Sunday, February 21, 2016

Μια οφειλόμενη τιμή στον Στρατή Τσίρκα

ΚΩΣΤΑΣ Θ. ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21.02.2016
 

Ο​​ι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα αποτελούν το opus magnum του συγγραφέα και συγκαταλέγονται, μαζί με το «Κιβώτιο» του Αρη Αλεξάνδρου, τον «Γλαύκο Θρασάκη» του Βασίλη Βασιλικού και το «Διπλό βιβλίο» του Δημήτρη Χατζή, στα μυθιστορήματα εκείνα που σημάδεψαν μια ολόκληρη λογοτεχνική και αναγνωστική γενιά. Ταυτόχρονα, είναι από τα λίγα έργα της μεταπολεμικής νεοελληνικής λογοτεχνίας που «συνομιλούν» απευθείας με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή παράδοση, αφού και τα τέσσερα ευτύχησαν να μεταφραστούν έγκαιρα ήδη τη δεκαετία του ’70 στα γαλλικά (Seuil, Gallimard, Julliard) και στα γερμανικά (Romiosini), ενώ είχε προηγηθεί σε ανύποπτο χρόνο η «Αναφορά περιπτώσεων» (Fälle, Suhrkamp 1969): βιβλία που επιπλέον κατάφεραν να «σπάσουν» το μεταφραστικό μονοπώλιο των έργων του Καζαντζάκη.

Το 2015 κυκλοφόρησαν –επιτέλους!– οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Τσίρκα και στα γερμανικά, 44 χρόνια (!) μετά τη γαλλική εκδοχή, σε μία καλαίσθητη, επίτομη έκδοση τσέπης των εκδόσεων Seuil, σε μετάφραση της Catherine Lerouvre και της Χρύσας Προκοπάκη, με ευρηματικό εικαστικό εξώφυλλο του Didier Gonord. Τη μετάφραση εγγυάται ο Gerhard Blümlein, ο οποίος απέδωσε, επίσης, στα γερμανικά το δυσπρόσιτο «Κιβώτιο», το όλον εγχείρημα στήριξε το «Κέντρο Σύγχρονης Ελλάδας» (CeMog), που στεγάζεται και λειτουργεί στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, με σημαντική ερευνητική και εκδοτική δραστηριότητα, υπό τη διεύθυνση του καθ. Μίλτου Πεχλιβάνου και με την αρωγή του Ιδρύματος Στ. Νιάρχου.
Ηδη για το εγχείρημα, κυρίως όμως για τα «50 χρόνια “Ακυβέρνητες Πολιτείες”», αναφέρεται εκτενώς η επιθεώρηση the books’ journal (τ. 63, Φεβρουάριος 2016), με κείμενα των Γ. Παπαθεοδώρου, J. Sartorius, Μ. Πεχλιβανίδη και Τ. Σακελλαρόπουλου, ενώ τον Νοέμβριο του 2015 έγινε μια πρώτη παρουσίαση στο Βερολίνο (Literaturhaus) – οι πρώτες αναφορές στα Feuilleton των γερμανικών εφημερίδων αναμένονται με ενδιαφέρον αλλά και πολλή υπομονή.
Ομως, η αρχική ικανοποίηση δίνει τροφή σε δεύτερες σκέψεις (κριτικές, όχι επικριτικές) για το αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στη γαλλική και τη γερμανική προσέγγιση της νεοελληνικής πραγματικότητας.
Η εξαιρετικά καθυστερημένη έκδοση της πολύκροτης (κυρίως, για τα ελληνικά δεδομένα) «Τριλογίας» του Τσίρκα γίνεται ουσιαστικά «ακαδημαϊκή» και συναντά ιδιαίτερα εμπόδια να βρει τον φυσιολογικό δρόμο της στη γερμανική αγορά βιβλίου, αφού δεν προέκυψε από εκδοτικό πρόγραμμα αλλά από ακαδημαϊκή πρωτοβουλία. Εξάλλου, είναι γνωστό πόσο επιζήμια για τις μεταφράσεις στα γερμανικά απέβη η «φαραωνική» και πολυδάπανη εκπροσώπηση της χώρας στη Διεθνή Εκθεση της Φρανκφούρτης (2001) και πόσο επιβλαβής υπήρξε τελικά για τις backlists των Γερμανών εκδοτών. Η αναγνωστική προσφυγή στο Διαδίκτυο, η on demand έκδοση, αλλά και η απαγορευτική τιμή (περίπου 75 ευρώ για τους 3 τόμους), καθιστούν το εγχείρημα δυσπρόσιτο στο αναγνωστικό κοινό, ουσιαστικά εκτός των βιβλιοπωλείων, και ταυτόχρονα αδικούν προθέσεις και κόπους. Η ειρωνεία της Ιστορίας έρχεται να συμπληρώσει τις δυσκολίες της συγκυρίας: η γερμανική έκδοση των «Ακυβέρνητων Πολιτειών» συμπίπτει ουσιαστικά με την εμφάνιση του αρνητικού πρωταγωνιστή τους στα πολιτικά και κυβερνητικά πράγματα της χώρας: το Ανθρωπάκι και τα πανομοιότυπα «ανθρωπάκια» της «Τριλογίας» «δραπέτευσαν» από το βιβλίο και κατακυρίευσαν σαν Playmobil τη χώρα.

No comments: