Saturday, February 26, 2011

Τζόναθαν Φράνζεν: Τον ανακήρυξαν Τολστόι της αμερικανικής λογοτεχνίας

Συνέντευξη με τον αμερικανό συγγραφέα λίγες ημέρες πριν από την έκδοση στα ελληνικά του νέου βιβλίου του «Ελευθερία»
  • ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΟΥΖΕΛΗ | Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2011
Στο διαμέρισμά του στο Απερ Ιστ Σάιντ της Νέας Υόρκης το κρύο απόγευμα της περασμένης Κυριακής ο μυθιστοριογράφος Τζόναθαν Φράνζεν αισθάνεται, όπως συνήθως, κάπως ανήσυχος και λίγο «πεσμένος». Μόλις έχει επιστρέψει από ένα ταξίδι στη Νότια Αμερική και προσπαθεί να γράψει ένα άρθρο για το περιοδικό «Νew Υorker» σχετικά με τον Ροβινσώνα Κρούσο, τα απομακρυσμένα νησιά του Νότιου Ειρηνικού και τις απαρχές του αγγλικού μυθιστορήματος. Η σύντροφός του ετοιμάζει χορτοφαγικό τσίλι για το βραδινό τους, αλλά ο Τζον έχει ακόμη μία επαγγελματική υποχρέωση να διεκπεραιώσει προτού την ακολουθήσει στο τραπέζι. Εννέα χρόνια μετά το τρίτο μυθιστόρημά του, τις « Διορθώσεις» (2001), ο Φράνζεν είναι πάλι στο επίκεντρο της δημοσιότητας με το νέο του μυθιστόρημα που έχει τον τίτλο « Ελευθερία». Αφηγείται και αυτό την ιστορία μιας αμερικανικής οικογένειας, των Μπέργκλαντ. Κυκλοφόρησε τον περασμένο Αύγουστο, ο Ομπάμα το διάβασε στις διακοπές του, οι κριτικές και οι έπαινοι ήταν άφθονοι παντού, η Οπρα Γουίνφρεϊ σύστησε το βιβλίο και φιλοξένησε στην εκπομπή της τον συγγραφέα και ο Φράνζεν ήταν ο πρώτος λογοτέχνης μέσα σε μία δεκαετία που έγινε εξώφυλλο στο περιοδικό «Τime» μετά τον Στίβεν Κινγκ το 2000. Ο τίτλος: «Ο μεγάλος αμερικανός μυθιστοριογράφος» («Great american novelist»).

Ταλαντούχος, με ευρύτατη απήχηση αλλά και σοβαρό προφίλ, σπουδασμένος στη Γερμανία, με ευρωπαϊκή παιδεία και περιβαλλοντικές ευαισθησίες, Δημοκρατικός, ο 51χρονος Τζόναθαν Φράνζεν, ήδη βραβευμένος με το αμερικανικό Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας για τις « Διορθώσεις», με τις ιστορίες του για τη ζωή και τα προβλήματα αμερικανικών οικογενειών των μεσοδυτικών Πολιτειών, έχει όλα τα προσόντα για τον παραπάνω χαρακτηρισμό και όχι μόνο. «Αμερικανό Τολστόι» τον αποκαλούν τα μέσα και κάποιοι σχολιάζουν πως ο ίδιος έμμεσα το ενθαρρύνει και το απολαμβάνει.

Το «Ελευθερία» κυκλοφορεί στα ελληνικά, σε υποδειγματική μετάφραση της Ρένας Χατχούτ, στις 4 Μαρτίου, από τις εκδόσεις Ωκεανίδα. Τι σημαίνει οβιβλικής σημασίας για τους Αμερικανούς- τίτλος «Ελευθερία» στο μυθιστόρημά του; ρωτήσαμε τον Φράνζεν στην επικοινωνία μας την περασμένη Κυριακή. Προτίμησε να μην απαντήσει. Απάντησε όμως σε όλες τις υπόλοιπες ερωτήσεις μας, προτού τον αφήσουμε να απολαύσει επιτέλους το δείπνο του. 
 
- Εχετε πει ότι «δεν αξίζει να γράφει κανείς λογοτεχνία η οποία δεν είναι ένα προσωπικό ταξίδι του συγγραφέα στο άγνωστο και σε όσα μας τρομάζουν». Ποια ήταν η προσωπική σας περιπέτεια πίσω από το «Ελευθερία»; 

«Είχα την ανάγκη να μιλήσω για ορισμένες ανείπωτες εμπειρίες του παρελθόντος μου μέσα από χαρακτήρες διαφορετικούς από μένα και μέσα από μια ιστορία αρκετά διαφορετική από τη δική μου. Η προσπάθεια να εκφράσει κανείς πολύ προσωπικές και πιθανόν επαίσχυντες εμπειρίες ενέχει μεγάλο ρίσκο. Η δική μου περιπέτεια ήταν ότι ανέλαβα αυτό το ρίσκο».

- Η κριτική χαρακτηρίζει τα μυθιστορήματά σας πορτρέτα της αμερικανικής κοινωνίας που σκιαγραφούνται μέσω του μικρόκοσμου της οικογένειας. Αυτή είναι η πρόθεσή σας όταν γράφετε; 

  «Δεν γράφω με την πρόθεση να σκιαγραφήσω το πορτρέτο μιας κοινωνίας. Ζω σε έναν συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και αντλώ από αυτή την εμπειρία για να αναπτύξω χαρακτήρες με αναγνωρίσιμα και επίκαιρα διλήμματα και αγωνίες. Το πορτρέτο της κοινωνίας που προκύπτει- αν προκύπτει- είναι ένα καλόδεχτο υποπροϊόν αυτής της μεθόδου».

- Ο θεωρητικός Γουόλτερ Μπεν Μάικλς έχει διατυπώσει την άποψη ότι τα μυθιστορήματα που εστιάζουν στην ιστορία μιας οικογένειας- και αναφέρει τις «Διορθώσεις» σας- στην ουσία κλείνουν τα μάτια μπροστά στο μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας, τη διαρκώς διευρυνόμενη κοινωνική ανισότητα, που οδήγησε στην κρίση και εντάθηκε μετά από αυτήν. Πώς απαντάτε; 

«Μου είναι δύσκολο να φανταστώ κάποιον που δεν είναι πεπεισμένος ότι η κοινωνική ανισότητα είναι μεγάλο πρόβλημα να πείθεται ξαφνικά διαβάζοντας γι΄ αυτήν σε ένα σύγχρονο μυθιστόρημα. Με άλλα λόγια, το κοινό για ένα τέτοιο διδακτικό και στρατευμένο μυθιστόρημα θα ήταν μηδενικό- και όλοι οι υπόλοιποι, όσοι δεν διαβάζουν λογοτεχνία για πολιτική καθοδήγηση, θα ένιωθαν ότι τους υποτιμούμε». 

- Η ιστορία της οικογένειας Μπέργκλαντ σταματά λίγο πριν από την αρχή της διακυβέρνησης Ομπάμα και κλείνει ελπιδοφόρα. Αντανακλά τις προσωπικές πολιτικές πεποιθήσεις σας και την ελπίδα για αλλαγή στην αμερικανική πολιτική ζωή τότε και σήμερα; 

«Δυσκολεύτηκα γράφοντας το βιβλίο να παρουσιάσω ισορροπημένα την Αριστερά και τη Δεξιά στην Αμερική. Ανήκω στην αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών και η εκλογή Ομπάμα με έκανε ευτυχισμένο και πολύ υπερήφανο ως αμερικανό πολίτη. Πολλοί αρθρώνουν πομπώδη πολιτικό λόγο σήμερα με κάθε τρόπο που μπορείτε να φανταστείτε. Αυτό που μας λείπει είναι λόγοςκαι λογοτεχνία- που να βοηθά τους ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται στη μία πλευρά του πολιτικού φάσματος να κατανοήσουν εκείνους που βρίσκονται στην άλλη πλευρά. Αυτό που θαυμάζω πολύ στον Ομπάμα είναι ότι προσπαθεί συστηματικά να διατηρεί ανοιχτό τον δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο πλευρές. Δεν έχει αποτύχει εντελώς σε αυτό και επομένως παραμένω ακόμη αισιόδοξος».

- Προβλήθηκε πολύ από τα μέσα το γεγονός ότι ο πρόεδρος Ομπάμα διάβασε το βιβλίο σας στις διακοπές του. Επικοινώνησε μαζί σας; Πώς του φάνηκε; 

«Με προσκάλεσε στον Λευκό Οίκο στο τέλος Οκτωβρίου και είχαμε μια ωραία συνομιλία. Μιλήσαμε γενικά για το βιβλίο, μου είπε ότι το διάβασε και ότι το απόλαυσε, αλλά προσπάθησα γρήγορα να μεταφέρω το θέμα της συζήτησης μακριά από τον εαυτό μου».

- Γράφετε σε ένα σπαρτιάτικο δωμάτιο φορώντας ωτασπίδες και ακουστικά και έχετε καταστρέψει τη θύρα για το καλώδιο του Ιnternet στον υπολογιστή σας για να μην ξεμυαλίζεστε σερφάροντας. Από την άλλη, στο Λονδίνο ένας θαυμαστής σάς έκλεψε τα γυαλιά και ζήτησε λύτρα για να τα επιστρέψει. Πώς ισορροπείτε μεταξύ απομόνωσης και διασημότητας; 

«Συνήθως οι άνθρωποι σέβονται τα όρια ιδιωτικότητας που θέτω γύρω μου. Ενδέχεται οι θαυμαστές των συγγραφέων να είναι πιο μετριοπαθείς από τους θαυμαστές των αστέρων του κινηματογρά- φου ή των ροκ σταρ. Μπορεί πάλι τα βιβλία να μην ελκύουν ανθρώπους τόσο παρορμητικούς και ενθουσιώδεις, όπως συμβαίνει στους χώρους του κινηματογράφου και της μουσικής. Το επεισόδιο με τα γυαλιά ήταν μια ατυχής εξαίρεση. Σε κάθε περίπτωση, η διασημότητα καθαυτή δεν έχει αναστατώσει πολύ τη ζωή μου ως τώρα. Οι απαιτήσεις για συνεντεύξεις και εμφανίσεις είναι άλλο θέμα, είναι μέρος της δουλειάς». 
 
- Γράφετε για οικογένειες αλλά ο ίδιος δεν έχετε παιδιά.Συνέβη από πεποίθηση; Πιστεύετε, όπως ο Γουόλτερ Μπέργκλαντ στο βιβλίο,ότι ο υπερπληθυσμός είναι η αιτία για όλα τα προβλήματα στη Γη, ότι οι άνθρωποι «είμαστε ένας καρκίνος στον πλανήτη»; 

«Αυτές είναι απόψεις του Γουόλτερ, όχι δικές μου. Εγώ, επειδή αγαπώ τα πουλιά, θρηνώ για την καταστροφή του οικοσυστήματος και τη μόλυνση του περιβάλλοντος, που βεβαίως έχουν επιδεινωθεί οδυνηρά από τον διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό και την αυξανόμενη κατανάλωση των φυσικών πόρων. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, π.χ., είναι σχεδόν καταστροφική για τα άγρια πουλιά. Είμαι όμως μυθιστοριογράφος και ένας συγγραφέας δεν μπορεί να δουλέψει χωρίς ανθρώπους, οπότε εκεί τίθεται ένα φυσικό όριο στον μισανθρωπισμό μου. Το ότι δεν απέκτησα παιδιά ήταν εν μέρει τυχαίο και εν μέρει αποτέλεσμα της επιθυμίας μου να αφοσιωθώ στο γράψιμο. Παραδέχομαι όμως ότι χωρίς παιδιά νιώθω λιγότερες ενοχές για την κατάχρηση φυσικών πόρων που κάνω ο ίδιος».

- Ο Γουόλτερ είναι ένας ακτιβιστής στρατευμένος, όπως και εσείς, στην προστασία των άγριων πουλιών. Η δράση ενάντια στην κλιματική αλλαγή δεν θα ήταν πιο εντυπωσιακή αποστολή; 

«Επειδή το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής μπορεί να έχει μεγαλύτερες και πιο άμεσες επιπτώσεις στην ανθρωπότητα από ό,τι η απώλεια της βιοποικιλότητας, αυτό δεν σημαίνει ότι η αντιμετώπισή του θα πρέπει να αποτελεί τη νούμερο 1 αποστολή κάθε ανθρώπου επάνω στον πλανήτη. Ο καθένας αγωνίζεται για ό,τι αγαπά και εγώ αγαπώ τα πουλιά. Επιπλέον, όταν μιλάμε για το περιβάλλον, “μικρά” και “μεγάλα” ζητήματα δεν είναι ασύνδετα μεταξύ τους». 
 
- Δυσαρεστήσατε στο παρελθόν την Οπρα όταν είπατε ότι η επιλογή των «Διορθώσεων» για τη Λέσχη Ανάγνωσής της απέτρεψε πολλούς άνδρες από το να διαβάσουν το μυθιστόρημα. Πιστεύετε ότι τα βιβλία διακρίνονται σε βιβλία για άνδρες και για γυναίκες; 

«Κάποια λογοτεχνικά είδη (η επιστημονική φαντασία ή η λογοτεχνία που ασχολείται στενά με τη ζωή της σύγχρονης γυναίκας) μπορεί να έχουν περισσότερη απήχηση στο ένα φύλο από ό,τι στο άλλο, αλλά οι διακρίσεις δεν είναι απόλυτες. Η δική μου άποψη είναι ότι σε όλη την ιστορία του μυθιστορήματος οι γυναίκες αναγνώστες ήταν πάντοτε περισσότερες από τους άνδρες αναγνώστες. Συνεπώς, από το σύνολο των σοβαρών αναγνωστών λογοτεχνίας οι άνδρες τείνουν να αισθάνονται πιο απομονωμένοι από ό,τι οι γυναίκες. Ετσι, μολονότι δεν λαμβάνω τις αναγνώστριες ως δεδομένες, το δύσκολο είναι να γράψω κάτι που θα ήθελαν να διαβάσουν και οι άνδρες».

