Δυτικός Άνεμος: Ανδρέας Μήτσου: «Ανήκουμε στην Ανατολή. Και καλά κάνουμε…»

Tuesday, April 4, 2017

Ανδρέας Μήτσου: «Ανήκουμε στην Ανατολή. Και καλά κάνουμε…»

https://www.timesnews.gr

Μπορεί «οι μάζες να μην διακρίνονταν ποτέ για την προσήλωσή τους στα Γράμματα», μας λέει ο πεζογράφος Ανδρέας Μήτσου, όμως θα ήταν απαραίτητο να κατανοήσουν ότι «η λογοτεχνία, η τέχνη ευρύτερα, είναι η μόνη ανατρεπτική δύναμη. Φέρει σ’ επαφή και συνάντηση με τον αυθεντικό εαυτό, παρηγορεί και δίνει άφεση. Δημιουργεί τον ενσυνείδητα αντιστασιακό άνθρωπο»!!! Μακάρι να γινόταν αυτό γιατί τότε θα ήταν ευκολότερη μια επανάσταση που θα ανέτρεπε ό,τι εμποδίζει σήμερα να προχωρήσει η κοινωνία που είναι πεδικλωμένη στη μέγγενη εκείνων που την εκμεταλλεύονται. Αφού σήμερα «κινδυνεύουμε απόλυτα και από τη μόλυνση του περιβάλλοντος και από τις τροφές και προπαντός απ’ αυτούς που μας κυβερνούν».

Κι αυτοί που μας κυβερνούν μάλλον δεν επιτρέπουν η κοινωνία να γίνει καλύτερη! Επιπλέον, επειδή στις μέρες μας ο κόσμος υποφέρει από την οικονομική κρίση προκύπτει κι ένα εύλογο ερώτημα για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους συνανθρώπους. Ο συγγραφέας μας μιλάει απερίφραστα: «Ναι στην αλληλεγγύη, όχι στην φιλανθρωπία…»! Κι αυτό που χωράει αντίθετες απόψεις είναι η θέση του για το πού ανήκει η Ελλάδα: «Ανήκουμε στην Ανατολή. Και καλά κάνουμε…». Κι ακόμη για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης: «Τίποτε το ενωμένο δεν επιβιώνει. Διασπάται πάντα στο ξεχωριστό και ιδιαίτερο. Το μοναδικό…»

Όμως ας διαβάσουμε προσεκτικά τη συνέντευξη που μας έδωσε:

Το 2008 ένας κριτικός είχε γράψει ότι ο αγαπημένος συγγραφέας του κοινού υπήρξε αποδεδειγμένα ο “δύσκολος” Ανδρέας Μήτσου, με τη νουβέλα του Ο κύριος Επισκοπάκης. Όμως όπως διαπιστώθηκε στην πορεία ήσασταν και ο αγαπημένος των κριτικών. Πώς νιώθετε;

Ο καθένας μας αγαπά ό,τι τον εμπεριέχει. Ό,τι τον οδηγεί προς την αυθεντική φύση του. Ο δημιουργός έχει απόλυτη ανάγκη την αγάπη του όμορου αναγνώστη. Μεγαλύτερη ωστόσο ανάγκη, έχει να αγαπά ο ίδιος.

Εξάλλου έχετε τιμηθεί και με βραβεία, που κατά τεκμήριο αποτελούν και την απόδειξη της πεζογραφικής σας δεινότητας…

Τα βραβεία εκφράζουν την αισθητική επάρκεια και το βάθος εκείνων που κρίνουν. Έτσι, άμα σε βραβεύσει κάποιος «άξιος», να καταλάβει εννοώ, να εννοήσει τις σιωπές και τους υπαινιγμούς της γραφής, τότε το βραβείο αξίζει. Εάν βραβευτεί ένα κακό βιβλίο, δεν ωφελεί, βλάπτει τον συγγραφέα. Αντίθετα, ο δίκαιος έπαινος έχει ευεργετικά αποτελέσματα. Όσοι συγγραφείς λένε πως δεν ενδιαφέρονται για βραβεία, είναι υποκριτές. Αλλιώς δεν θα εξέδιδαν.

Τι σας απασχολεί περισσότερο: η γνώμη του κοινού ή η γνώμη των κριτικών;

Το κοινό είναι μια άμορφη οντότητα. Απρόσωπη. Με νοιάζει και με καίει η γνώμη και η κριτική αποτίμηση όσων είναι μυημένοι στη λογοτεχνία. Γιατί η κάθε τέχνη απαιτεί μύστες και μυημένους.

