Ο «Οδυσσέας» του Τζέιμς Τζόις (και ο Λεοπόλδος Μπλουμ) γίνονται 90 ετών

[Της Ολγας Σελλα, Η Καθημερινή, 14/1/2012]. Ηταν 2 Φεβρουαρίου του 1922, όταν κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Shakespeare and Company ένα βιβλίο που καθόρισε τη λογοτεχνία του 20ού αιώνα, τη μορφή και τη δομή του μυθιστορήματος: ο «Οδυσσέας» του Τζέιμς Τζόις, ο οποίος συμπτωματικά εκείνη την ημέρα γιόρταζε τα 40 του χρόνια. Δεν είναι η μόνη ημερομηνία που συνδέει την προσωπική ζωή του συγγραφέα με ημερομηνίες–ορόσημα του Οδυσσέα. Οπως η Bloomsday, η 16η Ιουνίου του 1904, κατά την οποία παρακολουθούμε στις σελίδες του «Οδυσσέα» τη ζωή του κεντρικού ήρωα του βιβλίου, του Λεοπόλδου Μπλουμ. Ακριβώς την ίδια μέρα ο Τζόις γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του, τη Νόρα Μπάρνακλ.

Η ιστορία του μυθιστορήματος είναι αρκετά σύνθετη. Ο Τζόις άρχισε να γράφει τον «Οδυσσέα» γύρω στο 1914. Το μυθιστόρημα αρχικά δημοσιεύτηκε σε συνέχειες (από τον Μάρτιο του 1918 ώς τον Δεκέμβριο του 1920) στο περιοδικό The Little Revue, συνδιευθυντής της οποίας ήταν ο Εζρα Πάουντ, στενός φίλος και θαυμαστής του Τζόις. Ομως, λόγω της τολμηρής γλώσσας του και της ασυνήθιστης δομής του, κανείς εκδότης δεν αναλάμβανε την έκδοσή του. Το τόλμησε η οξυδερκής Σύλβια Μπιτς και από τότε οι αναγνώστες μπορούν να διαβάζουν τα δεκαοκτώ κεφάλαια του βιβλίου (δομή που παραπέμπει στην «Οδύσσεια» του Ομήρου) και τη ζωή του μεσήλικου κύριου Μπλουμ, αλλά και του νεαρού Στήβεν Ντένταλους, οι οποίοι ανασυνθέτουν και επανεξετάζουν μέσα στους συλλογισμούς τους όλα τα προβλήματα που θίγει ο Ομηρος.

Ο σύγχρονος αναγνώστης παρακολουθεί τις διαφορές και τις ομοιότητες του μύθου, τις ανατροπές του και συγκρίνει τον σύγχρονο κόσμο με τον κλασικό, αναζητώντας τις ηθικές και τις πνευματικές αξίες της σύγχρονης ζωής.

Είκοσι δύο χρόνια πριν, το 1990, ο «Οδυσσέας» μεταφράστηκε στα ελληνικά για πρώτη φορά (από τον Σωκράτη Καψάσκη) και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος. Τις προηγούμενες μέρες, οι εκδόσεις Κέδρος κυκλοφόρησαν μια νέα επετειακή έκδοση του «Οδυσσέα», με σκληρό εξώφυλλο, πάντα σε μετάφραση Σωκράτη Καψάσκη.

Ισως ειδικά αυτήν την εποχή να είναι ευκαιρία να διαβάσουμε ένα έργο που έφερε επανάσταση στην τεχνική της αφήγησης, αλλά και να κάνουμε, ως αναγνώστες του 21ου αιώνα, τη σύγκριση ανάμεσα στις αξίες του κλασικού κόσμου με τον σημερινό, όπως έκαναν ο Λεοπόλδος Μπλουμ και ο Στήβεν Ντένταλους.