- Γυναίκα ή άνδρα αναγνώστη έχετε στο μυαλό σας όταν γράφετε; 

«Τον εαυτό μου έχω κατά νου. Υποθέτω ότι αυτό σημαίνει πως γράφω για έναν άνδρα αναγνώστη αλλά πραγματικά νιώθω ανδρόγυνος σε ό,τι αφορά το διάβασμα και συνεπώς το γράψιμο».

- Στο μυθιστόρημα η Πάτι διαβάζει το «Πόλεμος και ειρήνη» του Τολστόι και έχετε αναφερθεί πολλές φορές στον Σταντάλ ως υπόδειγμα μυθιστοριογράφου. Επειτα από περίπου μισόν αιώνα μεταμοντερνισμού πιστεύετε ότι η στροφή στους ευρωπαίους τεχνίτες του ρεαλιστικού μυθιστορήματος είναι ένας τρόπος ανανέωσης του είδους; 

«Ο μεταμοντερνισμός ανανέωσε τη φόρμα του μυθιστορήματος, αλλά νομίζω πως οι δυνατότητές του έχουν πλέον σχεδόν εξαντληθεί. Ο ρεαλισμός δεν έχει εξαντληθεί ακόμη, ίσως επειδή τα αντικείμενα της ρεαλιστικής απεικόνισης ανανεώνονται διαρκώς καθώς εκτυλίσσεται η Ιστορία. Αναφέρω συχνά τον Τολστόι και τον Σταντάλ και άλλους σπουδαίους συγγραφείς του 19ου αιώνα θέλοντας να παροτρύνω όσους αναγνώστες δεν είχαν τη μεγάλη χαρά να απολαύσουν τα βιβλία τους ως τώρα να τα διαβάσουν. Οπως θα έπρεπε βεβαίως να διαβάσουν και τα μεγάλα έργα των συγγραφέων του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού».

- Ποια είναι η δική σας αντίληψη για το «μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα»;  

«Απεχθάνομαι αυτόν τον χαρακτηρισμό. Θα σας απαντήσω όμως. Πιστεύω ότι η Ιντιθ Γουόρτον, ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, ο Γουίλιαμ Φόκνερ, ο Τζον Στάινμπεκ, ο Ραλφ Γουόλντο Ελισον και η Τόνι Μόρισον έγραψαν μυθιστορήματα τα οποία ήταν και “μεγάλα” και πολύ αμερικανικά».
  • «Ο Δράκος του Κούνδουρου με εντυπωσίασε» 
Σκηνή από την ταινία «Δράκος» του Νίκου Κούνδουρου. Ο Φράνζεν είδε την ταινία στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου και την ενέταξε στο μυθιστόρημά του
 
- Η ηρωίδα του μυθιστορήματός σας Πάτι Μπέργκλαντ αναφέρεται σε μια ελληνική ταινία την οποία αποκαλεί «Ο δράκος της Αθήνας». Πού είδατε το φιλμ; 

«Ο Δράκος ήταν ο τίτλος της ταινίας στα ελληνικά, αν θυμάμαι καλά. Την είδα το 1979 στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου. Ενας από τους αδελφούς μου σπούδαζε κινηματογράφο εκεί και εργαζόταν τότε ως μηχανικός προβολής στη διάρκεια ενός αφιερώματος στον ξένο κινηματογράφο».

- Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα θυμόσασταν ακόμη την ταινία; 

«Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση. Αφενός είχε πολύ χιούμορ. Αφετέρου μου αρέσουν τα έργα που επινοούν ενδιαφέροντες τρόπους για να συνδέσουν τη μικρή καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων με την ευρύτερη ζωή της κοινωνίας στην οποία εντάσσονται».

- Δίνετε μια ενδιαφέρουσα ερμηνεία της ταινίας η οποία μαρτυρεί γνώσεις της ελληνικής μεταπολεμικής ιστορίας.Είστε εξοικειωμένος με τη νέα Ελλάδα και την ιστορία της;  

«Θα ήθελα να γνωρίσω τη χώρα σας, το μόνο μέρος της που έχω επισκεφθεί είναι η Κρήτη. Οι γνώσεις μου για την ιστορία της νεότερης Ελλάδας προέρχονται από έναν καθηγητή Λογοτεχνίας που είχα ο οποίος ήταν γιος ελλήνων μεταναστών. Δίδασκε όμως γερμανική λογοτεχνία, όχι ελληνική».

- Προγραμματίζετε κάποιο ταξίδι στην Ελλάδα με αφορμή το νέο βιβλίο σας; 

«Εφέτος είμαι πολύ απασχολημένος και δεν θα καταφέρω να έρθω. Αν όμως με θέλετε ακόμη του χρόνου, έρχομαι ευχαρίστως!».

Κωστής Παλαμάς: «Εμείς δε γονατίσαμε σκυφτοί, τα πόδια να φιλήσουμε του δυνατού... »

Εξήντα οκτώ χρόνια από την ημέρα που «έσβησε» ο μέγας ποιητής
Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...
Βογκήστε τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !
Μα εσύ Λαέ, που τη φτωχή σου τη μιλιά,
Ηρωας την πήρε και την ύψωσε ως τ' αστέρια,
μεράσου τώρα τη θεϊκή φεγγοβολιά
της τέλειας δόξας του, ανασήκωσ' τον στα χέρια
γιγάντιο φλάμπουρο κι απάνω από μας
που τον υμνούμε με καρδιά αναμμένη,
πες μ' ένα μόνο ανασασμόν: "Ο Παλαμάς !",
ν' αντιβογκήσει τ' όνομά του η οικουμένη !
Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα ! Ενας λαός,
σηκώνοντας τα μάτια του τη βλέπει...
κι ακέριος φλέγεται ως με τ' άδυτο ο Ναός,
κι από ψηλά νεφέλη Δόξας τονε σκέπει.

Με το «εγερτήριο» αυτό σάλπισμα του ΕΑΜίτη Αγγελου Σικελιανού πάνω από τη σορό του Παλαμά, ο ελληνικός λαός αποχαιρέτησε, στις 28 Φεβρουαρίου του 1943 τον πρωτοπόρο ποιητή τού 20ού αιώνα ψάλλοντας σύσσωμοι μπροστά στους κατακτητές τον Εθνικό Υμνο. Ηταν ο επικήδειος, που συμπύκνωσε μέσα σε λίγους στίχους τη φωνή ολόκληρης της Ελλάδας. Γιατί, πράγματι, σ' εκείνο το φέρετρο ακουμπούσε η Ελλάδα.

Νέα παιδιά σήκωσαν το φέρετρο. Το έβγαλαν έξω στον κόσμο κι από εκεί η λαοθάλασσα κατευθύνθηκε στην τελευταία κατοικία του ποιητή για να τον αποχαιρετήσει. Την προηγούμενη μέρα, χαράματα, στις 27 Φεβρουαρίου, στις 3.20π.μ., «έσβησε» ο μέγας ποιητής, ο Κωστής Παλαμάς. Το μαντάτο απλώνεται σ' όλη τη χώρα. Βαρύ το πένθος του αντιστεκόμενου λαού που, μετατρέπει την κηδεία του ποιητή σε παλλαϊκή, εθνική πράξη αντίστασης.

Με την είσοδο του 1943, οι Ελληνες, εκτός από την πείνα και την καταπίεση, αντιμετώπιζαν και τον κίνδυνο της πολιτικής επιστράτευσης, παρά τις διαψεύσεις από τις γερμανικές αρχές κατοχής. Στις 23 Φεβρουαρίου δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Γερμανικά Νέα» η διαταγή του στρατηγού Σπάιντελ για την πολιτική επιστράτευση των Ελλήνων. Οι κατοχικές δυνάμεις σκόπευαν να στείλουν κόσμο στη Γερμανία και ανά τη Μεσόγειο για να δουλέψει σε καταναγκαστικά έργα. Το ίδιο βράδυ ο κατοχικός πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος και ο υπουργός Εργασίας Νικόλαος Καλύβας έσπευσαν να δημοσιεύσουν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως σχετικό διάταγμα, με τίτλο «Περί υποχρεωτικής εργασίας του αστικού πληθυσμού της Ελλάδος».

Η αντίδραση των δοκιμαζόμενων Ελλήνων υπήρξε ακαριαία. Την επόμενη μέρα (24 Φεβρουαρίου) χιλιάδες άνθρωποι ξεχύνονται στους δρόμους της Αθήνας για να βροντοφωνάξουν «Κάτω η επιστράτευση» και να ψάλλουν τον Εθνικό Υμνο. Μία ομάδα διασπά τον αστυνομικό κλοιό και καταστρέφει το γραφείο του κατοχικού πρωθυπουργού στη Βουλή. Μια άλλη, αφού υπερφαλαγγίζει τους Ιταλούς καραμπινιέρους, πυρπολεί το υπουργείο Εργασίας, όπου είχε γίνει ο προπαρασκευαστικός σχεδιασμός για την επιστράτευση. Κατά τις συγκρούσεις, τρεις διαδηλωτές σκοτώνονται και τριάντα τραυματίζονται σοβαρά.
 
Τις επόμενες μέρες, το αυθόρμητο δίνει τη θέση του στο οργανωμένο. Τηλεφωνητές, δημόσιοι υπάλληλοι και μαθητές κατεβαίνουν στους δρόμους. Ενώ, η κηδεία του εθνικού ποιητή Κωστή Παλαμά μετατρέπεται σε αντικατοχική διαδήλωση. Με το θάνατό του ένωσε το λαό, τον εμψύχωσε, κι με κείνη την αυθόρμητη διαδήλωση ουσιαστικά προσκυνούσαν το μεγαλείο της ψυχής και της πέννας του.
  • Οραματίστηκε την κοινωνία του λαού
Αυτός ο πνευματικός «γίγαντας» - ποιητής, πεζογράφος, κριτικός και πρωτοπόρος μαχητής του Δημοτικισμού - ο οποίος με το αριστούργημά του, «Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου», οραματίστηκε την κοινωνία του λαού, θα μείνει αθάνατος. Και καθώς ο λαός, περιφρονημένος, ξεγελασμένος, «αλυσωδεμένος», μοχθεί ξανά και η ανεργία, η φτώχεια και η εκμετάλλευση κατακλύζουν τη ζωή του, το παλαμικό έργο ξαναλάμπει, ξαναγίνεται επίκαιρο. Ξαναλάμπει σαν «φάρος» για μια νέα «αφύπνιση» του δουλευτή λαού ενάντια στους εκμεταλλευτές του, ενάντια στους πατριδοκάπηλους, πολεμοκάπηλους, ντόπιους και ξένους δυνάστες για νέα αναγεννητική πορεία του τόπου.

«Εμείς δε γονατίσαμε σκυφτοί τα πόδια να φιλήσουμε του δυνατού σαν τα σκουλήκια που πατεί μας/ μα για ν' αντισταθή με το σπαθί, βρέθηκε σαν πολύ στοχαστική και σαν πολύ ονειρόπλεχτη η ψυχή μας.»
Την ημέρα της κηδείας του 28/2/1943

Ο Παλαμάς ανασύνθεσε δημιουργικά μέσα στην ποίησή του τις παραδόσεις και την ιστορία όλου του ελληνικού πολιτισμού σε μια διαλεκτική ενότητα δίνοντάς μας μεγάλες συνθέσεις οι οποίες δεν αποτελούν απλές σελίδες της Ιστορίας μας, αλλά σπουδαία ανεκτίμητα υλικά της ανθρώπινης ευαισθησίας και των σκιρτημάτων της ζωής, στο στερέωμα των συνειδήσεων.

«Δείξε εσύ πως πρώτα είσαι ο άρχοντας/ κι ο εξουσιαστής/ του θυμού σου, της βουλής σου, της ψυχής σου,/ γίνε δουλευτής./Σβήσε κάθε σου ξεχώρισμα,/ ρίχ' το δαχτυλίδι σου αρραβώνα/ μέσα στο κανάλι του λαού,/ ένας γίνε από τους στύλους τους αμέτρητους/ του μεγάλου έργου του συντροφικού».

Ο Παλαμάς, μπορεί να ήταν άνθρωπος του γραφείου (ποιητής αλλά και πεζογράφος, και ιστορικός, και έγκυρος κριτικός της λογοτεχνίας μας, θεατρικός συγγραφέας και παράλληλα δημοσιογράφος και ιδρυτικό μέλος της ΕΣΗΕΑ και της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας διετέλεσε πρόεδρος το 1931), αλλά δεν υπήρξε αποκομμένος από την οδυνηρή πραγματικότητα. Αντίθετα, την συνέλαβε με τις κεραίες της ευαισθησίας του και της ανθρωπιάς του και την κατέστησε σημαία αγωνιστική.

Αγκαλιαστείτε, αδέρφια, ορθοί! Με μια καρδιά, μια γνώμη, Δικαιοσύνη, βρόντηξε, και λάμψε, Προκοπή!;
«Εργάτη είδα το δίκιο σου»...

Το ποίημα «Εμείς οι Εργάτες», γραμμένο το 1913 (τ. 9, σ. 165), και δημοσιευμένο στη συλλογή Δειλοί και Σκληροί Στίχοι (α' έκδοση 1928 και β' έκδοση 1933), αν και γράφτηκε το 1913, η δημοσίευσή του την περίοδο, κατά την οποία κορυφώνεται σε διεθνές και ελληνικό επίπεδο η μεγάλη κρίση, και είναι έκδηλη η δεινή κατάσταση των εργαζομένων, δεν μπορεί παρά να είναι μια συνειδητή επιλογή.
 