Για να σταθώ λίγο στο τελευταίο βιβλίο σας, την Αλεξάνδρα, είδα ότι εξυμνήθηκε από το σύνολο των κριτικών. Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του Βιβλίου;

Η λύπη για το γεγονός πως το κορμί μας δεν χαϊδεύεται, δεν αγαπιέται, όσο θα του άξιζε. Ο φόβος μας ν’ αγαπήσουμε.

Για ποιο λόγο θα έπρεπε να προτείνω το βιβλίο σας αυτό στους αναγνώστες μας;

Γιατί μπορεί να τους αποπλανήσει και να τους μεταφέρει σε πιο αληθινούς κόσμους. Έτσι μου φαίνεται εμένα.

Γενικώς, είστε ευχαριστημένος από την αποδοχή του βιβλίου σας από το κοινό;

Πολλοί αγαπάνε την Αλεξάνδρα. Πολύ περισσότεροι δεν την έχουν ανακαλύψει. Η μισή ντροπή δική μου.

Σε τι μπορεί να μας βοηθήσει η λογοτεχνία σήμερα – σε μια εποχή βαρβαρότητας;

Η λογοτεχνία, η τέχνη ευρύτερα, είναι η μόνη ανατρεπτική δύναμη. Φέρει σ’ επαφή και συνάντηση με τον αυθεντικό εαυτό, παρηγορεί και δίνει άφεση. Δημιουργεί τον ενσυνείδητα αντιστασιακό άνθρωπο.

Σας αρέσουν τα ταξίδια – ποιο είναι το αγαπημένο σας ταξίδι;

Όχι. Τα πιο ωραία ταξίδια μου σε τόπους που αναστενάζει ακόμα ένας έρωτάς μου. Γιατί ο τόπος κρύβει τον νόστιμο χρόνο μας. Το πρόσωπο που αγαπάμε.

Πoιo μέρoς αγαπάτε ιδιαίτερα;

Το γενέθλιο τόπο μου, την Αμφιλοχία. Εκεί παραμένω νέος, όμορφος, γεμάτος προσδοκίες για το μέλλον.

Ποια θεωρείτε ως την πιο υπερτιμημένη αρετή;

Την εξυπνάδα. «Όσο κερδίζω σε πλάτος, το χάνω σε βάθος», θυμίζω τον Σεφέρη. Οι έξυπνοι κινούν με ταχύτητα μεγάλη τα δεδομένα τους. Δεν αποζητούν νέες, καινούργιες θεάσεις των πραγμάτων. Οι έξυπνοι εφησυχάζουν στις βεβαιότητές τους. Με αυτές ακκίζονται.

Πoια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα μεγαλύτερα πρoβλήματα της ελληνικής κoινωνίας;

Η απώλεια της ταυτότητάς μας, η γενικευμένη αλλοτρίωση της συναίσθησής μας. Μία απόλυτη ευκολία και χύμα καθημερινότητά μας.

Σας ενδιαφέρει η πoλιτική;

Ναι. Παραμένω ένα πολιτικό ον, με λογική αντισυμβατική. Έτσι, θέλω να πιστεύω.

Τι γνώμη έχετε για τους πολιτικούς;

Τη χειρότερη. Ελπίζω να αυτοκτονήσει κάποιος, όπως συνέβαινε παλιά, μπας και τους ξεπλύνει λίγο. Τους αποκαθάρει.

Αγαπάτε το θέατρο;

Ναι. Περισσότερο, σήμερα πια, τον κινηματογράφο.

Ποια είναι η θέση της τέχνης στην εποχή μας;

Την πολεμούν, την μεταλλάσσουν, της αλλάζουν βίαια μορφή. Γίνεται υπηρέτης της κρατικής λογικής και της αποϊδεολογικοποιημένης αισθητικής.

Μήπως η τέχνη κινδυνεύει να απομονωθεί εξαιτίας της τηλεόρασης και συνεπώς μήπως πρέπει να αναζητήσει καινούργιες μορφές και να επανεξετάσει την κοινωνική λειτουργία της;

Αυτός, ο εμπρόθετος προβληματισμός, καταστρέφει την Τέχνη. Αυτή αφ’ εαυτής μεταβάλλεται, παίρνει νέες μορφές, δημιουργεί νέες πραγματικότητες και αλήθειες, ερήμην των προθέσεων. Η Τέχνη δεν λέει, είναι. Πάντα στον ίδιο ρόλο, αφού και εμείς στους αιώνες οι ίδιοι παραμένουμε.

