Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου του Εδιμβούργου

• Συγγραφείς-περφόρμερ και η επιστροφή του ογκώδους μυθιστορήματος είναι οι νέες τάσεις στον χώρο του βιβλίου
• Κουζέλη Λαμπρινή, ΤΟ ΒΗΜΑ:  20/08/2013

Tριάντα χρόνια λειτουργίας γιορτάζει εφέτος το Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου του Εδιμβούργου. 

Αύγουστος, Εδιμβούργο. Εκεί, στο Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου του Εδιμβούργου, δίνουν κάθε χρόνο από το 1983 ετήσιο ραντεβού συγγραφείς, εκδότες, μεταφραστές, όλοι οι άνθρωποι του βιβλίου γενικά, αλλά και ηθοποιοί, μουσικοί και κάθε λογής καλλιτέχνες. Ο θεσμός κλείνει εφέτος 30 χρόνια λειτουργίας. Ξεκίνησε ως γιορτή του βιβλίου που διεξαγόταν δύο φορές τον χρόνο και εξελίχθηκε σε μείζον ετήσιο βιβλιακό γεγονός που καταλαμβάνει συνήθως τις τρεις τελευταίες εβδομάδες του Αυγούστου με πολλές παράλληλες εκδηλώσεις μέρα και νύχτα σε όλη την πόλη. Εκεί θα συναντήσει κανείς από την Τόνι Μόρισον των Νομπέλ ως την Τζ. Κ. Ρόουλινγκ των δισεκατομμυρίων δολαρίων, από τον πρώην αμερικανό αντιπρόεδρο και οικολόγο Αλ Γκορ ως την αυστραλή φεμινίστρια Ζερμέν Γκριρ, από εκεί πέρασαν ο Χάρολντ Πίντερ και η Σούζαν Σόνταγκ, εκεί βρέθηκαν εφέτος ο Τζον Μπάνβιλ, ο Κολμ Τόιμπιν, η Μπάρμπαρα Άτγουντ, ο Σάλμαν Ράσντι, ο Ντέιβιντ Σεντάρις, ο Ίαν Ράνκιν, η Ρουθ Ρέντελ κ.ά.

Πιο χαλαρό από την απαιτητική και ανταγωνιστική Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης, πιο «καλλιτεχνικό» από την επαγγελματική Διεθνή Έκθεση Βιβλίου του Λονδίνου, το φεστιβάλ σημαδοτοδεί το τέλος του καλοκαιριού και συνάμα το τέλος μιας εκδοτικής σεζόν, είναι ευκαιρία για διακοπές, για συγχρωτισμό, για συζητήσεις για τη λογοτεχνία, την κουλτούρα και την πολιτική, για αναγνώσεις και ανταλλαγή ιδεών σε μια ατμόσφαιρα δημιουργικής ραστώνης. Ένα μεγάλο πανηγύρι του βιβλίου χάρη στο οποίο το Εδιμβούργο κατέκτησε τον τίτλο της πρώτης Πόλης της Λογοτεχνίας της UNESCO το 2004.

Στο Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου του Εδιμβούργου δεν περιμένουμε μεγάλες αποκαλύψεις για νέα βιβλία και εκδοτικές μετεγγραφές, ούτε για τις νέες τεχνολογίες που εισβάλλουν στον χώρο της εκδοτικής παραγωγής. Η διάρκειά του πριμοδοτεί τον παράγοντα άνθρωπος και τις συναντήσεις των συγγραφέων με τους αναγνώστες και προσφέρεται για κοινωνιολογικού τύπου παρατηρήσεις.

Ο συγγραφέας-περφόρμερ

Αυτό που προκύπτει μέχρι στιγμής από το εφετινό φεστιβάλ, που διεξάγεται από τις 10 ως τις 26 Αυγούστου και η επισκεψιμότητά του αναμένεται να ξεπεράσει τις 200.000 άτομα, είναι η ζήτηση για ένα νέο είδος δημιουργού, για τον συγγραφέα-περφόρμερ. Αυτό διαπιστώνουν οι διοργανωτές του φεστιβάλ, όπως γράφει ο βρετανικός Guardian, οι οποίοι βλέπουν ότι το κοινό είναι διατεθειμένο να πληρώσει εισιτήριο 23 στερλινών προκειμένου να ακούσει τον Ντέιβιντ Σεντάρις να μιλάει. Με την ίδια προθυμία πλήρωσε εισιτήριο για να ακούσει την Βαλ ΜακΝτέρμιντ, συγγραφέα μυθιστορημάτων μυστηρίου, και την εθνική ποιήτρια της Σκωτίας Λιζ Λόχεντ.