...Εμείς οι εργάτες είμαστε που με τον ίδρωτά μας
ποτίζουμε τη γη για να γεννά
καρπούς, λουλούδια, τ' αγαθά του κόσμου ολόγυρά μας·
φτωχή, αλουλούδιαστη, άκαρπη, μονάχα η αργατιά,
Εμείς οι εργάτες είμαστε που με τον ίδρωτά μας
ζυμώνουμε του κόσμου το ψωμί,
πιο δυνατά κι απ' τα σπαθιά τα χέρια τα δικά μας,
και μ' όλο το αλυσόδεμα, σκάφτουν, και η γη πλουτεί,
...Στου κόσμου τους θησαυριστές το βιος σου, εργάτη, νόμοι
στο τρώνε αδικητές χωρίς ντροπή;

Επίσης, Ο Κύκλος των Τετραστίχων, δημοσιευμένος το 1929, είναι ενδεικτικός της στάσης του ποιητή. Στο τετρ. 118 (τ.9, σ. 274) γράφει:
Εργάτη, είδα το δίκιο σου κ' έλεα να ξεκινήσω
να σταθώ πλάι σου... Μια φωνή μου έκραζε πάντα: Πίσω!
Να είταν το αίμα μέσα μου που ρέει του νοικοκύρη;
Να είταν η Μούσα ρηγικό που μου 'δωκε ψαλτήρι;

Ο ποιητής διατυπώνει το σεβασμό και το θαυμασμό του μαζί για την εργατιά και στο τετρ. 117 (σ. 274):
Στην αργατιά, στη χωριατιά το χιόνι, η γρίππη, η πείνα,
οι λύκοι,
ποτάμια, πέλαγα, στεριές, ξολοθρεμός και φρίκη.
Χειμώνας άγριος. Κ' η φωτιά, καλοκαιριά στην κάμαρά
μου.
Ντρέπομαι για τη ζέστα μου και για την ανθρωπιά μου.
  • Θριαμβευτής λαός
Ο Κωστής Παλαμάς, τρεις μέρες μετά την κήρυξη του Ελληνοαλβανικού πολέμου (1η Νοεμβρίου 1940), απευθύνεται στα νιάτα της Ελλάδας με ένα τετράστιχό του που επιγράφεται «Στη νεολαία μας».

«Αυτό κρατάει ανάλαφρο μεσ' την ανεμοζάλη
το από του κόσμου τη βοή πρεσβυτικό κεφάλι,
αυτό το λόγο θα σας πω
δεν έχω άλλο κανένα
Μεθύστε με τ' αθάνατο
κρασί του Εικοσιένα!»

Και καθώς τα παιδιά της Ελλάδας έγραφαν σελίδες δόξας και μεγαλείου στις δυσπρόσιτες και χιονισμένες κορυφές της Πίνδου ο Κωστής Παλαμάς συνεπαρμένος απ' τις νίκες γράφει το τελευταίο του ποίημα με τίτλο: «Η νίκη».

«Παιδιά μου ο πόλεμος, / για σας περνάει θριαμβευτής/ των άδικων ο πόλεμος / δεν είν' εκδικητής / είναι ο θυμός της άνοιξης / και της δημιουργίας; / Κι' αν είναι, και στον / πόλεμο μέσα η ζωή θυσία, / ο τάφος είναι πέρασμα / προς την Αθανασία!»

Ο ουμανισμός και διεθνισμός του Παλαμά εκφραζόταν μέσα από τον αγώνα του για την ψυχοπνευματική εξύψωση κάθε ανθρώπου, κάθε φυλής και λαχταρούσε τη μέρα που «κι ο άνθρωπος ο βαριομοίρης/ θα υψωθεί θριαμβευτής/ σε μια γη πλατειά προφήτης/ μιας πλατύτερης ψυχής».

Ο Παλαμάς έγινε κατήγορος και των μακελάρηδων του λαού, δεόμενος για τους κατακτημένους αγωνιζόμενους «Δέομαι. Καίω θυμίαμα, καίω λαμπάδες, σ' εσέ του κόσμου Ειρήνη παναγία!».

Ο Παλαμάς από την ίδια την «πάλη» του με την τέχνη κι από τη διαλεκτική της κοινωνικής πραγματικότητας έμαθε ότι «ο κόσμος ο βαθύς/ γεννιέται πάντα από 'να πάλαιμα». Προφήτευε πως «θα 'ρθει η μέρα της νέας γέννας». Μ' αυτή τη θερμή πίστη του για το μέλλον αφήνει την ιερή παρακαταθήκη στη νέα γενιά:

Παιδί, το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις,
όπως το βρεις κι όπως το δεις να μην το παρατήσεις.
Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και φράξε το πιο στέρεα...
Και πλούτισε τη χλώρη του και πλάτυνε τη γη του...
  • «Τα σκολειά χτίστε»
Ομως όλες οι νέες αυτές ιδέες, που κατακλύζουν το έργο του Παλαμά, ένα έχουν κίνητρο: τη μόρφωση, με το πνευματικό ανέβασμα του λαού.
Πολεμάς να στυλώσεις, Κυβερνήτη, με τα καράβια και με τα φουσάτα
της πολιτείας το σαλεμένο σπίτι! Του κάκου ιδρώνεις, έμπα σ' άλλη στράτα:
Το νου μας πρώτα στήλωσε και χτίσε, και πρώτ' απ' όλα αλφαβητάρι κράτα...
Δάσκαλος γίνε, αλήθεια αν ήρωας είσαι. Σε μια Βαβέλ δεμένους μας κρατάνε
κακά στοιχειά· το μάγεμά τους λύσε. Και στα χείλια οι καρδιές μας πάλι ας πάνε.
Σύμμετρα υψώσου, πύργε της ζωής. Τρανοί κι αν είναι οι τάφοι, τάφοι θάναι.
Στον ήλιο τόπο θέλουμε κι εμείς.

Πίστευε ότι στην αναγεννητική πορεία του ανθρώπου και του λαού βασικό ρόλο θα παίξει η Παιδεία.
... Λιτά χτίστε τα, απλόχωρα,
μεγάλα, γερά θεμελιωμένα,
από της χώρας, ακάθαρτης,
πολύβοης, αρρωστιάρας, μακριά.
Μακριά τ' ανήλιαγα σοκάκια,
τα σκολειά χτίστε.
Και τα πορτοπαράθυρα των τοίχων
περίσσια ανοίχτε, να 'ρχεται ο κυρ΄ Ηλιος,
διαφεντευτής, να χύνεται,
να φεύγει, ονειρεμένο πίσω του
αργοσέρνοντας το φεγγάρι.
Γιομίζοντάς τα να τα ζωντανεύουν
μαϊστράλια και βοριάδες και μελτέμια
με τους κελαηδισμούς και με τους μόσκους,
κι ο δάσκαλος, ποιητής
και τα βιβλία να είναι σαν τα κρίνα...

Η ποίησή του έγινε πρωτεργάτρια στη μάχη υπέρ του δημοτικισμού. Χτύπησε αμείλικτα και με το ποίημά του «Δημοτικισμός» τους καθαρευουσιάνους: «Κάμπιες και σκόροι, / και παπαγάλοι,/ κ' εσείς, δασκάλοι,/ κ' εσείς, ρητόροι,/ τι; με το ζόρι,/ και τη μεγάλη/ τη Γλώσσα κόρη,/ τα γυμνά κάλλη/ να τα ντροπιάστε/ ζητάτε; Να 'στε/ καταραμένοι!/ Πέρνα, μπαμπούλα!/ Μα ο Στίχος, βούλα/ πυρή, και μένει».

Μη μαρξιστής, αλλά πραγματιστής και διαλεκτικός ο Παλαμάς θεωρούσε ότι «ο ιστορικός υλισμός έχει, αναμφίβολα, κι αυτός την αλήθεια του (...) δεν πρέπει να μας τρομάζει σα να είτανε σκιάχτρο. (...) Αν, καλά κακά, ξαναβγήκε η ελληνική πολιτεία, και με όλα της τα ελαττώματα, στον ήλιο και στη ζωή, και με μόνο το κίνητρο των οικονομικών προβλημάτων, ευλογημένος ο ιστορικός υλισμός».

Ο Παλαμάς σχετικά με τα πιστεύω του δήλωνε «επαναστάτης, αλλά όχι σοσιαλιστής» και πιο συγκεκριμένα έγραφε «εφτά χρονών ασυμπλήρωτων ανθρωπάκος έλαβα την υψηλή τιμή να διαλαλήσω προς το γένος μου το κήρυγμα του πιο περίεργου προμαρξικού σοσιαλισμού, μαγειρεμένο με χορταρικά και με κανελλογαρύφαλα ρωμαντικής κοινωνιστικής φιλοσοφίας(...)».
  • Στίχοι αθάνατοι
Ομως και ο περιλάλητος «Ολυμπιακός Υμνος» στηρίζεται στους αθάνατους στίχους του Κωστή Παλαμά και στην υπέροχη μουσική του Σπύρου Σαμάρα. 100 χρόνια και κάτι μήνες έχουν κυλήσει από την 25η Μαρτίου 1896, ημέρα πρώτη των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, όταν σε μια ηλιόλουστη μέρα, με καλό αν και λίγο ψυχρό καιρό, στο θαυμάσιο Παναθηναϊκό Στάδιο (ώρα 3.30 μ.μ.), το μοναδικό στον κόσμο «Καλλιμάρμαρο»... «μόλις αι βροντώδεις και παρατεταμέναι ζητωκραυγαί όλου του θεατηρίου (!) εσίγησαν ήρχισεν εις το μέσον ακριβώς του Σταδίου η εκτέλεσις, υπό μιας αληθώς γιγαντιαίας, διά τας Αθήνας της εποχής εκείνης, ορχήστρας και χορωδίας, του Ολυμπιακού Υμνου του διασήμου Ελληνος μουσικοδιδασκάλου Σπύρου Σαμάρα, του τονισθέντος επί των αληθώς πινδαρικών στίχων του ποιητού Κωστή Παλαμά...» - γράφει ο αυτόπτης μάρτυρας, μεγάλος παιδαγωγός της άθλησης, προπονητής το 1896 της ομάδας γυμναστικής του Εθνικού ΓΣ, Ιωάννης Χρυσάφης.

Ο Παλαμάς ήταν τότε 37 ετών, δύο χρόνια μεγαλύτερος από τον Σαμάρα, και είχε αποκτήσει «όνομα» στους λογοτεχνικούς κύκλους με «Τα τραγούδια της πατρίδας μου», «Τα μάτια της ψυχής μου» αλλά κυρίως με τον «Υμνο της Αθηνάς» που βραβεύθηκε στον σημαντικότατο Φιλαδέλφειο Διαγωνισμό. Αμφίπλευρος ο θαυμασμός και βαθιά η εκτίμηση Βικέλα - Παλαμά. Προφανώς τον Βικέλα παρότρυνε προς τη «λύση Παλαμά», ο «Υμνος της Αθηνάς». Οι κύκλοι των θρησκευτικών σκοταδιστών της εποχής σημάδεψαν τους στίχους Παλαμά ως αντιχριστιανικό πόνημα. Για «επίκληση του αρχαίου ειδωλολατρικού πνεύματος της πλάνης και της κακοηθείας» εκραύγαζε ο Απόστολος Μακράκης.
  • Ασκητής και μύστης
Ο Αγγελος Σικελιανός στην ομιλία του στον «Παρνασσό» το 1936 με θέμα: «Ο Παλαμάς ασκητής και μύστης», θέλοντας να τοποθετήσει την τελική εικόνα του ποιητή μπροστά στους ακροατές του, «απλά και καθαρά» όπως λέει, τον ονομάζει, άγιο.

«Ο Παλαμάς», γράφει, «εμόχθησε, έλπισε, αγάπησε, αιμάτωσε, αγωνίστηκε, ενίκησε, για μας. Ο Παλαμάς λοιπόν, είναι ένας άγιος». Η ποίηση, η ζωή, το όνειρο και η πράξη του ήταν πάνω απ' όλα πόθος να εξυψωθεί και να αξιωθεί ο «δουλευτής λαός» μας να φτιάξει ο ίδιος τη δική του ελεύθερη, δίκαιη, ισότιμη κοινωνία, τη δική του ανεξάρτητη Ελλάδα της ειρήνης και της φιλίας των λαών.

Εκεί που ακόμα ζουν οι Φαίακες του Ομήρου
και σμίγ' η Ανατολή μ΄ ένα φιλί τηΔύση,
κι ανθεί παντού με την ελιά το κυπαρίσσι,
βαθύχρωμη στολή στο γαλανό του Απείρου
...
Πατρίδες! Αέρας, γη, νερό, φωτιά! Στοιχεία,
αχάλαστα και αρχή και τέλος των πλασμάτων,
σα θα περάσω στη γαλήνη των μνημάτων,
θα σας ξανάβρω, πρώτη και στερνή ευτυχία!

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ, Ριζοσπάστης, Κυριακή 27 Φλεβάρη 2011

Να μην κλείσει το «Αμφι-Θέατρο» του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου Petition

Να μην κλείσει το «Αμφι-Θέατρο» του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου Petition

«Ελληνικό Σπίτι» στο Παρίσι : Αφιέρωμα στους Κώστα Αξελό και Κώστα Γαβρά στην Πανεπιστημιούπολη

 
Ο Κώστας Αξελός

Σε δύο κορυφαίες προσωπικότητες της σύγχρονης Ελλάδας, τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά και τον στοχαστή και φιλόσοφο Κώστα Αξελό, είναι αφιερωμένες οι εκδηλώσεις που προγραμματίζει το «Ελληνικό Σπίτι» στην Πανεπιστημιούπολη των Παρισίων από σήμερα, Σάββατο, ώς τη Δευτέρα. Στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Κώστα Γαβρά θα προβληθούν έξι ταινίες του. Πρόκειται για τις ταινίες «Ζ» (1969), «Η λάμψη μιας γυναίκας» (1979) και «Το Μουσικό κουτί» (1989), που θα προβληθούν σήμερα, παρουσία του σκηνοθέτη, αλλά και τα φιλμ «Mad City» (1997), «To τσεκούρι» (2005) και «Παράδεισος στη Δύση» (2009) θα προβληθούν αύριο, Κυριακή. Η μνήμη και το έργο του Κώστα Αξελού που απεβίωσε πριν ένα χρόνο (4 Φεβρουαρίου 2010) θα τιμηθούν τη Δευτέρα. Θα προβληθεί μια τηλεοπτική συνέντευξη του Κ.Αξελού και θα γίνει ανάγνωση ορισμένων αποσπασμάτων από κείμενα του στοχαστή. Ο επίτιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Δερτιλής θα αναφερθεί σε κείμενα του Κώστα Αξελού για την Ελλάδα του σήμερα και τη δημοκρατία. Τέλος, η Χαρά Ιακωβίδου θα εκτελέσει στο πιάνο έργα Μπαχ και Μότσαρτ.