Πιστεύετε ότι το βιβλίο χάνει σε σχέση με την εικόνα;

Μάλλον, γιατί η εικόνα ελέγχεται, είναι μαζική και δεν αποτελεί διαδικασία αποτύπωσης μιας πραγματικότητας, αλλά, συνήθως, αναδεικνύει αποτελέσματα προειλημμένα.

Σε μια εποχή αποξένωσης, πολεμικών συγκρούσεων, κοινωνικών αναταραχών, φτώχειας, ανισοτήτων, φόβου για την επόμενη ημέρα κ.λπ., τι μπορεί να κάνει η τέχνη;

Να δείξει την άλλη πλευρά του φεγγαριού, να εμπνεύσει και να κομίσει ελπίδα.

Είναι ο κόσμος μας παράλογος;

Λογικό και παράλογο, η ίδια ενότητα. Κόκκινα τα γυαλιά σου, κόκκινος ο κόσμος.

Τι είναι εκείνο που δίνει νόημα στον άνθρωπο;

Η αγάπη. Ο έρωτας.

Έχει πνευματικότητα η κεντρική εξουσία (η κυβέρνηση, τα κόμματα);

Ασφαλώς όχι.

Η νεοελληνική κοινωνία, γενικότερα, έχει πνευματικότητα;

Η έννοια κοινωνία, είναι αόριστη. Όπως και η έννοια πνευματικότητα. Είναι μάλλον αστικής έμπνευσης κατασκεύασμα. Άλλοι, εν πάση περιπτώσει, είναι αυθεντικοί, αναλλοτρίωτοι, άλλοι έχουν χάσει την ταυτότητά τους. Οι μάζες ποτέ δεν διακρίνονταν για την προσήλωσή τους στα Γράμματα, εάν υποθέσουμε πως αυτό δηλώνει ο όρος πνευματικότητα. Και ίσως καλά κάνανε.

Τι σημαίνει για σας η λέξη «ήθος»;

Ο τρόπος που αντιμετωπίζει κανείς την πραγματικότητά του.

Πoια είναι η ωραιότερη λέξη της ελληνικής γλώσσας;

Κάθε λέξη αποκτά το μοναδικό της νόημα σε μια καίρια στιγμή. Τότε καθίσταται η ωραιότερη λέξη της Ελληνικής γλώσσας.

Ποιος φταίει για το περιορισμένο λεξιλόγιο των νεοελλήνων: οι γονείς, το σχολείο, τα μέσα ενημέρωσης, η παγκοσμιοποίηση;

Δεν πιστεύω πως υπάρχει περιορισμένο λεξιλόγιο. Ο καθείς χρησιμοποιεί τις λέξεις που έχει ανάγκη. Συναρτώνται δηλαδή οι λέξεις με την ποιότητα της εμπειρίας μας. Ένα καινούργιο βίωμα, θα γεννήσει μια νέα λέξη. Για να καταλάβετε, είναι όπως ένας έρωτας. Το όνομα μιας γυναίκας που δεν σήμαινε τίποτε παλιά, και τώρα έχει άλλη σημασία, άλλο πόνο και καημό και νταλκά και νοσταλγία.

Υπάρχει περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση στους πολίτες ή όλοι γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια την προστασία του περιβάλλοντος;

Ο καθείς και μία συνείδηση.

Κινδυνεύουμε στ’ αλήθεια από τη μόλυνση του περιβάλλοντος ή απλώς πρόκειται για υπερβολές των οικολόγων;

Κινδυνεύουμε απόλυτα και από τη μόλυνση του περιβάλλοντος και από τις τροφές και προπαντός απ’ αυτούς που μας κυβερνούν.

Μήπως κινδυνεύουμε από τους πρόσφυγες/μετανάστες;

Από αυτούς κινδυνεύουμε να γίνουμε καλύτεροι.

Υπάρχει φόβος να χάσουμε την εθνική μας ταυτότητα;

Ό,τι είναι πεπρωμένο να χαθεί, ας χαθεί. Μια νομοτέλεια διέπει την πραγματικότητα. Η εθνική ταυτότητα αναδύεται διαφορετική σε κάθε εποχή. Εμείς, τα υποκείμενα την διαμορφώνουμε, δεν προϋπάρχει ως ταμπού.

Δικαιούμαστε να υποστηρίζουμε ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων;

Κομίζουμε εν πολλοίς την ίδια κοινή –κατά βάση– γλώσσα, αυτό είναι σπουδαίο. Από εκεί και πέρα, όλα αυτά είναι μύθος βεβαρημένος και ταλαιπωρημένος.

Έχoυν σημασία oι απoλoγισμoί στη ζωή μας;

Για άλλους ναι, για άλλους όχι. Έχει να κάνει με την συνείδηση του καθενός.

