Πέθανε ο σέρβος συγγραφέας και πολιτικός Ντόμπριτσα Τσόσιτς

• Από παρτιζάνος κομμουνιστής έγινε θεωρητικός του σερβικού εθνικισμού

Μπέκος Γρηγόρης, ΤΟ ΒΗΜΑ:  19/05/2014

Ο Ντόμπριτσα Τσόσιτς διετέλεσε και πρόεδρος (1992-1993) της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας

Σε ηλικία 92 ετών πέθανε στο Βελιγράδι, την Κυριακή 18 Μαΐου, ο σέρβος συγγραφέας και πολιτικός Ντόμπριτσα Τσόσιτς που διετέλεσε και πρόεδρος (1992-1993) της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Από παρτιζάνος κομμουνιστής στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου κατέληξε να χαρακτηριστεί θεωρητικός «πατέρας» του σερβικού εθνικισμού. Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα ο ίδιος, άσκησε τεράστια επιρροή στην πολιτική και ιδεολογική περιπέτεια των Βαλκανίων στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα.

Γεννήθηκε το 1921 στο Βέλικα Ντρένοβα, πλησίον της πόλης Κρούσεβατς, από αγροτική οικογένεια. Έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας το 1939 και συμμετείχε στο αντιναζιστικό αντάρτικο από το 1941 ως το 1945. Συνδέθηκε έκτοτε στενά με τον ηγέτη Ιωσήφ Μπροζ Τίτο. Μετά την απελευθέρωση έγινε αρχισυντάκτης του περιοδικού «Νέος Μαχητής» και εξελέγη βουλευτής στη βουλή της Σερβίας και της Γιουγκοσλαβίας.

Το 1968 ο Τσόσιτς συγκρούστηκε με το Κομμουνιστικό Κόμμα για ιδεολογικούς λόγους και αποχώρησε από το κόμμα, αντιπολιτευόμενος ενεργά τον Τίτο. Στην Κεντρική του Επιτροπή μάλιστα είχε θέσει ευθέως ζήτημα αφανισμού του σερβικού έθνους στο Κόσοβο από την αύξηση του αλβανικού πληθυσμού στην περιοχή. Στην τελετή υποδοχής του στην Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών της Γιουγκοσλαβίας, το 1970, είπε ότι «το σερβικό έθνος κερδίζει τους πολέμους αλλά χάνει σε περιόδους ειρήνης». Τότε άρχισαν οι απαγορεύσεις στην κυκλοφορία βιβλίων του: Δύναμη και ανησυχία (1971) και Πραγματικό και εφικτό (1982).

Ο ίδιος δημιούργησε το 1984 την Επιτροπή για την Υπεράσπιση της Ελευθερίας της Σκέψης και του Λόγου. Υπήρξε πρόεδρος της μοναδικής τέτοιου είδους επιτροπής στη Γιουγκοσλαβία πριν από την αιματηρή διάλυσή της. Γύρω του, γύρω από τον «πατέρα του σερβικού έθνους» όπως τον αποκάλεσαν, οργανώθηκε η αντιπολίτευση, φιλόσοφοι της ομάδας «Πράξις» και άλλοι διανοούμενοι. Εξαιτίας αυτού ο Τσόσιτς ήταν αποκλεισμένος επί είκοσι χρόνια από τον πολιτικό βίο της Γιουγκοσλαβίας και είχε τεθεί υπό αστυνομική επιτήρηση.

Ο Τσόσιτς επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο στα τέλη της δεκαετίας του 1980 - με τη Γιουγκοσλαβία σε φάση προχωρημένης διάλυσης - και το όνομά του συνδέθηκε με την ιδέα της «Μεγάλης Σερβίας» και της ένωσης των εδαφών (σε Κροατία και Βοσνία) στα οποία κατοικούσαν Σέρβοι. Με δική του πρωτοβουλία μάλιστα δημιουργήθηκε στο Σερβικό Δημοκρατικό Κόμμα τόσο στην Κροατία όσο και στη Βοσνία - ο ίδιος ο Τσόσιτς πρότεινε να τεθεί επικεφαλής στο τελευταίο ο Ράντοβαν Κάρατζιτς.

Την ίδια περίοδο ο Τσόσιτς συνέβαλε με τις απόψεις του στην άνοδο του εθνικιστική σέρβου ηγέτη Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στην εξουσία. Το 1992 ο Τσόσιτς εξελέγη πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας (Σερβία και Μαυροβούνιο) με τη στήριξη του Μιλόσεβιτς αλλά σύντομα ανετράπη εξαιτίας της πολιτικής τους σύγκρουσης, η ομοσπονδιακή βουλή τον καθαίρεσε. Στα τέλη της ζωής του ο Τσόσιτς τάχθηκε με όσους υποστήριξαν την ευρωπαϊκή προοπτική της Σερβίας.

Ο Ντόμπριτσα Τσόσιτς υπήρξε επί τρεις δεκαετίες ο πλέον πολυδιαβασμένος σέρβος συγγραφέας και τιμήθηκε με το πιο σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία της Σερβίας και της Γιουγκοσλαβίας. Στην ελληνική γλώσσα κυκλοφορεί ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του «Η εποχή της εξουσίας» (Καστανιώτης, 2002) που βασίστηκε σε αληθινά γεγονότα.

Σε αυτό το μυθιστόρημα που διαδραματίζεται το 1948, αμέσως μετά τη σύγκρουση Τίτο - Στάλιν, ο ήρωας Ιβάν Κάτιτς φυλακίζεται για τρίτη φορά στη ζωή του σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Οι δεσμοφύλακες όμως αυτή την φορά δεν είναι εχθροί αλλά οι ίδιοι του οι σύντροφοι με τους οποίους πριν από τρία χρόνια γιόρταζε την απελευθέρωση και προσδοκούσαν ένα «ευτυχισμένο μέλλον». Σ

το Γυμνό Νησί - πρόκειται στην πραγματικότητα για το Γκόλι Ότοκ, ένα νησάκι της Αδριατικής στο οποίο ο Τίτο έστειλε χιλιάδες συμπαθούντες της Κομινφόρμ μετά τη ρήξη με τη Σοβιετική Ένωση, όπου, βεβαίως, βασανίστηκαν άγρια - ο ήρωας Ιβάν θα βιώσει την υπαρξιακή ισοπέδωση και το ανελέητο πρόσωπο του σταλινισμού.