Τα χειρόγραφα του Τζον Λε Καρέ στην Οξφόρδη


The Guardian
Ογδόντα πέντε κιβώτια με χειρόγραφα του Τζον Λε Καρέ μεταφέρθηκαν στη βιβλιοθήκη Μποντλίαν της Οξφόρδης, όπου ο συγγραφέας δώρισε το αρχείο του. «Η Οξφόρδη υπήρξε δικό μου πνευματικό σπίτι αλλά και του ήρωά μου, του Σμάιλι», εξηγεί ο ίδιος. Μέσα από τα χειρόγραφα του Λε Καρέ αποκαλύπτεται ο τρόπος με τον οποίο δουλεύει κάθε έργο, διαμορφώνει τους χαρακτήρες και διαπλάθει την πλοκή.
Αφού ολοκληρώσει το καθημερινό του χειρόγραφο, ο Λε Καρέ το παραδίδει στη γυναίκα του, Τζέιν Κόρνγουελ, η οποία το δακτυλογραφεί, κάνει κάποιες διορθώσεις και στη συνέχεια το συνενώνει με το χειρόγραφο με συρραπτικό. «Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τη γέννηση ενός μυθιστορήματος», εξηγεί ο έφορος της βιβλιοθήκης, Ρίτσαρντ Οβέντεν. Για το αριστούργημά του «Ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι» χρειάστηκαν 17 ή 18 κιβώτια χειρόγραφα. Μάλιστα, το μυθιστόρημα αρχικά είχε διαφορετικό τίτλο, ενώ ατελείωτες αλλαγές έκανε ο Λε Καρέ και στην περιγραφή του Σμάιλι.

Οι επισκέπτες της βιβλιοθήκης Μποντλίαν στις 3 Μαρτίου θα μπορέσουν να δουν κάποια από τα χειρόγραφα του Λε Καρέ, όπως τα προσχέδια του «Επίμονου κηπουρού» και του «Ράφτη του Παναμά».
Ο Τζον Λε Καρέ -ψευδώνυμο του Ντέιβιντ Κόρνγουελ- έχει γράψει 22 μυθιστορήματα. Οπως ο ίδιος λέει, το «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο», που κυκλοφόρησε το 1963, είναι αυτό που άλλαξε τη ζωή του και του έδειξε πραγματικά τις ικανότητές του. Από τα αγαπημένα πλαίσια όπου δρουν οι ήρωές του είναι ο Ψυχρός Πόλεμος.

Thursday, February 24, 2011

Απονεμήθηκαν τα κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας Παιδικού Βιβλίου 2010

 
  • Ι. Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 2011
Ανακοινώθηκαν τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας Παιδικού Βιβλίου 2010 από τη Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. Τα βραβεία αφορούν στις εκδόσεις έτους 2009, στα οποία κατέληξε η αρμόδια επιτροπή από το «βραχύ κατάλογο» των υποψηφίων προς βράβευση έργων.

Σημειώνεται ότι είναι η τελευταία φορά που τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία απονέμονται με βάση τις διατάξεις του ν. 2557/1997. Από την επόμενη χρονιά και εφεξής, θα εφαρμοσθεί η νέα νομοθεσία, η οποία αναμόρφωσε ριζικά τον εν λόγω θεσμό (άρ. 40 του ν. 3905/2010).

- Το Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού βιβλίου απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας: κατα πλειοψηφία στον Βασίλη Παπαθεοδώρου για το βιβλίο του με τίτλο «Στη διαπασών», εκδ. Καστανιώτη και κατά πλειοψηφία στον Μάνο Κοντολέων για το βιβλίο του με τίτλο «Πολύτιμα δώρα», εκδ. Πατάκης.
- Το Βραβείο Εικονογράφησης Παιδικού βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Φωτεινή Στεφανίδη για την εικονογράφηση του βιβλίου με τίτλο «Η σκυλίσια ζωή του γάτου ΤΖΟΝ ΑΦΕΝΤΟΥΛΗ» του συγγραφέα Χρήστου Μπουλώτη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα.
Η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου αποφάσισε ομόφωνα να μην απονείμει Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά έτους 2010 (εκδόσεις 2009) θεωρώντας ότι κανένα από τα υποβληθέντα βιβλία (κατατεθειμένα εμπρόθεσμα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας) δεν πληροί τις προυποθέσεις βράβευσης.
Ο βραχύς κατάλογος παιδικών λογοτεχνικών βιβλίων (δημοσιευμένων το έτος 2009 και κατατεθειμένων εμπρόθεσμα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας), από τον οποίο επελέγησαν τα ανωτέρω βραβεία είναι ο ακόλουθος:
1.«Θράσος» συγγραφέας : Τατιάνα Αβέρωφ, εκδ. Κέδρος
2. . «Ελισάβετ και Δαμιανός» συγγραφέας: Νινέτα Βολουδάκη, εκδ. Ψυχογιός
3. «Τότε που κρύψαμε έναν άγγελο» συγγραφέας: Αγγελική Δαρλάση, εκδ. Πατάκης
4. «Το κρυμμένο εργοστάσιο παιχνιδιών» συγγραφέας: Βησσαρία Ζορμπά - Ραμμοπούλου, εκδ.: Ελληνικά Γράμματα
5. «Πολύτιμα δώρα» συγγραφέας: Μάνος Κοντολέων, εικονογράφηση Ρίτα Τσιμόχοβα, εκδ.: Πατάκης
6. «Ιστορίες για περίεργα παιδιά» συγγραφέας: Χρήστος Μπουλώτης, εικονογράφησηΒασίλης Παπατσαρούχας, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
7. «Στη διαπασών» συγγραφέας: Βασίλης Παπαθεοδώρου, εκδ. Καστανιώτης
8. «Μη φεύγεις» συγγραφέας: Μπίλλι Ρόζεν [και] Μάκης Τσίτας, εικονογράφηση Ελίζα Βαβούρη, εκδ. Ψυχογιός
9. «Ρεμιέ» συγγραφέας: Σακκά – Νικολακοπούλου Ναννίνα, εκδ. εκδ. Λιβάνης
10. «Ο πρίγκιπας, Αλέξανδρος Υψηλάντης» συγγραφέας: Μαρία Σκιαδαρέση, εικονογράφηση Κατερίνα Βερούτσου, εκδ. Πατάκης
11. «Πέντε κόλπα μπας και γυρίσει ο μπαμπάς» συγγραφέας : Παναγιώτα Χούτα, εξώφυλλο - εικονογράφηση Αλεξάνδρα Αντωνοπούλου, εκδ. Πατάκης
Ο βραχύς κατάλογος εικονογράφησης παιδικών βιβλίων (δημοσιευμένων το έτος 2009 και κατατεθειμένων εμπρόθεσμα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας), από τον οποίο επελέγησαν τα ανωτέρω βραβεία είναι ο ακόλουθος:
1 «Η Αρήτη της ροδιάς» συγγραφέας: Κική Δημητριάδου, εικονογράφηση Νικόλας Ανδρικόπουλος, εκδ. Λιβάνης
2. «Ιστορίες του ανέμου» συγγραφέας: Κατερίνα Γυφτάκη – Μπεκ, εικονογράφηση Μιμίκα Σπυρίδωνος, εκδ. Φυτράκης
3.«Η σκυλίσια ζωή του γάτου Τζον Αφεντούλη» συγγραφέας: Χρήστος Μπουλώτης, ζωγραφιές Φωτεινή Στεφανίδη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
4. «Κι οι ιστορίες μεταναστεύουν» συγγραφέας: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, εικονογράφηση Διατσέντα Παρίση, εκδ. Πατάκης
5. «Ο Λυκούργος και το δίχτυ της αγάπης» συγγραφέας: Ευδοκία Σκορδαλά – Κακατσάκη, εικόνες Ελίζα Βαβούρη, εκδ. Άγκυρα
6. «Ο γάτος που έκλαιγε μαργαριτάρια» συγγραφέας: Χρήστος Μπουλώτης, εικονογράφηση ΒασίληςΠαπατσαρούχας, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
7. «Ιστορίες για περίεργα παιδιά» συγγραφέας: Χρήστος Μπουλώτης, εικονογράφηση Βασίλης Παπατσαρούχας, εκδ. Ελληνικά Γράμματα

Η Επιτροπή  Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου  αποτελείται από τους: Γκίβαλου – Κατσίκη Άντα, Καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Παν/μίου Αθηνών, πρόεδρος, Κανατσούλη Μελπομένη (Μένη), Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αντιπρόεδρος,  Πολίτη Δημήτριο, Λέκτορα του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγή στην Προσχολική ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών, μέλος, Γαβριηλίδου Σοφία, Λέκτορα του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,  μέλος, Γιαννικοπούλου Αγγελική, Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, μέλος,  Ψαραύτη Ευαγγελία (Λίτσα), συγγραφέα Παιδικής Λογοτεχνίας, μέλος, Παπαμόσχου Ηρώ, συγγραφέα Παιδικής Λογοτεχνίας, ως μέλος, Ψαράκη Βάσω, εικονογράφο, μέλος, Μαρουλάκη Νίκο, εικονογράφο, μέλος .

Στην ανωτέρω Επιτροπή μετέχει με γνώμη χωρίς ψήφο η Αναπληρώτρια Προϊσταμένη της Δ/νσης Γραμμάτων Νικολέττα Σκλία Χρέη Γραμματέα εκτελείη μόνιμη υπάλληλος της Δ/νσης Γραμμάτων, Βασιλική Αθανασιάδη.

Tuesday, February 22, 2011

Ανακαλύφθηκε «χαμένο» βιβλίο από την συγγραφέα παιδικών βιβλίων Ένιντ Μπλάιτον

Η Ένιντ Μπλάιτον, πολυαγαπημένη συγγραφέας παιδικών βιβλίων
  • Η Ένιντ Μπλάιτον, πολυαγαπημένη συγγραφέας παιδικών βιβλίων 
Ένα «χαμένο» και μέχρι πρότινος άγνωστο μυθιστόρημα της συγγραφέως παιδικών βιβλίων, Ένιντ Μπλάιτον ανακαλύφθηκε σε αρχείο του έργου της. Το Καραβάνι του κυρίου Τάμπι είναι μια ιστορία 180 σελίδων για ένα μαγικό καραβάνι.

Το βιβλίο βρέθηκε σε μία συλλογή χειρόγραφων που τέθηκε σε δημοπρασία τον Σεπτέμβριο από την οικογένεια της μεγαλύτερης κόρης της Ένιντ Μπλάιτον.

Η ιστορία ακολουθεί τις περιπέτειες που αντιμετωπίζει ένα καραβάνι που διαθέτει πόδια και δικό του μυαλό. Το καραβάνι, με τη συντροφιά του κυρίου Τάμπι, των φίλων του και ενός σκυλιού, διασχίζει έναν ωκεανό, ενώ έρχεται αντιμέτωπο με ένα δράκο.

«Νομίζω ότι είναι μοναδικό» δήλωσε ο επικεφαλής της Κοινότητας Ένιντ Μπλάιτον, Τόνι Σάμερφιλντ. «Δεν γνωρίζω κανένα ολοκληρωμένο έργο της Μπλάιτον που να μην έχει εκδοθεί.»

Τα βιβλία της Μπλάιτον έχουν πουλήσει περισσότερα από 500 εκατομμύρια αντίτυπα σε ολόκληρο τον κόσμο και είναι ιδιαίτερα αγαπητά σε μικρούς και μεγάλους.

Η Ένιντ Μπλάιτον έχει γράψει διάσημα βιβλία όπως Οι Μυστικοί Επτά, τα Πέντε Λαγωνικά, οι Πέντε Φίλοι.