Ο κωμικός Τόμι Σέπαρντ, πρώην γενικός γραμματέας του Εργατικού Κόμματος της Σκωτίας, και υπεύθυνος για μια σειρά εκδηλώσεων στο εφετινό φεστιβάλ δίνει τη δική του ερμηνεία: «Η εποχή των πολιτικών συγκεντρώσεων και των διαμαρτυριών σιγά σιγά παρέρχεται και τη θέση της παίρνει η ανάγκη για δημόσιες ομιλίες που είναι εμβριθείς μεν, απολαυστικές δε». Η ΜακΝτέρμιντ υποστηρίζει ότι τη ζήτηση για τους συγγραφείς-περφόρμερ την έχουν προκαλέσει τα social media: «Έχει αυξηθεί η προσβασιμότητα των αναγνωστών στη ζωή των συγγραφέων μέσα από site όπως το Twitter, πράγμα που αυξάνει την περιέργειά τους να τους δουν και να τους ακούσουν από κοντά. Είναι κοινός τόπος πλέον: η καλλιέργεια μιας ασώματης ζωής στον εικονικό χώρο συνοδεύεται από την αυξανόμενη επιθυμία για περισσότερη πρόσωπο με πρόσωπο ζωντανή επαφή σε θέατρα, συνέδρια, φεστιβάλ κτλ.»

Η επιστροφή του πολυσέλιδου μυθιστορήματος

Τα βιβλία που συζητήθηκαν πολύ στο εφετινό φεστιβάλ ήταν το ογκώδες μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Πις Red or Dead (Faber and Faber, 720 σελίδες) και τα ακόμη ογκωδέστερα μυθιστορήματα και υποψήφια για το εφετινό Μπούκερ The Luminaries (Little, Brown and Company, 832 σελίδες) της Έλινορ Κάτον και το πολιτικό θρίλερ του Ρίτσαρντ Χάουζ The Kills (Picador, 1002 σελίδες). Μυθιστορήματα πολυσέλιδα, όχι όμως πλαδαρά και άμοιρα λογοτεχνικών αξιώσεων τύπου «ροζ λογοτεχνίας» και θρίλερ της σειράς, αλλά κείμενα απαιτητικά που φλερτάρουν με την πρωτοποριακή γραφή.

Ποια είναι η εξήγηση για την επιστροφή στο πολυσέλιδο μυθιστόρημα α λα 18ο και 19ο αιώνα; Η οικονομική ύφεση, υποστήριξαν ορισμένοι, η οποία, όπως έχει δείξει η Ιστορία, ευνοεί συνήθως το εντυπωσιακό θέαμα και θέματα που κάνουν το μυαλό μας να ξεφεύγει και όχι την ενδοσκόπηση, όπως για παράδειγμα οι λαμπερές χολιγουντιανές κινηματογραφικές παραγωγές της δεκαετίας του 1930, την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης. Και το μεγάλο σύνθετο μυθιστόρημα είναι ένας τύπος θεάματος.

Μια άλλη ερμηνεία ήταν ότι τα ογκώδη βιβλία λογοτεχνίας -βεβαίως μιλάμε για μυθιστορήματα- ανεβάζουν την αυτοπεποίθηση του αναγνώστη καθώς αισθάνεται ότι έχει εκπληρώσει έναν άθλο καταφέρνοντας να διαβάσει ένα μεγάλο βιβλίο - πράγμα σημαντικό στην εποχή μας που ο αναγνώστης έχει ανάγκη να νιώσει ότι ελέγχει κάτι στην καθημερινότητά του και ότι είναι ικανός για μικρά κατορθώματα!