Εκδοχές ζωής μετά θάνατον

[Της Χριστινας Σανουδου, Η Καθημερινή, 14/1/2012].
David Eagleman «Sum: Σαράντα ιστορίες από την άλλη ζωή». Μετάφραση: Τρισεύγενη Παπαϊωάννου. Εκδόσεις Οκτώ, σελ. 120.
Τι μας περιμένει όταν αφήνουμε τούτο τον κόσμο; Αν υπάρχει παράδεισος, πόσο διαφέρει τελικά από την επίγεια πραγματικότητα; Και τι θα συνέβαινε αν κατορθώναμε να νικήσουμε τον θάνατο με τη βοήθεια της τεχνολογίας; Αυτά και πολλά ακόμα υπαρξιακά ερωτήματα επιχειρούν να «απαντήσουν» οι 40 ιστορίες του νευροεπιστήμονα David Eagleman, εμπνευσμένες από επιστημονικές θεωρίες, αρχαίους μύθους, αλλά και πτυχές της σύγχρονης καθημερινότητας. Διατυπώνοντας τις ιδιοφυείς και ανατρεπτικές υποθέσεις του με εξαιρετικά εύληπτο τρόπο, ο συγγραφέας μάς καλεί να αφήσουμε πίσω τις προκαταλήψεις μας και να αναλογιστούμε τι μορφή μπορεί να έχει η μετά θάνατον ζωή. Μήπως αναβιώνουμε όλες μας τις εμπειρίες με διαφορετική σειρά; Εχουμε τη δυνατότητα να επιστρέψουμε με ό,τι μορφή θέλουμε; Εμφανιζόμαστε ως κομπάρσοι στα όνειρα των ζωντανών, αναβιώνουμε όλες μας τις εμπειρίες με διαφορετική σειρά ή μήπως μεταμορφωνόμαστε σε προσομοιώσεις του εαυτού μας, βασισμένες σε στοιχεία από τις πιστωτικές μας κάρτες;
«Sum» είναι ο τίτλος του πρωτότυπου βιβλίου, που αγγίζει με χιούμορ ένα διαχρονικό και πανανθρώπινο ζήτημα, χωρίς να ισχυρίζεται ότι κατέχει αδιαμφισβήτητες αλήθειες - εκτός, ίσως, από το γεγονός ότι το μόνο χειροπιαστό «θαύμα», στο οποίο σίγουρα έχουμε πρόσβαση, δεν είναι η αιωνιότητα αλλά η θνητή ζωή στο εδώ και τώρα. Το μόνο βιβλίο φαντασίας, που συμπεριλήφθηκε στη λίστα του περιοδικού New Scientist για τους καλύτερους τίτλους του 2009 αποσκοπεί, σύμφωνα με τον συγγραφέα του, στο «να μας ενθαρρύνει να είμαστε πάντα ανοιχτοί σε νέες ιδέες».
Οταν πεθαίνουμε σε έναν από τους φανταστικούς κόσμους του Eagleman, ανακαλύπτουμε πως δεν είμαστε παρά προηγμένα ρομπότ, που σχεδίασαν εξωγήινα όντα με στόχο την εκτέλεση πολύπλοκων υπολογισμών ή τη συλλογή πληροφοριών για τον πλανήτη μας. Εναλλακτικά, δεν αποκλείεται να χρησιμεύουμε αποκλειστικά για τη διαιώνιση κάποιων μικροοργανισμών. Στον παράδεισο- που ενίοτε θυμίζει κόλαση- ερχόμαστε αντιμέτωποι με διάφορες εκδοχές του εαυτού μας, συνυπάρχουμε με χαμένα πράγματα, ξεχασμένες ιδέες, ακόμα και νεκρούς θεούς, ή ζούμε σε μία πόλη με μόνους κατοίκους τα πρόσωπα που θυμόμαστε. Μας πληροφορούν ότι ο θεός διαβάζει και ξαναδιαβάζει τον Φρανκεστάιν, συνεπαρμένος από την ιδέα ότι κάθε δημιουργός είναι ανίσχυρος μπροστά στο δημιούργημά του, ότι έχει παραγκωνιστεί από μία ομάδα φιλόδοξων αγγέλων ή ότι έχει εγκαταλείψει τον παράδεισο, όπου πλέον μαίνονται αιματηρές μάχες.
Μολονότι επιφανειακά ψυχαγωγούν τον αναγνώστη, οι ιστορίες κρύβουν βαθύτερες ηθικές προεκτάσεις: Οταν η ιατρική προοδεύει τόσο, ώστε να παρατείνει επ' άπειρον τη ζωή, οι άνθρωποι χάνουν κάθε κίνητρο για δημιουργία, οι προηγμένοι «συλλέκτες πληροφοριών για τη Γη» προτιμούν να συλλέγουν πληροφορίες ο ένας για τον άλλο, ενώ όσοι διδάσκονται τις αλήθειες του σύμπαντος παραμένουν πεισματικά προσκολλημένοι στις παλιές τους αντιλήψεις. Και, όταν όλοι ανεξαιρέτως κερδίζουν μία θέση στον παράδεισο, συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται στην κόλαση.