Οι κανόνες στη ζωή και την ιστορία

  • Ο Pierre Macherey αναλύει το εγχείρημα του Canguilhem και του Foucault να ερμηνεύσουν τη δύναμη των κανόνων 
  • Του Ακη Καλογνωμη, Η Καθημερινή, Tρίτη, 22 Φεβρουαρίου 2011
  • Pierre Macherey «Από τον Κανγκιλέμ στον Φουκώ. Η δύναμη των κανόνων». Μετ. Τάσος Μπέτζελος. Εκδ. Πλέθρον, σ.σ. 242. 
«Ο Κανγκιλέμ και ο Φουκώ ήταν εκπρόσωποι μιας μεγάλης εποχής της σύγχρονης σκέψης, από την οποία εξακολουθούμε ακόμη και σήμερα να εξαρτιόμαστε, παρά τις μόδες και τους εφήμερους ενθουσιασμούς». Αυτά αναφέρει ο Pierre Macherey στον πρόλογο για την ελληνική έκδοση μιας συλλογής άρθρων του δημοσιευμένων από το 1964 ώς το 1998. Πρόκειται για πέντε ομόκεντρα κείμενα στα οποία ο Γάλλος φιλόσοφος προσεγγίζει το ζήτημα των κανόνων και της δράσης τους μέσα στη ζωή και την ιστορία όπως το είδαν ο Georges Canguilhem και ο Michel Foucault. Στην ουσία αυτό που ο Macherey καταθέτει εδώ είναι η δική του συμβολή στη φιλοσοφική προβληματική που αναπτύχθηκε στη Γαλλία κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα με πεδίο αναφοράς τις μορφές κοινωνικής ύπαρξης και οργάνωσης και με γνώμονα τις ανακαλύψεις των επιστημών της ζωής.
  • Οι κανόνες παράγονται 
Στο περιβάλλον αυτής της προβληματικής γεννιέται η έννοια της «βιοπολιτικής» στον Foucault, ενώ οι σχέσεις φύσεως και πολιτισμού επανεξετάζονται μέσα από το πρίσμα των επιστημών του ανθρώπου και της ιστορίας των γνώσεων. Εφεξής, οι κανόνες δεν ερμηνεύονται ως προϋπάρχουσα περιοριστική δύναμη αλλά ως δύναμη παραγωγική που εμπλέκεται και συγκροτείται μέσα από συνεχείς διαδικασίες από τις οποίες οι εκτροπές και οι διορθώσεις κάθε άλλο παρά αποκλείονται. Αυτά τα νέα μονοπάτια της σκέψης –που είναι ακριβώς μονοπάτια και όχι βασιλικές οδοί– επιχειρεί να ανιχνεύσει ο Pierre Macherey αναφερόμενος στο έργο των δύο κορυφαίων ομοεθνών του φιλοσόφων.
Ο Georges Canguilhem, φιλόσοφος αλλά και γιατρός, μαθητής του Gaston Bachelard και δάσκαλος του Michel Foucault και του Gilles Deleuze, εγγράφεται στη λαμπρή παράδοση της γαλλικής ιστορικής επιστημολογίας. O Canguilhem θα αμφισβητήσει την καθιερωμένη διάκριση μεταξύ ιστορίας των επιστημών, ως απλής «καταγραφής των γεγονότων της γνώσης» και επιστημολογίας, ως προσδιορισμού «των αξιών της επιστήμης». Η διάκριση γεγονότων και αξιών δεν φαίνεται βιώσιμη για τον Γάλλο φιλόσοφο γιατί, αφενός, προϋποθέτει γεγονότα που, δεδομένα εκ των προτέρων, απλώς προσφέρονται στη μηχανική καταγραφή που εκτελεί ο ιστορικός και, αφετέρου, γιατί και οι κρίσεις της επιστημολογίας, στερημένες από την αναφορά στα γεγονότα της επιστήμης, μοιάζουν να διατυπώνονται εν κενώ. Η ανάγκη μιας στέρεης επιστημονικής παιδείας δεν είναι άσχετη με την απόφαση του Canguilhem, μετά την ολοκλήρωση των φιλοσοφικών του σπουδών, να γραφτεί στην Ιατρική Σχολή.
Το ενδιαφέρον του Canguilhem για τα προβλήματα της ζωής περιστρέφεται κυρίως γύρω από τη σχέση του παθολογικού με το κανονικό, ιδίως υπό το φως των αμοιβαίων σχέσεων που μπορεί να υπάρχουν ανάμεσα στο «φυσικό και το πολιτισμικό, το βιολογικό και το κοινωνικό». Εξ ου και η βαθιά εκτίμησή του για τον Spinoza. Ο τελευταίος θα συγκρουσθεί μετωπικά με τον Hobbes, καθώς απορρίπτει τη σχέση ρήξης που υποτίθεται πως υπάρχει μεταξύ φυσικής και κοινωνικής κατάστασης: φύση και κοινωνία αποτελούν πεδία εφαρμογής των ίδιων κανόνων. Παρά τις προσπάθειες εξωραϊσμού, μας λέει ο Spinoza, τόσο στη φύση όσο και στην κοινωνία ο κανόνας που επικρατεί είναι εκείνος του πιο δυνατού.
Στο πνεύμα της σπινοζικής παράδοσης ο Canguilhem υποστηρίζει ότι οι κανόνες αυτοί «παράγονται» κατά τη στιγμή της εκδήλωσής τους, είναι σύμφυτοι με τα γεγονότα, δεν προϋπάρχουν ως στοιχεία υπερβατικά. Και ο Macherey έρχεται με τη σειρά του να διαπιστώσει ότι «με αυτόν τον τρόπο αντιστρέφεται η παραδοσιακή οπτική για τις σχέσεις της ζωής και των κανόνων: δεν υποτάσσεται η ζωή σε κανόνες, σαν να δρούσαν οι κανόνες επί της ζωής, έξωθεν, αλλά οι κανόνες παράγονται, με τρόπο απολύτως εμμενή, από την κίνηση της ζωής». Η θέση αυτή ισοδυναμεί με μία ισχυρή βολή στα θεμέλια του βιολογικού θετικισμού. Ο εμμενής χαρακτήρας των κανόνων είναι το σημείο όπου η σκέψη του Canguilhem συναντιέται και συνοδοιπορεί με εκείνη του Foucault. Ωστόσο, ο τελευταίος βάλλει εναντίον του θετικισμού, εκκινώντας όχι από την εμπειρία του εμβίου αλλά από το επίπεδο του πολιτικού και του κοινωνικού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, από την άποψη αυτή, έχει η μελέτη των ιατρικών κανόνων που επιχειρείται στη Γέννηση της Κλινικής – ένα κείμενο πολύ σημαντικότερο απ’ όσο πιστεύουν πολλοί. Εξετάζοντας την κλινική εμπειρία ο Foucault καταφέρνει να παρουσιάσει «μια γένεση της κανονικότητας, με τη διπλή έννοια ενός επιστημονικού μοντέλου που ρυθμίζει τις γνώσεις, και ενός πολιτικού μοντέλου που διέπει τις συμπεριφορές».

Συγκρίνοντας τα δύο εγχειρήματα, ο Macherey παρατηρεί ότι «τόσο για τον Κανγκιλέμ όσο και για τον Φουκώ, οι κανόνες δεν παρουσιάζονται ως τυπικές αρχές που εφαρμόζονται έξωθεν σε περιεχόμενα που έχουν διαμορφωθεί ανεξαρτήτως αυτών, αλλά ορίζουν τον βηματισμό τους και ασκούν τη δύναμή τους στις ίδιες τις διαδικασίες κατά τη διάρκεια των οποίων η ύλη ή το αντικείμενό τους συγκροτείται σταδιακά και μορφοποιείται». «Αυτή η ενασχόληση», συνεχίζει ο Macherey, «αποτελεί το μυστικό νήμα» που συνδέει τους δύο μεγάλους «στοχαστές της εμμένειας του κανόνα και της δύναμης των κανόνων».
Προφανώς, η πρακτική συνέπεια μιας τέτοιας προσέγγισης μπορεί να λάβει τη μορφή ενός ηθικού αιτήματος: η φιλοσοφική σκέψη δεν ορίζεται ως μια ανώδυνη θεωρητική περιπλάνηση αλλά μάλλον ως αφορμή και απαραίτητη προϋπόθεση για δράση. Οχι τυχαία ο τίτλος της πτυχιακής εργασίας που συνέγραψε ο Macherey το 1961, υπό την εποπτεία του Canguilhem, ήταν «Φιλοσοφία και πολιτική στον Spinoza». Η συμμετοχή του Canguilhem στη γαλλική αντίσταση κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και οι θέσεις που έλαβε ο Foucault δημοσίως αναφορικά με προβλήματα της εποχής του ανταποκρίνονται σε αυτό ακριβώς το αίτημα. Αξίζει, ακόμη, να αναφέρουμε παρενθετικά ότι ο Macherey άρχισε τη σταδιοδρομία του όχι σε κάποιο Πανεπιστήμιο αλλά διδάσκοντας φιλοσοφία σε γαλλικά λύκεια και στρατιωτικές σχολές. Η περίπτωση αυτή - μάλλον σπάνια για τα ελληνικά εκπαιδευτικά πράγματα- αποτελεί, ωστόσο, παράδοση στη Γαλλία καθώς δεν είναι λίγοι αυτοί -από τον Jean-Paul Sartre και τον Gilles Deleuze μέχρι τον ίδιο τον Canguilhem– που δοκίμασαν τις δυνάμεις τους στη Μέση Εκπαίδευση προτού περιβληθούν την αίγλη της πανεπιστημιακής έδρας.
Συνολικά, τα πέντε κείμενα του Macherey, συμπληρωμένα στην ελληνική έκδοση από τρία πρόσθετα που διερευνούν περαιτέρω τις προεκτάσεις του έργου των Foucault και Canguilhem, συνιστούν πράγματι μια συμβολή στη «θεωρητική κατανόηση του παρόντος μας όσο και για τον έμπρακτο μετασχηματισμό του, σε μια στιγμή όπου, περισσότερο από ποτέ, έχουμε ανάγκη από ισχυρές έννοιες για να προσανατολιστούμε στον κόσμο και στη σκέψη».

Στο καπηλειό της φτώχειας: Τζορτζ Όργουελ «Οι Άθλιοι του Παρισιού και του Λονδίνου»

  • Του Νίκου Κουρμουλή
  • Η ΑΥΓΗ: 22/02/2011


Τζορτζ Όργουελ «Οι Άθλιοι του Παρισιού και του Λονδίνου», μτφ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Ασβός, σελ: 390, τιμή: 16 ευρώ

Στις βρώμικες πανσιόν και στα καταγώγια εκατέρωθεν της Μάγχης, ο Τζορτζ Όργουελ «απομαγνητοφωνεί» τον έσω κόσμο. Τους αόρατους ικέτες, την εξαθλιωμένη προλεταριακή τάξη. Φτωχοδιάβολοι που, ακριβώς επειδή είναι φτωχοί, μεταμορφώνονται σε «διαβόλους» επιβίωσης. Είμαστε στο κατώφλι της δεκαετίας του '30. Εποχή εγκάρσιων ανακατατάξεων. Το νωπό φάντασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, που εν αγνοία των πρωταγωνιστών προετοιμάζει τον Δεύτερο, κινεί την Ευρώπη προς τα μπρος. Πολιτιστική ευωχία, επιστημονική καινοτομία. Ο Δαρβινισμός του Μοντερνισμού. Ναι, αλλά τι συμβαίνει με εκείνες τις ψυχές που περισυλλέγουν τα απόνερα; Τους απόκληρους που μένουν πίσω; Αυτούς συναναστρέφεται ο Όργουελ.

Τα υποκείμενα που στοιβάζονται στις τρώγλες της επικείμενης νεοτερικότητας. Οι αναθυμιάσεις της ανέχειας αναπόφευκτα διυλίζονται και επικαιροποιούνται στο σήμερα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των μυριάδων ταχυτήτων. Της ελίτ των προνομιούχων και της πλατιάς βάσης των πενήτων. Πατρίκιοι και πληβείοι λοιπόν, κατά τα πρότυπα της φεουδαρχικής διαχείρισης και ας λαμπυρίζουν από πάνω μας σαν μακρινά αστέρια, τα κληροδοτήματα του Διαφωτισμού. Καταρχήν για τον Όργουελ μετανάστη, το Παρίσι αποτελεί συνειδητή αρχικά επιλογή έκφρασης λογοτεχνικών ανησυχιών και οικονομικής αυτοτέλειας.

Δηλαδή αποχωρίζεται μια σίγουρη δουλειά στο αυτοκρατορικό δημόσιο (μέλος της Ινδικής Αστυνομίας, που κανένας σύγχρονος ή επίγονος δεν φαντάζονταν τον συγγραφέα να πραγματοποιεί καριέρα εκεί) και να πηγαίνει στη πόλη του φωτός, των φτηνών ενοικίων, με σκοπό να βιοποριστεί γράφοντας. Το Λονδίνο από την άλλη μεριά είναι η γενέθλια μήτρα που τον καταδικάζει σε γονικές εξαρτήσεις, προκαλώντας του μια αίσθηση ορθολογικής ανελευθερίας. Η εξαθλίωση παραμένει ίδια, με άλλους όρους. Το Παρίσι γοητεύει, ενώ το Λονδίνο παραμένει μοχθηρό. Αναλύει περιγραφικά το ημερήσιο πρόγραμμα της καταβύθισης στην ένδεια. Σε ενεστώτα χρόνο. Οι ρακένδυτοι ήρωες παίρνουν προφυλάξεις, ανάλογες των... σκακιστών. Προσέχουν πόσα θα ξοδέψουν και πού.

Μελετούν ενδελεχώς τις επόμενες κινήσεις και τις πιθανές παρεκτροπές που θα προκύψουν. Σχεδιάζουν την κάτοψη της προσωπικής τους εμφάνισης. Αφουγκράζονται την πιάτσα για τις ευκαιρίες που εμφανίζονται και αργότερα τις ιεραρχούν με βάση τις προτεραιότητες. Μετρούν με ακρίβεια την απόσταση μεταξύ των εν δυνάμει εργασιών, έτσι ώστε να μην χαλαλίσουν τσάμπα χιλιόμετρα. Αντίθετα από ό,τι πιστεύουν πολλοί, η φτώχεια εμπεριέχει ισχυρές δόσεις ανίας και κυρίως ακινησίας. Όλες αυτές οι ματαιωμένες ώρες που κάθεσαι στο κρεβάτι ή σε μια φθαρμένη πολυθρόνα, παλεύοντας να καταλαγιάσεις το θηρίο που απαιτεί τροφή. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Εξάρτηση από το χρήμα. Η δικτατορία της πείνας. Έτσι δεν αναπνέεις ελεύθερα.

Ο Όργουελ υπογραμμίζει έμμεσα την μέγιστη πολιτική ευθύνη για την κατάσταση. Και το αναφέρει καθαρά: Σε έναν λαό που του στερείς βασικές ανάγκες, δεν μπορείς να μιλάς για ελευθερία ή δημοκρατία. Το παράδειγμα της Αιγύπτου, πρόσφατο και όχι μόνο. Στο σημείο αυτό οφείλουμε ορισμένες εξηγήσεις. Ο Όργουελ ακτινογραφεί μια εργατική τάξη που δεν είναι συνειδητοποιημένη ως τέτοια. Ιδεολογικά προσανατολισμένοι μελετητές στο παρελθόν, ισχυρίζονταν πως ο Όργουελ δεν ενστερνίζεται τη χειραφέτηση του εργατικού κινήματος. Στον παρόντα τόμο, η οπτική γωνία του συγγραφέα δεν κομίζεται από τη μεριά των λούμπεν και περιθωριακών στοιχείων, αλλά από τη μεριά του χειμαζόμενου εργαζόμενου, που αναγνωρίζει και το μποέμ ισοδύναμό του. Έρχεται τουλάχιστον σε συνεννόηση μαζί του. Υπό αυτή την έννοια, αποκτά αντικειμενικά χαρακτηριστικά περιθωριακού ατόμου, αλλά δεν τα ενστερνίζεται. Η εξαθλίωση αποτελεί τον κοινό παρονομαστή και στο κάτω-κάτω το καπηλειό κοινωνικοποιεί άτομα με παρόμοιες συνθήκες διαβίωσης.

