραση της τριλογίας προκειμένου να την εντάξουν στην έγκριτη σειρά «Letras Universales» του περιώνυμου εκδοτικού οίκου «Catedra».

• Εργο επίκαιρο

«Οταν ξεκινήσαμε το εγχείρημά μας, πριν από πέντε χρόνια, θεωρούσαμε τις ”Ακυβέρνητες Πολιτείες” έργο ”επίκαιρο” καθότι, τόσο ο ιδιόρρυθμος μοντερνισμός της γραφής όσο και οι προβληματικές που προβάλλονται μέσα από τη μυθοπλασία, το καθιστούν έργο απολύτως σύγχρονο. Η οικονομική κρίση που μαστίζει και τις δύο χώρες -με τα συναφή πολιτικά, κοινωνικά, ιδεολογικά και ηθικά της παράγωγα- έχει συντείνει ώστε η επικαιρότητά του να γίνεται ακόμα πιο αισθητή», ανέφερε η κ. Νικολαΐδου. Οπως τονίζει η μεταφράστρια «η έννοια της κρίσης» αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του προβληματισμού αυτού του κατ’ εξοχήν στοχαστικού συγγραφέα. «Και κρίση ονομάζουμε», όπως προσθέτει, «τη στιγμή που ένα άτομο ή μια κοινωνία καλείται να δια-κρίνει, να αποτιμήσει, να τοποθετηθεί και να πράξει».

Ωστόσο το γεγονός ότι η πλοκή και οι ήρωες του βιβλίου παραπέμπουν σε ένα στενό ελληνικό ιστορικό πλαίσιο -τη δράση του αριστερού αντιφασιστικού κινήματος στη Μέση Ανατολή με αποκορύφωμα το κίνημα που εκδηλώθηκε στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις τον Απρίλη του ’44- θα μπορούσε να αποτελέσει πρόσκομμα για τον ξένο αναγνώστη.

«Η σειρά “Letras Universales” απευθύνεται σε ένα αναγνωστικό κοινό που, όχι μόνο δεν τρομάζει με τις υποσημειώσεις, αλλά τις αποδέχεται ευχαρίστως εφόσον διευκολύνουν την πρόσβαση στο ξένο έργο. Ετσι, συμπεριλάβαμε όσες θεωρήσαμε σκόπιμο». Η Τριλογία του Τσίρκα εντάσσεται σε μια σειρά μεγάλων μυθιστορημάτων, όπως το «Σαν τον κάβουρα» του Γκρας ή το «Περί Ηρώων και Τάφων» του Σάμπατο, που έχουν ως κεντρικό άξονα το ζήτημα της ιστορικής μνήμης: «Αυτό που θεωρώ ικανό να συγκινήσει ιδιαίτερα το ισπανικό κοινό είναι ο προβληματισμός γύρω από την την ιστορική μνήμη και την απόσταση από τους καθιερωμένους ιστορικούς λόγους και εν γένει την ιστορία ως προσωπικό βίωμα», προσθέτει η κ. Νικολαΐδου.

• Εξοικείωση με την ποίηση

Η μετάφραση ενός ελληνικού λογοτεχνικού έργου αναφοράς σε ξένη γλώσσα εγείρει το ζήτημα της παρουσίας και της θέσης της ελληνικής λογοτεχνίας στην ευρωπαϊκή και την παγκόσμια λογοτεχνία. «Το ευρύτερο ισπανικό αναγνωστικό κοινό γνωρίζει ελάχιστα τη νεοελληνική λογοτεχνία. Κάποια στρώματά του, περιορισμένης όμως εμβέλειας, είναι οπωσδήποτε εξοικειωμένα με την ποίηση του Καβάφη, και σε μικρότερο βαθμό με αυτή του Σεφέρη, του Ρίτσου –για τον οποίο έχει ανανεωθεί το ενδιαφέρον– ή ακόμα και του Ελύτη».

Μεταφράσεις πεζογραφίας

«Η εκδοτική παρουσία της νεοελληνικής πεζογραφίας είναι ακόμα περιορισμένη και οι μεταφραστές της ελληνικής δυσκολεύονται να πείσουν τους Ισπανούς εκδότες για τις προτάσεις τους. Παρ’ όλα αυτά τα τελευταία χρόνια η παρουσία μεταφρασμένης ελληνικής πεζογραφίας έχει εμπλουτισθεί. Εκτός από τον Καζαντζάκη – σύντομα οι “Ακυβέρνητες Πολιτείες” θα συνοδεύονται από το Καπετάν Μιχάλη στον κατάλογο της “Letras Universales” – έχουν μεταφραστεί σε έγκυρους εκδοτικούς οίκους ορισμένα έργα ορόσημα (Η Φόνισσα, Πάπισσα Ιωάννα, Λωξάντρα, Ματωμένα Χώματα, Το τρίτο Στεφάνι, Η μητέρα του Σκύλου...), καθώς και μεμονωμένα έργα σύγχρονων πεζογράφων. Εξαίρεση αποτελούν τα βιβλία του Πέτρου Μάρκαρη, τα οποία κατέχουν μια σταθερή και περίοπτη θέση στον ισπανικό λογοτεχνικό χώρο». Η κυκλοφορία του αριστουργήματος του Τσίρκα στα ισπανικά αποτελεί παράδειγμα εκμετάλλευσης της κρίσης προς όφελός μας: Την ώρα που τα φώτα της δημοσιότητας που είναι στραμμένα επάνω μας μπορούμε να προβάλουμε τους λογοτεχνικούς και πολιτιστικούς θησαυρούς μας.