Πόσες ώρες εργάζεστε;

Πάρα πολλές.

Από πού αντλείτε την έμπνευσή σας για τα βιβλία σας;

Από προσωπικά βιώματα και όπως αυτά διαστρεβλώνονται και μεταμορφώνονται στο χρόνο.

Είστε ρομαντικός;

Ασφαλώς. Ποιος δεν είναι;

Tι αγαπάτε περισσότερo στoν κόσμo;

Δεν το μαρτυράω.

Τι θεωρείτε ως τον έσχατο βαθμό δυστυχίας;

Ίσως τα γηρατειά.

Σας απασχολεί ο χρόνος;

Όλη την ώρα. Αυτόν προσπαθώ να ξεγελάσω και να μεταλλάξω.

Πιστεύετε στην φιλανθρωπία ή στην αλληλεγγύη;

Ναι στην αλληλεγγύη, όχι στην φιλανθρωπία.

Για σας, τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση;

Η απώλεια της ατομικής ταυτότητας, της κοινής συνειδήσεως, η απομάκρυνση από την αυθεντική ύπαρξή μας.

Πόσο Ευρωπαίοι είμαστε οι Έλληνες;

Ανήκουμε στην Ανατολή. Και καλά κάνουμε.

Ο Έλληνας είναι εχθρός της πειθαρχίας και του κανόνα;

Ίσως. Αλλού είναι κακό, πιο πολύ για καλό μου φαίνεται.

Η «ενωμένη» Ευρώπη θα επιβιώσει;

Τίποτε το ενωμένο δεν επιβιώνει. Διασπάται πάντα στο ξεχωριστό και ιδιαίτερο. Το μοναδικό.

Η γυναίκα σήμερα στην Ελλάδα είναι ίση με τον άνδρα;

Όχι. Αλλά είναι απλώς ανώτερη, όπως το λέει ο Σαββόπουλος.

Ποιο είναι το πολυτιμότερο περιουσιακό σας στοιχείο;

Ίσως τα μολυβάκια μου, που γράφω. Ο καθείς και το πολύτιμο φετίχ του.

Η οικονομική κρίση πιστεύετε ότι θ’ αλλάξει την κοινωνία μας και προς ποια κατεύθυνση;

Προς το χειρότερο. Η δυστυχία δεν είναι ποτέ πηγή δημιουργίας. Βγάζει μόνο κακό πράγμα.

Η κοινωνία μας έχει καταντήσει ανθρωποφαγική εξαιτίας και της οικονομικής κρίσης. Εσείς τι λέτε;

Έτσι ήταν πάντα. Τώρα φαίνεται πιο καθαρά.

Πιστεύετε ότι θα έρθει κάποια στιγμή που η χώρα μας θα ζει χωρίς τις ξένες εξαρτήσεις;

Όχι, δεν το πιστεύω.

Τι σας οδήγησε στη λογοτεχνία;

Η ανάγκη να βάλω τάξη σε όσα αναταράσσονται εντός μου και αναμοχλεύονται και ζητούν εξηγήσεις. Η ανάγκη να αποσείσω την αμεσότητα του πραγματικού.

Τι είναι εκείνο που μπορεί να ενσαρκώσει την ελπίδα του αύριο;

Ένα νεογέννητο παιδί.

Τελικά, τι είναι η ζωή;

«Μια χαρά και δέκα λύπες», λέει ο λαός.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο πεζογράφος Ανδρέας Μήτσου γεννήθηκε το 1950. Σπούδασε αγγλική φιλολογία και ελληνική φιλολογία – φιλοσοφία – κοινωνιολογία (το θέμα της διδακτορικής του διατριβής ήταν η καθημερινότητα και η λογοτεχνία). Το 1982 κυκλοφόρησε η πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Ένα μήλο, ένα κυδώνι, ένα κλωνί βασιλικό». Υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής και υπεύθυνος ύλης του εκπαιδευτικού περιοδικού «Νεοελληνική Παιδεία», που εκδιδόταν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, και μέλος της επιτροπής κρατικών βραβείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Έχει διδάξει αφηγηματολογία στο Τμήμα Επικοινωνίας και Ενημέρωσης (ΜΜΕ) και στο Παιδαγωγικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάζεται ως φιλόλογος στο Μουσικό Σχολείο (Γυμνάσιο, Λύκειο) Αλίμου. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Κριτικές λογοτεχνίας και δοκιμιακά κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορες εφημερίδες («Το Βήμα», «Εξουσία», «Καθημερινή») και περιοδικά («Αντί», «Ίνδικτος», «Διαβάζω», «Ελίτροχος»