Έτσι λοιπόν οι ήρωες του Όργουελ, που καταβαραθρώθηκαν από τις βεβαιότητες τους, βρέθηκαν να κομίζουν το βάρος της εργατικής συνειδητότητας. Ο Όργουελ εδώ δεν ξεκαθαρίζει (και έχει κάθε δικαίωμα να το πράξει), εάν έπιαναν την καλή, πώς θα λειτουργούσαν. Το πιο πιθανό είναι να ζητούσαν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας εντός καπιταλιστικού μοντέλου. Ίσως όμως και όχι. Ο συγγραφέας αφήνει διάχυτη μια επαμφοτερίζουσα δράση, που υπονοεί και ριζική πολιτειακή αλλαγή. Ο μεταιχμιακός χώρος της άρνησης της καθεστηκυΐας κοινωνικής δόμησης και της μποέμικης συμπεριφοράς, μπορεί να αποτελέσει το φυτίλι για μια μελλοντική εργατική επανάσταση.

Όσο όμως η αναίδεια των διακρίσεων κατά κοινωνικών στρωμάτων συνεχίζει ακάθεκτη το έργο της, ο ατομισμός θα ενισχύεται και οι συλλογικότητες θα παραμένουν αποκομμένες από τη μαζική συμμετοχή. Η φτώχεια δεν είναι τίποτε άλλο από τον διαχωριστικό μανδύα της κοινωνικής συνεύρεσης, έναν μοχλό διάσπασης, που εντείνει τη γνωστή ρήση «διαίρει και βασίλευε». Ιδιαίτερα συμφέρουσα για τους κατέχοντες. Χρήσιμο εργαλείο που προκρίνει τις πελατειακές σχέσεις και τη βαρονία των «λίγων και εκλεκτών». Για το Όργουελ αυτό δεν συμβαίνει τυχαία. Ή από την καταραμένη μοίρα. Δημιουργεί συνθήκες για την κυνική απόληξη μιας πολιτικής ξεκαθαρίσματος λογαριασμών.

Κοντά έναν αιώνα πριν, ο Τζορτζ Όργουελ δεν θα μπορούσε να είναι πιο σύγχρονος. Ο τρόπος γραφής του δε, ακολουθεί μονοπάτια σμιλεμένου ρεπορτάζ, με πυκνές πινελιές μαύρου χιούμορ. Κατράμι στάζει από την πένα του Βρετανού συγγραφέα, γεννημένου στην Ινδία, που λόγω οικονομικών δυσχερειών αποκλείστηκε από την ολοκλήρωση των σπουδών του.

Η μετάφραση του Αλέξη Καλοφωλιά δίνει έναν έντονο ρυθμό στις φράσεις του συγγραφέα, ενώ στην εισαγωγή του τόμου επιφυλάσσονται δυο εκπλήξεις: πρώτα το κατατοπιστικότατο εκδοτικό σημείωμα της Ιόλης Δελιβάνη, που αναφέρεται στο κακοτράχαλο ταξίδι του βιβλίου μέχρι την τελική έκδοση του, και την εισαγωγή του ίδιου του Όργουελ για λογαριασμό της γαλλικής έκδοσης από την Gallimard το 1935, με τίτλο «La Vache Enragee».

Ο Βασίλης Αλεξάκης στους απεργούς μετανάστες


"Θεωρώ περισσότερο Έλληνα κάποιον ξένο που εργάζεται στην Ελλάδα και συμβάλλει στον εθνικό πλούτο παρά κάποιον κύριο που έχει γεννηθεί στο Παγκράτι και έχει κατακλέψει το ελληνικό Δημόσιο" μας έλεγε χθες ο Βασίλης Αλεξάκης, ο οποίος λίγες ημέρες μετά την επάνοδό του από το Παρίσι επισκέφτηκε το κτήριο της οδού Υπατίας όπου φιλοξενούνται οι απεργοί πείνας μετανάστες. "Είμαστε η χώρα" συνέχισε ο γνωστός συγγραφέας "που έχει τη μεγάλη τιμή να έχει επινοήσει τη λέξη διάλογος, κι αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε όταν έχουμε να κάνουμε με τους μετανάστες. Η κυβέρνηση έχει φωνή πρέπει όμως να αποκτήσει και αφτιά. Το δράμα των απεργών πείνας στην οδό Υπατίας μου θυμίζει τις ταλαιπωρίες των Ελλήνων μεταναστών στην Αυστραλία, την Αμερική, τη Νότιο Αφρική ακόμη και τη Γερμανία. Αυτοί οι άνθρωποι μας θυμίζουν δηλαδή τη δική μας ιστορία και έχουμε βέβαια κάθε λόγο να τους ακούσουμε".


Σύντομα "... η πρώτη λέξη" του από τις εκδόσεις Εξάντας
Ο Βασίλης Αλεξάκης βρέθηκε ο ίδιος μετανάστης πριν αρκετά χρόνια στη Γαλλία απ' όπου ξεκίνησε και εδραιώθηκε ως συγγραφέας. Η δεύτερη πατρίδα του, σε αντίθεση με την πρώτη, δεν δίστασε να τον αναγνωρίσει αμέσως, να τον καταχωρίσει στους σημαίνοντες συγγραφείς της, και να τον βραβεύει κατ' εξακολούθηση. Η δική μας πατρίδα...

Ομιλών και γράφων την ελληνική, ο Βασίλης Αλεξάκης ανήκει στη χορεία των συγγραφέων που δεν αποστρέφουν το βλέμμα από τα κοινωνικά δρώμενα, ούτε κρατά το στόμα κλειστό γι' αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Κοινωνικά ενεργός, δεν αρκείται στη συγγραφή ούτε στη δράση των ηρώων των βιβλίων του. Πολίτης του κόσμου και ενεργός πολίτης, συγγραφέας που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τη γλώσσα και απ' όλες τις λέξεις προτιμά το Όχι. "Χρήσιμη λέξη. Πολύ χαίρομαι που έχουμε μια εθνική γιορτή αφιερωμένη σ' αυτή τη λέξη. Είναι τύχη αυτό για την Ελλάδα" μας έλεγε σε παλιότερη συνέντευξη. Βρίσκεται αυτές τις ημέρες στην Αθήνα για την προετοιμασία της ελληνικής έκδοσης του καινούργιου του βιβλίου "Η πρώτη λέξη" το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει στα τέλη Μαρτίου από τις εκδόσεις "Εξάντας". Το βιβλίο από το καλοκαίρι κυκλοφορεί στην Γαλλία, ήταν μάλιστα υποψήφιο για το Βραβείο Γκονκούρ. Κι αν το συγκεκριμένο βραβείο δεν το απέσπασε, στη Γαλλία ο συγγραφέας έχει τιμηθεί πολλάκις για το έργο του. Το 2007 απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας για το προηγούμενο μυθιστόρημά του "μ.Χ", και το 1997 το Βραβείο Νουβέλας για το βιβλίο του «Ο μπαμπάς».

Και στην "Πρώτη λέξη" πρωταγωνιστεί η γλώσσα καθώς η αφηγήτρια του βιβλίου, μετά τον θάνατο του αδελφού της καταπιάνεται με τη δική του έρευνα και αναζητά την πρώτη λέξη που άρθρωσε ο άνθρωπος. Προσφιλές πεδίο στη συγγραφική διαδρομή του Βασίλη Αλεξάκη η γλώσσα, δεν είναι η πρώτη φορά που πρωταγωνιστεί σε βιβλίο του. "Η μητρική γλώσσα" , το 1995, και "Οι ξένες λέξεις", το 2003, ένα βιβλίο για μια ξεχασμένη γλώσσα της Κεντρικής Αφρικής, τα σάνγκο, τα οποία έμαθε ο συγγραφέας πριν γράψει το βιβλίο του, το οποίο του χάρισε τη μοναδική ελληνική του διάκριση το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (2004).
  • Π.Κρ., Η ΑΥΓΗ: 17/02/2011

Ποίηση και ποίηση

  • Του Βασίλη Ρούβαλη 
  • Η ΑΥΓΗ: 22/02/2011
* «Συμμορία των τεσσάρων (+1)» αυτοαποκαλείται η παρέα που συνυπογράφει τον τόμο «Ελεύθερη πτήση ελεύθερη πτώση» (εκδόσεις Οξύ, σ. 160, τιμή: 18,10 ευρώ) με την πρόθεση να προκαλέσει, όπως σημειώνεται από τους υπογράφοντες στο εισαγωγικό σημείωμα, μια αληθινή αναταραχή στα νενομισμένα της ελληνικής ποιητικής κοινότητας. Δύο νεότεροι (Βάσος Γεώργας, Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος), ένας παλαιότερος (Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης), ένας «αλλοδαπός» (Anthony Reynolds) και η εικαστικός Ελεάννα Μαρτίνου δηλώνουν το δικό τους παρορμητικό «παρών» με ποιήματα και απεικονίσεις ενός κόσμου πλασμένου από τη δική τους ποιητική φλόγα, αλλά και με σαφείς, τιτλοποιημένες τις αναφορές στο σύμπαν των αισθητικών επιδράσεων και προτιμήσεών τους. 

Ό,τι δηλώνεται μοντέρνο, από δεκαετία σε δεκαετία, ό,τι κεντρίζει τη δημιουργική τους διάσταση στο σύγχρονο παρόν, όπου «δεν μπορούμε παρά διαρκώς να εξυφαίνουμε όχι μονάχα αλλεπάλληλες αλλά και απανωτές συνωμοσίες ενάντια στη μη-ποιητική πραγματικότητα, ενάντια στη μη-ερωτική πραγματικότητα, ενάντια στη μη-πραγματική πραγματικότητα». Ο τόμος, μια ποιητική συλλογή σε κεφάλαια με διαφορετικές υπογραφές, διαβάζεται σε συνάρτηση με τη διάθεση των υπογραφόντων: το χιούμορ και ο στοχασμός συνυπάρχουν, όπως και η βαθύτερη αίσθηση της κατά βούληση γραφής των συγκεκριμένων ποιημάτων που, σημειωτέον, συστεγάζονται αρμονικά. Κι αυτό που κάνει ξεχωριστή εντύπωση είναι ακριβώς η τυπογραφική επιμέλεια, χάριν της οποίας αποφαίνεται, για μία ακόμη φορά, η άμεση σχέση του ποιητικού λόγου με την καλλιτεχνική προσέγγιση της σελίδας, των λέξεων και του χαρτιού.

* Η ανακοίνωση των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας περιλαμβάνει τρεις ποιητές μεταξύ των βραβευθέντων: την Κική Δημουλά για το σύνολο του έργου της, τον Γιώργο Βέη για το βραβείο χρονικού-μαρτυρίας, τον Παντελή Μπουκάλα για την ποίηση. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι επιτέλους ο θεσμός θα αποκτήσει μια νέα, «μνημονιακή» αντίληψη περί διαφάνειας και ευπιστίας: νέες θεματικές προς βράβευση, διαφορετική λειτουργία των επιτροπών, δημοσιοποιημένη διαδικασία. Διότι όλοι οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ έχουν διαμορφωμένη (μολονότι σιωπηρή) άποψη για τις κατά καιρούς επιτροπές και τα πρόσωπα που τις απαρτίζουν σε σχέση με συγκεκριμένες λογοτεχνικές, πολιτικές και άλλες παρέες στον λογοτεχνικό -συγγραφικό και πανεπιστημιακό- περίγυρο.

* Όταν η ποίηση αξιοποιείται ως καλλιτεχνική πρόταση αλλά και πολιτικό εργαλείο: οι εκδόσεις Gallimard εξέδωσαν πρόσφατα την ανθολογία «Les poetes de la Mediterranee» (στη σειρά NFR), στην οποία περιλαμβάνονται ποιήματα από 24 χώρες της Μεσογείου, με εισαγωγή του Yves Bonnefoy και επιλογή της Eglal Errera. Η επικαιροποίηση του ποιητικού λόγου στις χώρες που βρέχονται από τη Mare Nostrum θεωρείται αυτόματα επιβεβλημένη λόγω των γεγονότων στις αραβικές χώρες της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο περίφημος γαλλικός οίκος υποστηρίζει αυτή την εκδοτική προσπάθεια υπό το πρίσμα των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων στην περιοχή και, ως εκ τούτου, έχει προγραμματίσει παρουσιάσεις σε συνεργασία με τις γαλλικές πρεσβείες και τα παραρτήματα του Γαλλικού Ινστιτούτου σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Σημειωτέον, επιπλέον, ότι η Ελλάδα είναι η χώρα που «ανοίγει» την ανθολογία με ποιήματα των Τίτου Πατρίκιου, Κικής Δημουλά, Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, Μιχάλη Γκανά, Αθηνάς Παπαδάκη, Γιώργου Μαρκόπουλου, Στρατή Πασχάλη και Θανάση Χατζόπουλου (σε μετάφραση του ελληνιστή Μισέλ Βολκοβίτς).

* Μια ιδιαίτερη προσέγγιση των ομηρικών επών επιδιώκει ο Νάνος  Βαλαωρίτης, όπου επισημαίνει και αναλυτικά παρουσιάζει έναν «διάλογο» ανάμεσα στις ραψωδίες. Η μελέτη του με τίτλο «Ο Όμηρος και το Αλφάβητο» (έκδοση της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης) επικεντρώνεται στα γράμματα των ραψωδιών που αντίστοιχα εμφανίζουν κοινές θεματικές στην «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια». Αναδεικνύει την αρχιτεκτονική τους, την ιδιόμορφη οργάνωσή τους, τα δομικά στοιχεία που ταξινομούνται για να φέρουν στην επιφάνεια τις βασικές αρχές και αξίες του επικού κόσμου. Χρησιμοποιεί τη συγκριτολογική μέθοδο, όπως σημειώνεται στο προλογικό σημείωμα, για να ερμηνεύσει «την κατανομή και την ιεράρχηση των γεγονότων, τις συμμετρίες και τις αντιθέσεις μεταξύ των μερών του κάθε έπους, ενεργοποιούνται επίσης καινούργιες ανταποκρίσεις και παραλληλισμοί και ανανεώνεται, τέλος, ο διακειμενικός διάλογος των δύο επών».

* Στην ορολογία της λογοτεχνικής κοινότητας οι λέξεις «διεθνής», «παγκόσμιος», «ακαδημία», «ομοσπονδία», «ποιητές» είναι ειδικού βάρους και σίγουρα απαιτούν ανάλογη θεώρηση από τους χρήστες τους. Eτούτο τον συλλογισμό αναμοχλεύει η ανακοίνωση, μέσω του Διαδικτύου, για το 22nd World Congress of Poets που αναμένεται να λάβει χώρα στη Λάρισα τον προσεχή Ιούνιο. Ουδείς γνωρίζει την έγκριτη υπόσταση τέτοιων εκδηλώσεων, την επισημότητα και τη δυναμική τους, όπως αναλόγως ουδείς οφείλει να αυτοχρήζεται πρέσβης ή μέντορας της ελληνικής ποίησης εντός και εκτός συνόρων όταν ήδη κάτι τέτοιο δεν του έχει ζητηθεί είτε, το χειρότερο, δεν του έχει απονεμηθεί ο συγκεκριμένος τίτλος.

Βέλη εναντίον Ισραήλ και Χαμάς


«Μου είχαν ζητήσει να μην έρθω, σε όλες τις διαβαθμίσεις ευγένειας», παραδέχτηκε την Κυριακή ο βραβευμένος με Μπούκερ συγγραφέας Ιαν ΜακΓιούαν, αποδεχόμενος το λογοτεχνικό βραβείο «Jerusalem Prize». 

Στην Ιερουσαλήμ όχι απλώς πήγε, αλλά έριξε μια βόμβα ευγλωττίας, που κάρφωσε δίκαια τα κομμάτια της σε όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές της παλαιστινο-ισραηλινής διαμάχης, κατηγορώντας τες για μηδενισμό. Ολα αυτά παρουσία του προέδρου της χώρας Σιμόν Πέρες, του υπουργού Πολιτισμού Λιμόρ Λιβνάτ και του δημάρχου της Ιερουσαλήμ Νιρ Μπαρκάτ. 

Τιμώμενος στο πλαίσιο της γιορτής βιβλίου της πόλης, ο κορυφαίος Βρετανός συγγραφέας είπε ανοιχτά ότι «η Χαμάς έχει αγκαλιάσει το μηδενισμό των επιθέσεων αυτοκτονίας, των τυφλών επιθέσεων με ρουκέτες σε πόλεις και της υπάρχουσας πολιτικής στάσης της απέναντι στο Ισραήλ». 

Τον ίδιο μηδενισμό, όμως, είδε και στη «ρουκέτα στη Γάζα, στο σπίτι του γιατρού Ιζελντίν Αμπουελάις, που σκότωσε τις τρεις κόρες και την ανιψιά του». Τον κατήγγειλε και ως υπεύθυνο για «το τσουνάμι τσιμέντου που μετέτρεψε τα κατεχόμενα στη Λωρίδα της Γάζας σε στρατόπεδο μακροχρόνιας φυλάκισης». 

Το κοινό δεν αντέδρασε. Ούτε όταν αναφέρθηκε στις συνεχόμενες εξώσεις των Παλαιστινίων από την Ανατολική Ιερουσαλήμ και στο ότι οι Εβραίοι αρνούνται στους Αραβες το δικαίωμα να επιστρέψουν στη γη τους. Ούτε όταν μίλησε για τις μελλοντικές γενιές Παλαιστίνιων και Ισραηλινών, που θα κληρονομήσουν μια σύγκρουση που θα 'ναι ακόμα πιο δύσκολο να επιλυθεί από ό,τι σήμερα. Δεν ακούστηκε κιχ ούτε όταν ζήτησε να σταματήσει ο ισραηλινός εποικισμός και η καταπάτηση παλαιστινιακής γης. 

Ο ΜακΓιούαν παραδέχτηκε, πάντως, πως ήταν «ιδιαίτερα συγκινημένος με τη βράβευσή του, μια βράβευση που τιμά κείμενα που προωθούν την ιδέα της ελευθερίας του ατόμου στην κοινωνία». Η ιδέα αυτή, όπως είπε, «νιώθει μάλλον άχαρα στο πιο έντονο μέρος που έχω ποτέ βρεθεί», την Ιερουσαλήμ. «Στη Βρετανία οι συγγραφείς επιλέγουν ελεύθερα πόσο πολιτικό θέλουν να είναι το κείμενό τους. Εδώ, τόσο για τους Παλαιστίνιους όσο και για τους Ισραηλινούς, η κατάσταση απαιτεί συνεχώς έναν δημιουργικό αγώνα. Είτε για να αναφερθούν σε αυτή είτε για να την αγνοήσουν». 

Ξεχώρισε ιδιαίτερα τις περιπτώσεις τριών Ισραηλινών συγγραφέων, του Αμος Οζ, του Ντέιβιντ Γκρόσμαν και του Αβραάμ Γεοσούα, ως «συγγραφέων που αγαπούν την πατρίδα τους, έκαναν θυσίες για αυτή και έχουν προβληματιστεί με την κατεύθυνση που ακολουθεί». Τόνισε πως όταν καταδίκασαν τον εποικισμό έγιναν «η συνείδηση, η μνήμη και πάνω από όλα η ελπίδα της χώρας τους».

«Το αντίθετο του μηδενισμού είναι η δημιουργικότητα», κατέληξε. «Η διάθεση για αλλαγή και η ανάγκη για ατομική ελευθερία, που απλώνεται σε όλη τη Μέση Ανατολή, είναι ευκαιρία και όχι απειλή». Και προέτρεψε το Ισραήλ να αγκαλιάσει τη δημιουργικότητα των ανθρώπων του και να μην υποχωρήσει σε μια κλειστή νοοτροπία χαρακωμάτων.

Sunday, February 20, 2011

Κορινθιακή βιβλίο ταξιδεύει στον κόσμο …


Μεγάλη τιμή επιφύλαξε στην Κορινθία και ιδιαίτερα στη Νεμέα το διεθνούς εμβέλειας έγκριτο αρχαιογνωστικό περιοδικό NIKEPHOROS (ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ), το οποίο εκδίδεται στη Γερμανία και έχει σκοπό τη φιλοξενία διεπιστημονικών μελετών για τον αθλητισμό της αρχαιότητας, την ιστορία και τις πολιτισμικές προεκτάσεις του.

Στον πρόσφατα εκδοθέντα 22ο τόμο, έτους 2009, περιλαμβάνεται τρισέλιδη βιβλιοκρισία του δίτομου έργου «Νεμέων Άθλων Διήγησις» (α΄ τόμος: Νεμεάδα - έμμετρος επιχώριος λόγος μετά σχολίων, και β΄ τόμος: «Νεμεάται», 286 Νεμεονίκες της αρχαιότητας), του πολιτικού μηχανικού Γιώργου Κωστούρου από τη Νεμέα, που προλογίζει ο Καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας Στέφανος Μίλλερ. Την βιβλιοπαρουσίαση αυτή, η οποία είναι αναλυτική και διανθίζεται με θετικές κρίσεις τόσο για επιμέρους σημεία όσο και για το σύνολο του έργου, έχει συντάξει, στη μητρική του γλώσσα, ο φιλέλληνας Γερμανός Καθηγητής του Ινστιτούτου Ιστορίας του Αθλητισμού του Πανεπιστημίου της Κολωνίας Wolfgang Decker, ο οποίος, μεταξύ άλλων κολακευτικών, σημειώνει ότι το έργο του συγγραφέα είναι πάρα πολύ σημαντικό, διότι αναδεικνύει με πρωτοφανή πληρότητα τους λιγότερο γνωστούς, μέχρι σήμερα,  αρχαίους Νέμεους Αγώνες, οι οποίοι ήταν ισότιμοι των Ολυμπίων, Ισθμίων και Πυθίων, αφού συναποτελούσαν με αυτούς τον κύκλο των ιερών πανελλήνιων στεφανιτών αγώνων της αρχαιότητας. Ιδιαίτερα θετική μνεία γίνεται στην προσωπογραφία των 286 αρχαίων Νεμεονικών, ο κατάλογος των οποίων είναι ο πλέον επικαιροποιημένος σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και στη συμπλήρωση και επαύξηση από το Γ. Κωστούρο του γνωστού καταλόγου των Περιοδονικών, δηλαδή των «υπεραθλητών» της αρχαιότητας που είχαν πρωτεύσει και στους τέσσερεις πανελλήνιους αγώνες.

Η διεθνής προβολή τέτοιων συγγραφικών προσπαθειών ανάδειξης της ελληνικής πατρίδας, αποδεικνύει στην παγκόσμια κοινότητα ότι εκτός από την επιτηρούμενη Ελλάδα των αιώνιων δανεισμών, της ατιμωρησίας των υπευθύνων, της φοροδιαφυγής, της δωροδοκίας και δωροληψίας, της έκπτωσης των αξιών, των ύποπτων συναλλαγών, της εμπορευματοποίησης της υγείας, της εσκεμμένης ανοργανωσιάς, της ασφυκτικής γραφειοκρατίας, της χαώδους πολυνομίας, της αναξιοκρατίας, των πελατειακών σχέσεων, της διακριτικής και άνισης μεταχείρισης, της διαρκούς ασυλίας των ιθυνόντων, της οικονομικής εξάρτησης, της πολιτικής ατολμίας, της εθνικής υποχωρητικότητας, της αναπτυξιακής άπνοιας, της ελλιπούς παιδείας, της επιβλαβούς ημιμάθειας, της μετριότητας, της αδιαφορίας, της ανυποληψίας, του άκριτου υπερκαταναλωτισμού, των συντεχνιακών μικροτήτων, της θεοποίησης του χρηματικού κέρδους, της επιδίωξης του στενού προσωπικού οφέλους, των τηλεοπτικών σκουπιδιών, του βιασμού του περιβάλλοντος και της μεμψιμοιρίας, της κατήφειας και της γκρίνιας, υπάρχει, ευτυχώς και μια άλλη Ελλάδα, έστω κι αν κρατείται επιμελώς κρυμμένη: Η Ελλάδα των υποψιασμένων και ενεργών πολιτών, του ελευθέρου φρονήματος, της «επαναστατικής» ετοιμότητας, του εθνικού σεβασμού, της αυτογνωσίας, της ιστορικής συνείδησης, του πολιτισμού, των οραματικών στόχων, της επιστήμης και της έρευνας, των τεχνών, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της αειφορικής αντίληψης, της φιλοπεριβαλλοντικής φροντίδας, της προσήλωσης στην παράδοση, της ανάδειξης και αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, των υπερβάσεων, της ευγενούς άμιλλας, της πνευματικής εργασίας, της δημιουργικής φαντασίας, της ενθάρρυνσης πρωτοβουλιών, της πραγματικά ανυστερόβουλης και έμπρακτης αγάπης για το γενέθλιο τόπο. Αυτή η Ελλάδα, του φωτός και του πνεύματος, της αισιοδοξίας και της λεβεντιάς, του προσωπικού ήθους και της εθνικής αξιοπρέπειας, του φιλότιμου και της φιλοπατρίας, είναι που εμπνέει, ιδιαίτερα στην περιφέρεια, επίμοχθες προσπάθειες, όπως είναι η «Νεμέων Άθλων Διήγησις». Γι’ αυτό χρειάζονται ευχαριστίες στο περιοδικό ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ, το οποίο προβάλλοντας ένα μικρό συγγραφικό έργο από τη Νεμέα, ενός ερασιτέχνη, μάλιστα, ιστοριοδίφη που λατρεύει όμως τον τόπο του και την αρχαία ελληνική παράδοση, ουσιαστικά δακτυλοδείχνει και φωτίζει το πρόσωπο της άγνωστης άλλης Ελλάδας, της Ελλάδας των διαχρονικών αξιών, της ελπίδας και της πνευματικής καρποφορίας.

Κική Δημουλά: «Οι μακροχρόνιες κρίσεις δίνουν μεγάλη εξουσία στην ελπίδα»

  • Μετά τη βράβευσή της με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, η ποιήτρια μιλάει για τη σημασία (ή όχι) μιας τέτοιας τιμής, για τον ρόλο της ποίησης σε περίοδο κρίσης και κατάθλιψης, για τους λόγους που εξακολουθεί να γράφει η ίδια και για τα πράγματα στα οποία αξίζει να ελπίζουμε

  • ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ Ν.ΜΠΑΣΚΟΖΟ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011
«Αν η ποίηση είχε τη δύναμη να μας κάνει καλύτερους, θα το είχε πετύχει εδώ και αιώνες. Η επιρροή της όμως περιορίστηκε στο να εμπλουτίζει τους έμμετρους μονολόγους» λέει η Κική Δημουλά

Ακόμη ένα βραβείο για την πολυβραβευμένη ακαδημαϊκό Κική Δημουλά πιθανόν να μη σημαίνει πολλά για την ίδια. Ισως όμως να σημαίνει κάτι παραπάνω για την ποίηση και τους αναγνώστες της. Πάντα μελαγχολική αλλά όχι απαισιόδοξη, σε αυτή τη συζήτηση η ποιήτρια μας ξεναγεί στη σχέση της με την ποίηση και τον κόσμο σήμερα. Χαρακτηρίζει την ποίηση «ένα άτοκο δάνειο για τους χρεοκοπημένους» και «μια ελπίδα για όσους δεν έχουν καμία ελπίδα». Αν έχει να μας δώσει μια συμβουλή, αυτή είναι ότι οι μακροχρόνιες κρίσεις μάς κάνουν ανθεκτικούς, μας δοκιμάζουν. Και συστήνει, το λιγότερο, σεβασμό προς όσους υποφέρουν περισσότερο. Τέλος, πιστεύει ότι η ποίηση μπορεί να μας κάνει πιο επινοητικούς, πιο καχύποπτους, να ξαναδούμε τις σχέσεις μας και τις ανασφαλείς εκδηλώσεις μας, να γίνουμε πιο απελπισμένα πιστοί στην αγάπη.

- Κυρία Δημουλά,βραβευθήκατε για το σύνολο του έργου σας. Είναι μια τιμή για εσάς; Επηρεάζει άραγε το έργο σας;
«Ασφαλώς είναι μια μεγάλη τιμή για μένα, αλλά συγκρατώ τον πανηγυρισμό μου με την προειδοποιητική σκέψη ότι από αυτόν που βραβεύεται ως ο καλύτερος υπάρχει σίγουρα ο καλύτερός του. Και αυτό είναι το ξόρκι μου εναντίον πάσης επάρσεως και παντός εφησυχασμού. Προσπαθώ εν τω μεταξύ να μη σκέπτομαι ότι αυτή η μεγάλη διάκριση που μου δίνει η χώρα ίσως χαράζει κλειστά πια σύνορα μεταξύ της γόνιμης περιόδου και της άγονης ίσως ετούτης υπερήλικης που διανύω. Αντίθετα, προσπαθώ να ελπίζω ότι αυτή η αναγνώριση, που απονέμεται έστω στην αγάπη μου για την ποίηση, ίσως ενθαρρύνει τις προσπάθειές μου να γράψω κάποιο ακόμη γηραιό ποίημα, μακιγιαρισμένο με τη μαγική δύναμη της αναθρώσκουσας νεότητας».

- Είστε λίγο απαισιόδοξη,αν και πιστεύω ότι οι φίλοι της ποίησής σας περιμένουν πολλά ακόμη από εσάς. Αραγε σημαίνει κάτι για την ελληνική κοινωνία αυτό το βραβείο σας;
«Για το πώς η κοινωνία προσλαμβάνει τα θέματα της τέχνης γενικά, αυτό εξαρτάται από το πόσο ζυμωμένη είναι η ψυχή της με την πίστη ότι η τέχνη, και η ποίηση εν προκειμένω, δεν πρόκειται να επιβάλει περικοπές στη φυγή που μας παρέχει. Οτι δίνει δάνειο, άτοκο μάλιστα, σε κάθε χρεοκοπημένο θάρρος. Δεν ξέρω, αλήθεια, τι ποσοστό της κοινωνίας έχει ανάγκη από αυτό το ζωτικό δάνειο. Συναντώ πάντως αρκετούς ανθρώπους, συγκινημένους και ευγνώμονες προς την ποίηση ότι τους αλλάζει τη ζωή. Και δεν δυσκολεύομαι να τους απογοητεύσω λέγοντάς τους πως, περίεργο, η δική μου η ζωή δεν αλλάζει παρά μόνο τις ώρες που κόβω εξαντλητικές βόλτες έξω από την ποίηση, μήπως και βγει».

- Δηλαδή σε αυτή την εποχή της περιρρέουσας μελαγχολίας και της προϊούσας κατάθλιψης η ποίηση έχει, τελικά, κάτι να πει εκεί έξω στον κόσμο;

«Βέβαια. Εχει να αντιπροσφέρει τη δική της κατάθλιψη, που, καθώς ανήκει σε ένα τέταρτο, ανάερο γένος ανακουφιστικής αοριστίας, ίσως προσλαμβάνεται από τον κόσμο ως λυτρωτική ομοιότητά του, κάτι σαν κοντινή θερμή συγγενής των προβλημάτων του· τέλος πάντων, σαν φευγαλέος σύμμαχος της μελαγχολίας του αλλά και εμπνευστής της γενναιότητας που απαιτεί αυτή η τάχα ηττοπαθής μελαγχολική διάθεση. Δεν είναι ηττοπαθής, είναι ερευνήτρια».


- Εχετε πει πως «η νίκη ανήκει στους ηττημένους». Είναι αυτό μια παρηγοριά προς όσους υποφέρουν από τη σημερινή κρίση, με το μνημόνιο, τις μειώσεις μισθών, την καλπάζουσα ανεργία κτλ.;

«Ναι, το έχω πει, επειδή θεωρώ ότι αποτελεί ζωτική νίκη το να αντέξεις την ήττα, χωρίς να συντριβείς πηδώντας κάτω, στην παραίτησή σου. Και μπορεί αυτό το πιστεύω μου να λειτουργήσει και ως εκγύμναση της αντοχής για παν απειλητικό απρόοπτο και για κάθε αναμενόμενη εξόντωση της βεβαιότητάς μας από το επιθετικό αβέβαιο. Οσο και αν δεν έχω πληγεί υπέρμετρα από την πραγματικότητα των περικοπών, ο σεβασμός μου μνημονεύει συχνά το κουράγιο των βαρέως πληγέντων. Αλλά ξέρω ότι αυτό περισσότερο αποτελεί μεγάλα λόγια παρά συνδρομή».

- Αν θυμάμαι καλά, έχετε πει επίσης «αρνούμαι να γίνω οδηγός έστω κι ενός ανθρώπου, όταν δεν ξέρω πού πάω». Και όμως σας ακολουθούν χιλιάδες ενθουσιασμένοι από την ποίησή σας.

«Μάλλον προσπαθώ να ανακόψω τον ενθουσιασμό των ανθρώπων που ίσως βλέπουν σε μένα έναν λυτρωτή των ανησυχιών τους. Αλλά μπορεί και να μην περιμένουν από μένα τίποτε άλλο παρά μόνο τον ελευθερωτή της δυσκολίας που έχουν να διατυπώσουν τα βάσανά τους, έτσι φυλακισμένα που μένουν σε μια άφωνη ζωή. Να τα ελευθερώσω, έστω φυλακίζοντάς τα πάλι, αλλά μέσα στην οικειότητα που νιώθουν για τη δική μου φωνή. Το προτιμούν. Αλλά ξέρω ότι δεν ζητάνε ακριβώς αλλαγή. Μια φυγή θέλουν, να φύγουν από αυτό που τους συμβαίνει και να πάνε σε αυτό που συμβαίνει σε μένα- και ας είναι ίδιο με αυτό από το οποίο θέλουν να διαφύγουν. Το ξέρουν, όπως μάλλον γνωρίζουν και το μάταιο της μετατόπισής τους, χωρίς ίσως να έχουν διαβάσει αυτούς τους προειδοποιητικούς στίχους του Καβάφη: “Ετσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ/ στην κώχη τούτη την μικρή, σ΄ όλην τη γη την χάλασες”».

- Με την επίκληση του Καβάφη με βάζετε στον πειρασμό να σας ρωτήσω τι είναι τελικά η ζωή μας; Μια παγίδα, μια απάτη ή τι άλλο;

«Τι είναι η ζωή μας; Ισως μια αποτυχούσα εκδικήτρια του θανάτου. Σίγουρα όμως είναι μια φιλόδοξη παγίδα, στην οποία δυστυχώς δεν πέφτει η αθανασία. Τι άλλο να είναι η ζωή μας; Εκτός από αυτό που μας δόθηκε προσωρινά και εκτός από το εντελώς ασυλλόγιστο ανεξήγητο, να ξεχνάμε δηλαδή ότι με σύμβαση αορίστου χρόνου μάς προσλαμβάνει η ζωή στα μάγια της, καθηλώνοντάς μας να την αγαπάμε με παράφρονα ένταση. Αλλά φαίνεται ότι κάθε μεγάλη αγάπη τη θρεπτική τροφή της την αντλεί κρεμασμένη στον άδειο μαστό της προσωρινότητας. Τι άλλο λοιπόν είναι η ζωή μας εκτός από μια ανταρσία κατά του θανάτου και τι άλλο από τη σχιζοφρενική ανυπομονησία του θανάτου να πατάξει αυτή τη ανταρσία; Ξέρω, είστε έτοιμος, κύριε Μπασκόζο, να μου φωνάξετε ότι τα είπαν άλλοι».

- Ο καθένας τα λέει με τον δικό του τρόπο και τους δίνει το δικό του βάρος. Τελικά, πιστεύετε ότι η ποίηση μπορεί να μας κάνει καλύτερους; Να γίνει, π.χ., η φιλοσοφία της καθημερινής μας ζωής;

«Οχι βέβαια καλύτερους. Ισως λίγο πιο επινοητικούς, πιο καχύποπτους, πιο τσιμπούρια επάνω στις σχέσεις μας και πιο τσιγκούνηδες στις εκδηλώσεις μας από ανασφάλεια, και πάλι από ανασφάλεια πιο εφευρετικούς στις ποικιλίες του μίσους, και πιο απελπισμένα πιστούς στο ύστατο θείο ξεγέλασμα: την αγάπη. Αν η ποίηση είχε τη δύναμη να μας κάνει καλύτερους, θα το είχε πετύχει εδώ και αιώνες. Η επιρροή της όμως περιορίστηκε στο να εμπλουτίζει τους έμμετρους μονολόγους. Και αν μας προκαλεί κάθε τόσο μια έκσταση, αυτή είναι τόσο στιγμιαία όσο εκστατικούς μάς αφήνει για λίγο ένα μόνον άστρο που επιζεί σε ολόκληρο σκοτεινό ουρανό».

- Γιατί γράφετε; Για να ξορκίσετε ίσως τον θάνατο;

«Γιατί γράφω... Γιατί άπαξ και συνέβη θέλει να ξανασυμβεί, μετά ξανασυνέβη και ξανά και πάλι, είτε σαν προγραμματισμένο να επικρατήσει, είτε σαν εθισμός στην πιο ηδυπαθή δυνατότητά μου, ίσως και την πιο άοπλη από όλες. Γράφω γιατί δεν συνέβη να το διακόψει κάτι βασανιστικότερα αστάθμητο. Οχι, δεν ξορκίζω τον θάνατο. Προσαρτώ την αποστροφή μου γι΄ αυτόν στην αποστροφή που νιώθει γι΄ αυτόν η ποίηση, αλλά και καθετί που τιμωρήθηκε να είναι αβέβαιο, σύντομο, μηδέ του συναρπαστικού εξαιρουμένου- και ας του άξιζε διαφορετική μοίρα. Τον ξορκίζω βέβαια τον θάνατο, αλλά με την έννοια ότι γράφοντας προσπαθώ να διατηρήσω άλιωτα όσα περιγράφω, σαν να μην έχουν πεθάνει, σαν να έχουν πάει ένα μακρινό ταξίδι, στην αναλλοίωτη μορφή τους».

- Κάτι τελευταίο. Εχουν κατά καιρούς ακουστεί πολλά σχόλια για τα κρατικά βραβεία. Εχετε κάποια πα ρατήρηση για την καλυτέρευση του θεσμού;

«Δεν μπορώ να φανταστώ την καλυτέρευση του όποιου θεσμού, αφού λειτουργός του είναι ο απείθαρχος ανθρώπινος παράγοντας. Ετσι, σχετικά με τα βραβεία έχω περιοριστεί στη στασιμότητα του ερωτήματός μου. Γιατί άραγε πρέπει να ξαναβραβεύεται ένας δημιουργός- τι βλάσφημη κλεμμένη εξουσία-, αφού έλαβε το μέγιστο βραβείο από τη φύση να μπορεί να μαστορεύει αναπαυτική τη διαφορετικότητά του ώστε να κάθεται επάνω της και να ξεκουράζεται η περιπλανώμενη αγωνία της ύπαρξης; Ναι, σύμφωνοι, τα είπαν και άλλοι».


- Ζείτε μέσα στη συνάφεια των ανθρώπων, στην πολιτική, στα ψέματα, στα κουτσομπολιά,στην κρίση. Τι από αυτά σας αγγίζει, σας εμπνέει ή σας απωθεί;

«Ολα αυτά που απαριθμείτε με ωθούν να ψάξω μέσα, βάθος βάθος μου, να δω αν τα φιλοξενώ όλα αυτά ή μερικά. Να βρω αν, από πρόθυμη συγγένεια μαζί τους, τα φιλοξενώ ή από υπακοή στη φύση που μου επέβαλε να τα εμπεριέχω. Οτι τα καταπνίγω όσο γίνεται, ναι, αυτό μπορεί να λέγεται και πολιτισμός, είναι πάντως κάτι που, αν μη τι άλλο, αποτρέπει τον εμφύλιο αλληλοφαγωμό».

- Τι θα λέγατε σε αυτούς που μας κυβερνούν,σε αυτούς που εξουσιάζουν την ελληνική κοινωνία; Εχετε να τους δώσετε μια σοφή ποιητική συμβουλή;
«Σοφή συμβουλή, όχι. Ανεφάρμοστη, ναι. Γι΄ αυτό και δεν έχω καν μπει στον κόπο να την αποστηθίσω».



- Βαδίζουμε σε μια μακρόχρονη κρίση. Ελπίζετε σε κάτι;

«Μα πιστεύω ότι οι μακροχρόνιες κρίσεις δίνουν μεγάλη εξουσία στην ελπίδα. Και δεν χρειάζεται να ξέρουμε σε τι ελπίζουμε. Η αοριστία είναι που μας βοηθάει να υπομείνουμε. Αν μας έλεγαν ότι θα στενάζουμε επί πέντε ημέρες, αυτός ο προσδιορισμός θα έκανε αβίωτο και αυτό το μικρό διάστημα. Η υπομονή παίρνει κουράγιο μη γνωρίζοντας πόσα χιλιόμετρα δοκιμασίας τής μέλλονται».



Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=34&artId=385652&dt=20/02/2011#ixzz1EWgGHa99